Cin Ali
Cin Ali, Türkiye'de ilkokul öğrencilerine okumayı kolay öğretmek amacıyla geliştirilmiş 10 kitaplık hikâye serisi ve bu serinin kahramanı olan çöp adam karakterin adıdır.
 Serinin dördüncü kitabı | |
Cin Ali'nin Atı Cin Ali'nin Topu Cin Ali'nin Topacı Cin Ali'nin Kara Gözlü Kuzusu Cin Ali'nin Oyuncakları Cin Ali Okula Başlıyor Cin Ali Okulda Cin Ali Çocuk Bahçesinde Cin Ali ile Berber Fil Cin Ali Kır Gezisinde | |
| Yazar | Rasim Kaygusuz |
|---|---|
| Ülke | Türkiye |
| Dil | Türkçe |
| Tür | Çocuk |
| Yayımcı | İpek Matbaacılık (1968-1988) Artım Yayınevi Cin Ali Yayınları |
| Yayım tarihi | 1968-günümüz |
| Ortam türü | Basılı kitap |
| Kitap sayısı | 10 |
İlkokul öğretmeni Rasim Kaygusuz tarafından yaratıldı. İlk kitabı 1968'de yayımlandı. Çocuklar kolay çizebilsin diye çöp adam şeklinde çizilen Çin Ali karakteri, 2005 yılına kadar Türkiye'e ilkokul müfredatında yardımcı kitap olarak yer aldı.
Cin Ali kitapları okumayı fişleri kullanarak, çözümleme yöntemiyle öğrenen çocukların rahatça okuması için basitten zora doğru sıralanan kitaplardır. Öykülerde, 1968 yılında Türkiye’de bir orta sınıfa mensup bir ailenin çocuğunun günlük yaşantısı kısa cümlelerle anlatılır.
Kitapların kahramanı Cin Ali; yaramaz, yerinde duramayan, sürekli sorgulayan, araştıran bir çocuktur. Başında sürekli bir kasket ile çizilen Cin Ali, giysili değildir; gövdesi bir çizgiden ibarettir.
Geçmişi değiştir
Cin Ali, Anadolu köylerinde öğretmenlik yapan ilkokul öğretmeni Rasim Kaygusuz tarafından 1968 yılında yaratılmış bir kahramandı.[1] Çocuklara, okumayı söktükleri anda okuyabilecekleri bir kitap sunma düşüncesiyle yaratılan kitap serisinin baş kahramanı Cin Ali karakteri, çocukların kolay çizebilmesi için çöp adam şeklinde tasarlandı. Cin Ali kitaplarının çizimlerini Rasim Kaygusuz'un öğrencisi Selçuk Seğmen yaptı.
19 Mart 1973 tarihli ve 1738 sayılı tebliğler dergisi ile Millî Eğitim Bakanlığı tarafından ilkokullara tavsiye edilen[2] Cin Ali kitapları 20 yıl boyunca İpek Matbaacılık tarafından basıldı. İpek Matbaacılık, Rasim Kaygusuz'un dostu Maraşlı Hacı Ali İpek tarafından işletilmekteydi. Cin Ali adının, matbaa sahibi Ali İpek'in "Cin Ali" lakabından esinlenerek kitabın kahramanına verildiği anlatılmaktadır.[3] Cin Ali'ye soyadı olarak da matbaacısı Ali İpek'in soyadı olan "İpek" verilmiştir.[4]
Cin Ali kitaplarının yayım hakkı Rasim Kaygusuz'un 1988'deki ölümünün ardından arkadaşı ve Artım Yayınevi'nin sahibi Mustafa Torun'a bırakıldı. Rasim Kaygusuz'un ilk dokuz kitabı siyah-beyaz, onuncu kitabı renkli olarak tasarladığı Cin Ali serisi 1989'da renklendirildi. "Çöp Adam, çocukların görsel sağlığına aykırıdır" iddiası üzerine değiştirildi ve papyonlu, kulağı çiçekli, siyah saçlı, belirgin yüzlü, fiyonklu ayakkabıları olan bir çocuk olarak resmedilmeye başladı. Bu yeni imajı Mustafa Delioğlu çizdi.[5] Bu arada 12 tane taklit Cin Ali kitabı piyasaya sürüldü.[2]
1992'ye kadar Cin Ali kitaplarını Cin Ali Yayınları yayımladı. 1992’de basım hakkı bir süre için başka bir yayıncıya verildi.
2005 yılında Türkiye'e ilköğretimde okuma yazma öğretiminde çözümleme yönteminden ses temelli öğretim yöntemine geçilince Cin Ali serisi ilköğretim müfredat programından kaldırıldı.[6] Öğretim programındaki değişiklik basında "Cin Ali efsanesi tarihe karışıyor”, "Cin Ali Yasaklandı” gibi başlıklarla yer aldı.[6] Cin Ali'nin eski baskılar sahaflarda çok yüksek fiyatlara satılmaya başladı.[7] 2012’de 4+4+4 eğitim sistemine geçiş, basında “Cin Ali gitti Bilge geldi” “Cin Ali artık yok” gibi başlıklarla yer buldu.
Cin Ali'nin yayın hakkı 2010'da yeniden Rasim Kaygusuz'un ailesine döndü ve Cin Ali 2013'te tekrar özgün haliyle yayımlandı.[8] Bu yeni baskıda, okuma yazmayı Cin Ali ile öğrenmiş yetişkinler hedeflendi.[7]
Cin Ali'yi yaşatmak üzere Rasim Kaygusuz'un kızları öncülüğünde 2016'da Cin Ali Eğitim ve Kültür Vakfı kurulmuştur.[8] 2019'da Vakıf bünyesinde Ankara'da Cin Ali Müzesi açılmıştır.
Cin Ali kitaplarının özellikleri değiştir
Cin Ali serisi, her biri 16 sayfalık 10 kitaptan oluşur. 13×15 ebatlarında, sarı renk kağıda basılı kitaplardır. Her bir kitapta 1968 yılında Türkiye’de bir orta sınıfa mensup bir ailenin çocuğunun günlük yaşantısı kısa cümlelerle anlatılır.
Seri, çocuklara okuma yazmayı çözümleme yöntemiyle öğretmek amacıyla hazırlanmıştır. Çözümleme yöntemi, Türkiye’de okuma yazma öğretiminde 1948 yılından 2005-2006 öğretim yılına kadar kullanılmış bir yöntemdir.[2] Bu yöntemde çocuklara kendi günlük dilinden alınan kısa cümlelerle başlanır, zamanla bu cümleler kelimelere, kelimeler hecelere bölünür. Daha sonra hecelerin içindeki sesler sezdirilmeye çalışılır.[2]
Serinin ilk üç kitabı olan Cin Ali’nin Atı, Cin Ali’nin Topu, Cin Ali’nin Topacı adlı kitaplar, okuma yazma becerisi geliştirmeye yardımcı olması için öğrenciye fişlerle birlikte verilir.[2]
Cin Ali kitapları sadece okumaya değil, yazmaya da yöneliktir. Kitaplarda resmedilen bazı nesnelerin altına isimleri de yazılmıştır; bazı nesnelerin altına ise "…." işareti yapılarak okuyucudan o nesnenin ismini yazması beklenir.
Serinin ilk kitabı olan Cin Ali'nin Atı, en basit olanıdır; kısa ve kolay sözcüklerden kurulan tümcelerden oluşmaktadır. Her kitap bir öncekinden zor, bir sonrakinden kolaydır.[9] Kitapların son sayfasında velilere ve öğretmenler çocuklara kitap dizisini birinci kitaptan başlayarak, sıra ile okutmaları konusunda uyarılır.
Cin Ali’nin Atı, çocukların sözcükleri kolay ayırt edebilmesi için büyük puntolarla satır aralığı fazla olarak yazılmıştır. Bir iki istisna dışında tek ya da iki heceli sözcüklerden oluşan bir kitaptır. Örneğin; "Cin Ali bu at, o da ot." "Baba bu ata ot al", "Cin Ali bu ot, o da at, otu al, ata ver." Serinin 2. kitabı olan “Cin Ali’nin Topu “adlı öykü ise o yıllarda çocuklara okuma-yazma öğretilmesinde kullanılan fişlerde de bulun “Baba bana top al” cümlesiyle başlar
Serinin 7. kitabında Cin Ali'nin takma isim olduğu, asıl adının "Ali İpek" olduğu öğrenilir.
Son kitap olan Cin Ali Kır Gezisinde ise daha küçük puntoludur; daha zor sözcüklerden ve daha uzun tümcelerden oluşmaktadır.
Serinin ilk dokuz kitabı siyah beyazdır, sonuncu kitap ise renklidir.[9]
Kitap Listesi değiştir
- Cin Ali'nin Atı
- Cin Ali'nin Topu
- Cin Ali'nin Topacı
- Cin Ali'nin Kara Gözlü Kuzusu
- Cin Ali'nin Oyuncakları
- Cin Ali Okula Başlıyor
- Cin Ali Okulda
- Cin Ali Çocuk Bahçesinde
- Cin Ali ile Berber Fil
- Cin Ali Kır Gezisinde
Kaynakça değiştir
- ^ Sevinç Özarslan, Yaşıtları Baba oldu, Cin Ali Çocuk Kaldı, Zaman Gazetesi, 15.09.2007[ölü/kırık bağlantı]
- ^ a b c d e Koçer, Devrim (29 Nisan 2021). "Cin Ali Hikaye Kitaplarında Metin, Konu, Resim". İmgelem.com.tr. 29 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2023.
- ^ "Gürkan Hacır, Cin Ali ve Medya Patronu, 28.10.2009". 4 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2011.
- ^ Yener, Mavisel (3 Nisan 2014). "Cin Ali kitapları tekrar raflarda..." Cumhuriyet Kitap Eki. 29 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2023.
- ^ "Alı Öktener, Cin Ali İmaj Yeniledi, Milliyet Gazetesi, 05.11.2001". 4 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2011.
- ^ a b Tuncer Çetinkaya, İlköğretimdeki 35 yıllık Cin Ali efsanesi tarihe karışıyor, Zaman Gazetesi, 02.07.2005[ölü/kırık bağlantı]
- ^ a b Apaydın, Nevin (2019). "Eğitim içerikli müze kurma sürecinin incelenmesi: Cin Ali Müzesi örneği". Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü yüksek lisans tezi. 5 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Mavisel Yener, Eski Dostum: Cin Ali, Cumhuriyet gazetesi, 04.03.2014". 17 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2014.
- ^ a b "Cin Ali Kimdir". Cinali.com.tr sitesi. 19 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2023.
Dış bağlantılar değiştir
- Cinali.com.tr sitesi 9 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.