Demirci, Şavşat
Demirci, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.
| Demirci | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Demirci Demirci'nin Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Şavşat |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1276 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 60 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08700 |
Tarihçe değiştir
Demirci köyünün eski adı Daba’dır. Gürcüce bir yer ad olan Daba (დაბა), “köy”, “kasaba” anlamına gelir. Bu yer adı Türkçe kaynaklarda da Daba olarak geçer. Nitekim 1835 tarihli nüfus defterinde Daba (دابا) biçiminde yazılmıştır. Gürcü coğrafyasında yaygın bir yer adı olan Daba’nın erkek dönem Osmanlı tahrir defterlerinde Daba / Taba (طبا) olarak kaydedildiği görülmektedir.[3] Demirci köyünün 2.300 metre rakımlı yaylası da Gürcüce Boselta adını taşımaktadır.
Daba, tarihsel Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti’nin İmerhevi kesiminde yer alır. İmerhevi, tarihsel süreç içinde bazen ayrı tarihsel bir bölge, bazen de Şavşeti’nin bir parçası sayılmıştır. Nitekim Daba’yı Osmanlılar 16. yüzyılın ortalarında Gürcü yönetiminden ele geçirmiştir. Bu yerleşimdeki kilise ve kale kalıntıları o dönemden kalmış olmalıdır.[4] Zaman içinde Daba köyü Çıldır Eyaleti’nin bir parçası haline gelmiştir.
Nitekim Çıldır Eyaleti’nin büyük kısmını 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusya’nın ele geçirmesinden sonra da Daba köyü Çıldır Eyaleti’ne bağlı İmerhevi sancağının köylerinden biriydi. Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi tahsil etme amacıyla 1835 yılında gerçekleştirdiği nüfus tespitinde köyde 20 hanede 67 kişinin yaşadığı tespit edilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 134 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Köyün gelirleri Osmanlı Devleti tarafından Mirliva Osman Bey’e bırakılmıştı. Bu tarihte köyün muhtarı ve imamı bulunmuyordu.[5]
Daba köyü, uzun süre Osmanlı idaresinde kaldıktan sonra, 93 Harbi’nin ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya’ya bırakıldı. Rus idaresinde Daba, Artvin sancağının Şavşet-İmethev kazasına bağlı Daba nahiyesinin köylerden biriydi. 1886 tarihli Rus nüfus sayımında Daba (Даба) olarak kaydedilmiş olan köyün nüfusu, 101’i erkek ve 116’sı kadın olmak üzere 29 hanede 217 kişi yaşıyordu. Bu nüfus sayımında “Davazelar” (Давазеларъ) adında bir mahallesi bulunuyordu ve bu mahallenin nüfusu 9 haneden oluşuyordu. Daba köyünün nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Daba köyü altı köyden oluşan Daba nahiyesinin de idari merkeziydi. Daba nahiyesinde ise, 792’si erkek ve 807’si kadın olmak üzere, 222 hanede, tamamı Gürcü olan 1.599 kişi yaşıyordu.[6]
Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze 1890’ların başında Daba köyünü İmerhevi bölgesinde Gürcü dilinin konuşulduğu köyler arasında saymış ve Daba’nın nüfusunun 25 haneden oluştuğunu belirtmiştir. Rus idaresi sırasında 20 hanenin de köyden Osmanlı ülkesine göç etmiş olduğunu yazmıştır.[7][8] Rus idaresi sırasında 1904’te bölgeyi gezen Niko Mari’nin aktardığı bilgiye göre, Daba köyünün tek mahallesi olan Devadzelerde (Debadze), Ube yolunun kıyısında bir tepede bulunan “Şavşeti-İmerhevi” tipi kilisenin kuzey duvarı toprak ve yıkıntılar altında kalmıştı. Bununla birlikte kilise görece iyi durumdaydı.. Kubbesi yıkılmış olmasına rağmen yaşlılar sağlam halini hatırlıyorlardı. “Kodi” denilen yerde eski su kanalı vardı ve köyüler bu kanalın su değirmeni kanalı olduğunu belirtmişlerdi. Buradan Daba köyünün merkezine giden Niko Mari, buradaki kalıntıları bir kiliseye ya da manastıra ait olması gerektiğini yazmıştır. Niko Mari’nin aktardığına göre Daba köyünde bulunan başka bir kilisenin taşlarını köylüler söküp almışlardı.[9]
Daba köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Bu durum, 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Sovyet Rusya tarafından kabul edildi. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Daba Türkiye'ye bırakıldı.[10]
Daba köyü, 1922 nüfus cetveline göre Şavşat kazasına bağlı İmerhevi nahiyesinin 18 köyünden biriydi. Köyün nüfusu 44 hanede yaşayan 279 kişiden oluşuyordu. Bu nüfus tespitinde de köyün nüfusu Gürcü olarak kaydedilmiştir.[11] Daba’nın adı 1925'te Demirci olarak değiştirilmiştir. Ertesi yılki nüfus tahririne göre Demrci köyünde 43 hanede 310 kişi yaşıyordu[12]
Demirci köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde “Demirci” adıyla Artvin vilayetinin Şavşat kazasına bağlı İmerhevi nahiyesinin köylerinden biriydi.[13] 1940 genel nüfus sayımında Artvin vilayetinin yerini Çoruh vilayeti almış, İmerhevi nahiyesinin adı da Meydancık nahiyesi olarak değiştirilmişti. Bu sırada Demirci köyünün nüfusu 320 kişiye yükselmişti.[14] 1965 genel nüfus sayımında Demirci köyünün nüfusu 424 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 200 kişi okuma yazma biliyordu.[15]
Demirci köyünün Devadze mahallesinde bir köy kilisesi vardı. Devadzeler Kilisesi'nden geriye sadece yıkıntılar kalmıştır. Kilise kalıntısının dışında Daba’da iki kule bulunuyordu. Köyün merkezinin güneyinde bir tepede bulunan ve yıkılmış olan kule, 6,7 × 5,9 metre ebatlarında bir yapıydı. Daha küçük bir yapı olan ikinci kule ise, kireç harcıyla inşa edilmiştir. Köyün merkezinin 500 metre kuzeybatısında yer alan ve 4,9 × 4,8 metre ebatlarında olan bu kuleden de geriye yıkıntılar kalmıştır.[16]
Coğrafya değiştir
Demirci köyü, Artvin il merkezine 99 km, Şavşat ilçe merkezine ise 34 km uzaklıktadır.[17]
Nüfus değiştir
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 58[2] |
| 2020 | 60[2] |
| 2019 | 66[2] |
| 2018 | 68[2] |
| 2017 | 64[2] |
| 2016 | 64[2] |
| 2015 | 66[2] |
| 2014 | 57[2] |
| 2013 | 60[2] |
| 2012 | 60[2] |
| 2011 | 57[2] |
| 2010 | 59[2] |
| 2009 | 64[2] |
| 2008 | 76[2] |
| 2007 | 91[2] |
| 2000 | 137[17] |
| 1990 | 201[17] |
| 1985 | 216[17] |
Kaynakça değiştir
- ^ "Demirci, Turkey Page". Fallingrain.com. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Şavşat Demirci Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. Cilt (1958) s. 481.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 161, 309, ISBN 9789941478178.
- ^ "Hasan Hüseyin Alemdar - Çıldır Eyaleti İmerhev Sancağı 2771 Numaralı Nüfus Defteri'nin Çevirisi ve Değerlendirmesi, Rize, 2020, s. 46, 153". 15 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2023.
- ^ Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1450-1455 11 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), Tiflis, 1912, s. 140" (PDF). 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Ocak 2023.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 295" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Ocak 2023.
- ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (Gürcüce), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 213-215. 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941434112.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2023.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Ocak 2023.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927), s. 189, ISBN 9789944197526.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 80.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 169.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 160, 309, ISBN 9789941478178.
- ^ a b c d "Demirci Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.