Cygnus X-1
Cygnus X-1 (kısaca Cyg X-1),[11] Kuğu takımyıldızı bölgesinde bulunan ve içinde kara delik olduğu düşünülen tanınmış bir galaktik X-ışını kaynağıdır. Bir roket uçuşu sırasında 1964 yılında keşfedilmiştir ve Dünya'dan görülen en güçlü x-ışını kaynaklarından birisidir.[12][13] Cygnus X-1, geniş ölçüde bir kara delik olduğu kabul edilen ilk X-ışını kaynağıdır ve kendi sınıfında en çok incelenen astronomik nesneler arasındadır. Güneş'in 14,8 katı bir kütleye sahip olduğu tahmin edilmektedir[6] ve bu tür bilinen diğer yıldızlara veya kara deliklere göre çok küçük olduğu gösterilmiştir. Şayet öyleyse, olay ufkunun yarıçapı yaklaşık olarak 44 km olmalıdır.[14]
 Eta Cygni'nin hemen solunda Cygnus X-1'in konumu (kırmızı daire içinde) | |
| Gözlem verisi Dönem J2000.0 Ekinoks J2000.0 | |
|---|---|
| Takımyıldız | Kuğu |
| Sağ açıklık (α) | 19sa 58d 21,67595s[1] |
| Dik açıklık (δ) | +35° 12′ 05,7783″[1] |
| Görünür büyüklük (V) | 8,91[2] |
| Görünür büyüklük (B) | 9,72[2] |
| Sınıflandırma | |
| Tayfsal sınıf | O9.7Iab[2] |
| U−B renk ölçeği | −0,30[3] |
| B−V renk ölçeği | +0,81[3] |
| Değişen yıldız tipi | Eliptik değişen |
| Astrometri | |
| Dikey hız () | -2,70[2] km/s |
| Özdevinim (μ) | RA: −3,37[1] mys/y Dec.: −7,15[1] mys/y |
| Iraklık açısı (π) | 0,539 ± 0,033[4] mys |
| Uzaklık | 6.100 ± 400[4] Iy (1.900 ± 100[4] pc) |
| Mutlak büyüklük (V) | -6,5 ± 0,2[5] |
| Özellikler | |
| Kütle (m) | 14-16[6] M☉ |
| Yarıçap (r) | 20–22[7] R☉ |
| Aydınlatma gücü | 3–4×105[7] L⊙ |
| Yüzey kütle çekimi (log g) | 3,31 ± 0,07[8] cgs |
| Sıcaklık | 31000[9] K |
| Yaş | 5 milyon[10] |
| Katalog belirtmeleri | |
AG (veya AGK2)+35 1910 • BD+34 3815 • HD (veya HDE) 226868 • HIP 98298 • AO 69181 • V1357 Cyg | |
Cygnus X-1, Güneş'ten 6.070 ışık yılı uzaklıkta bulunan ve HDE 226868[15] olarak gösterilen mavi üstdev değişen yıldızı da içeren Yüksek kütleli X-ışını ikilisidir. Yıldız rüzgarı, X-ışını kaynağının çevresindeki Toplanma diski için gerekli maddeyi sağlamaktadır.[16] İç diskte milyonlarca derece ısıtılan madde, gözlemlenen x-ışınını üretir.[17][18]
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ a b c d van Leeuwen, F. (Kasım 2007), "Validation of the new Hipparcos reduction", Astronomy and Astrophysics, 474 (2), ss. 653-664, arXiv:0708.1752 $2, Bibcode:2007A&A...474..653V, doi:10.1051/0004-6361:20078357
- ^ a b c d Staff (3 Mart 2003), V* V1357 Cyg -- High Mass X-ray Binary, Centre de Données astronomiques de Strasbourg, 11 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Mart 2008
- ^ a b Bregman, J.; Butler, D.; Kemper, E.; Koski, A.; Kraft, R. P.; Stone, R. P. S. (1973), "Colors, magnitudes, spectral types and distances for stars in the field of the X-ray source Cyg X-1", Lick Observatory Bulletin, cilt 647, s. 1, Bibcode:1973LicOB..24....1B
- ^ a b c Reid, Mark J.; McClintock, Jeffrey E.; Narayan, Ramesh; Gou, Lijun; Remillard, Ronald A.; Orosz, Jerome A. (Aralık 2011), "The Trigonometric Parallax of Cygnus X-1", The Astrophysical Journal, 742 (2), s. 83, arXiv:1106.3688 $2, Bibcode:2011ApJ...742...83R, doi:10.1088/0004-637X/742/2/83
- ^ Ninkov, Z.; Walker, G. A. H.; Yang, S. (1987), "The primary orbit and the absorption lines of HDE 226868 (Cygnus X-1)", Astrophysical Journal, cilt 321, ss. 425-437, Bibcode:1987ApJ...321..425N, doi:10.1086/165641
- ^ a b Orosz, Jerome (1 Aralık 2011), "The Mass of the Black Hole In Cygnux X-1", E-print, erişim tarihi: 24 Mart 2012
- ^ a b Ziółkowski, J. (2005), "Evolutionary constraints on the masses of the components of HDE 226868/Cyg X-1 binary system", Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 358 (3), ss. 851-859, arXiv:astro-ph/0501102 $2, Bibcode:2005MNRAS.358..851Z, doi:10.1111/j.1365-2966.2005.08796.x Note: for radius and luminosity, see Table 1 with d=2 kpc.
- ^ Hadrava, Petr (Eylül 15–21, 2007), "Optical spectroscopy of Cyg X-1", Proceedings of RAGtime 8/9: Workshops on black holes and neutron stars, Opava, Czech Republic, s. 71, arXiv:0710.0758 $2, Bibcode:2007ragt.meet...71H
- ^ Staff (10 Haziran 2003), Integral's view of Cygnus X-1, ESA, 12 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 20 Mart 2008
- ^ Mirabel, I. Félix; Rodrigues, Irapuan (2003), "Formation of a Black Hole in the Dark", Science, 300 (5622), ss. 1119-1120, arXiv:astro-ph/0305205 $2, Bibcode:2003Sci...300.1119M, doi:10.1126/science.1083451, PMID 12714674
- ^ Bowyer, S.; Byram, E. T.; Chubb, T. A.; Friedman, H. (1965), "Cosmic X-ray Sources", Science, 147 (3656), ss. 394-398, Bibcode:1965Sci...147..394B, doi:10.1126/science.147.3656.394, PMID 17832788
- ^ Lewin, Walter; Van Der Klis, Michiel (2006), Compact Stellar X-ray Sources, Cambridge University Press, s. 159, ISBN 0-521-82659-4
- ^ "2010 X-Ray Sources", The Astronomical Almanac, U.S. Naval Observatory, 28 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 4 Ağustos 2009 gives a range of 235–1320 μJy at energies of 2–10 kEv, where a Jansky (Jy) is 10-26 Wm−2 Hz−1.
- ^ Harko, T. (28 Haziran 2006), Black Holes, University of Hong Kong, 10 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 28 Mart 2008
- ^ 5 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde [https://web.archive.org/web/20160605131108/http://arxiv.org/abs/1401.1035 arşivlendi. [1401.1035] Masses of the components of the HDE 226868/Cyg X-1 binary system]
- ^ Gies, D. R.; Bolton, C. T. (1986), "The optical spectrum of HDE 226868 = Cygnus X-1. II — Spectrophotometry and mass estimates", The Astrophysical Journal, Part 1, cilt 304, ss. 371-393, Bibcode:1986ApJ...304..371G, doi:10.1086/164171
- ^ Nayakshin, Sergei; Dove, James B. (3 Kasım 1998), X-rays From Magnetic Flares In Cygnus X-1: The Role Of A Transition Layer, arXiv:astro-ph/9811059 $2, Bibcode:1998astro.ph.11059N
- ^ Young, A. J.; Fabian, A. C.; Ross, R. R.; Tanaka, Y. (2001), "A Complete Relativistic Ionized Accretion Disc in Cygnus X-1", Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 325 (3), ss. 1045-1052, arXiv:astro-ph/0103214 $2, Bibcode:2001MNRAS.325.1045Y, doi:10.1046/j.1365-8711.2001.04498.x
Dış bağlantılar değiştir
| Wikimedia Commons'ta Cygnus X-1 ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Staff (10 Haziran 2005). "Artist's impression of Cygnus X-1". ESA. 21 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2008.
- Staff (1 Nisan 1996). "Cygnus X-1, the black hole". Astronomical Observatory of the Jagiellonian University. 4 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2008.
- Cyrmon, W.; Aigner, C.; Bruckmueller, E.; Kernegger, R. (18 Aralık 2002). "Black Hole in Cygnus". ESA. 15 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2008.
- Cullen, Steve (8 Haziran 2009). "Possible Jet Blown Shells Near Microquasar Cygnus X-1". APOD. 25 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2009.
- Cyg X-1 (optik görünüm)
- WikiSky'da Cygnus X-1: DSS2, SDSS, GALEX, IRAS, Hidrojen α, X-Ray, Astrofoto, Gök Haritası
- Cygnus X-123 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- NuSTAR and Suzaku observations of the hard state in Cygnus X-1: locating the inner accretion disk16 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Michael Parker, 29 Mayıs 2015 Pdf20 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- NuSTAR's First View of High-Energy X-ray Universe14 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. NASA/JPL-Caltech 28 Haziran 2012