Dâî
Dâ'î (Arapça: الداعي, Dā'ī ) İsmâilîyye mezhebinin İslâmiyet ve İsmâilîlik mezhebine dâvet için görevlendirmiş olduğu din adamlarına verilen ad. Geniş anlamda, insanlar arasında bir diyalog ortamı oluşturduktan sonra onları İslâm'ı anlamaya ve uygulamaya, dua etmeye, İslâmî usullere göre yaşamaya ve ibâdet yapmaya çağıran kişi olarak tanımlanır.[1] Dâ'î birçok hal için Hristiyanlıktaki misyonerlerin eşdeğeri olarak algılanabilir.
Dâ'îlerin sınıflandırılması değiştir
Dâ'î-i Â'zam değiştir
Bu unvan mezhebin en büyük yöneticileri için kullanılmaktaydı. Elli sekiz yıl Fâtımî Hâlifeliği yapan Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh bunların en ulûları arasında yer almaktaydı.
Bâb-ı Hûccet değiştir
Dâ'î-i Â'zam tarafından bir ülkeye Fâtımîler'in İsmâilîyye mezhebini yaymak için görevlendirilen ve o bölgenin en yüksek dînî Vâlisine verilen isimdi. Bunların içinde en meşhurlarından olan ikisi Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh tarafından atanmıştı ki, "Hûccet-i Mûstensir" olarak adlandırılmışlardı. Görevleri Bâtınî-Yedicilik i'tikadını mesûl oldukları ülkelerde yaymak olan bu Bâb-ı Hûccetler arasında en meşhûr olanları, Yemen'de İsmâ‘îl’îyye Mezhebi'ni yaymakla görevli "Banû Sûleyhîler Hanedânlığı Melîkesi ʾErvâ bint ʾAhmed bin Muhammed bin Kâsım bin Mûsâ el-Sûleyhî", Taberistan-Pamir-Gürgan havâlisinde İsmâ‘îl’îyye Mezhebi'ni yaymakla görevli "Muin’ed-Dîn Nâsır-ı Hüsrev", ve Hindistan kıt'asına Bâb-ı Hûccet olarak atanan asıl ismi Baalam Nath[2] olan "Hindistan Fâtımî Dâvetçisi Molla Abadullah Vâli’ûl-Hind" (1050-1100) gelmekteydi.
Dâ'î el-Beliğ değiştir
Görevleri İsmâ‘îl’îyye Mezhebi'nin Kahire ve Yemen'deki kurulmuş olan iki büyük karargâhları arasınaki irtibâtı sağlamakla memur tâyin edilmiş olan Dâ'îlere ise "Dâ'î el-Beliğ" adı verilmekteydi. Bu Dâ'î el-Beliğler arasında en meşhurlarıysa yine 1126 yılında hâlife El-Âmir bi'Ahkâmi’l-Lâh devrinde "Dâ'î el-Beliğ Lamak ibn Mâlik" ve oğlu "Dâ'î el-Beliğ Yahya ibn Lamak" idi.
Dâ'î el-Mutlak değiştir
Mustâ‘li-Tâyyîb’îyye i'tikadına göre "gayba" halinde Gizlenen-İmâm aynı zamanda Yirmi Birinci İsmâ‘îl’îyye imâmı da olan Et-Tâyyîb Ebû’l-Kâsım'dır. Babası hâlife El-Âmir bi'Ahkâmi’l-Lâh Hasan Sabbah'ın "Haşhaşin Cephesi" mensûpları tarafından katledildiğinde henüz birkaç aylık idi. Bu nedenle de İsmâilîlik Mezhebi'nin Yemen'deki karargâhının yöneticisi olan Yemen Melikesi Hüccet-i Mûstensir "Ervâ el-Sûleyhi el-İsmâilîyye", (Tam Adı: (Arapça: أروى بنت أحمد بن محمد بن جعفر بن موسى الصليحي الإسماعيلية), ʾErwà bint ʾAḥmed bin Muḥammed bin Câʿfer bin Mūsà el-Ṣulayḥī el-ʾIsmāʿīliyyä, Doğumu: Milâdî 1048 – Vefatı: Milâdî 1138 / Hicrî 22 Şaban 532)[3] El-Âmir bi'Ahkâmi’l-Lâh'ın kendisine vermiş olduğu selâhiyeti kullanarak Bâtınî İsmâilîyye'nin başına dinî mes'elelerde tam yetki ve mutlak sorumluluk sahibi bir Dâ’î'yi, Zû’ayib bin Mûsâ'yı Dâ'î el-Mutlak olarak atamıştı.
Me’zûn Mutlak (Mevâzin) değiştir
Dâ'î el-Mutlak’ın tam selâhiyetli ve icâzetli temsilcilerine ise "Me’zûn Mutlak" ya da "Mevâzin" adı verilmektedir. Örneğin, ilk Dâ'î el-Mutlak olarak atanan Zû’ayib bin Mûsâ'nın Me’zûn'u "Seyyîdinâ Khattâb ibn Hasan" idi. Davûdîlik'te Me’zûnların yardımcıları da "Mûkasîr" veya "Mûkasîrin" olarak adlandırılmaktadır.
Kaynakça değiştir
- ^ "Oxford Islamic Studies Online" (İngilizce). Oxfordislamicstudies.com. 6 Mayıs 2008. 15 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2012.
- ^ "Hindistan'da Davûdîlik hakkında tarihi gerçekler DawoodiBohras.com". 8 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2013.
- ^ Ya da daha ayrıntılı yazılan kitaplara göre:ʾErwà bint ʾAḥmad bin Muḥammed bin Kaasim bin Mūsà el-Ṣulayḥī el-ʾIsmāʿīliyyä.
Bibiografya değiştir
- Davûdî-Tâyyibî Seyidnâlar
- Chronological List of Duatil Mutlaqin)5 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi
- Daftary, Farhad, The Ismaili, Their History and Doctrine(Chapter -Mustalian Ismailism-p. 300-310)
- Lathan, Young, Religion, Learning and Science
- Bacharach, Joseph W. Meri, Medieval Islamic Civilisation
- Bin Hasan, Idris, Uyun al-akhbar (Bin Hasan was the 19th Da'i of the Dawoodi Bohra. This volume is a history of the Ismaili community from its origins up to the 12th century CE, the period of the Fatimid caliphs al-Mustansir (d. 487/1094), the time of Musta‘lian rulers including al-Musta‘li (d. 495/1101) and al-Amir (d. 524/1130), and then the Tayyibi Ismaili community in Yemen.)