Cesàro toplaması

Matematiksel çözümlemede Cesàro toplamı bir sonsuz diziye toplam değeri atamanın farklı bir yoludur. Bir dizi A toplamına yakınsıyorsa bu dizinin Cesàro toplamı da A olur. Cesàro toplamı, yakınsamayan dizilere de değer atayabilmektedir. Ne var ki, artı sonsuz değerine yönelen bir dizi hiçbir koşulda sonlu bir toplam değerine sahip olamayacaktır.

Cesàro toplamı İtalyan çözümlemeci Ernesto Cesàro'nun (1859–1906) adını taşımaktadır.

Tanım değiştir

{a_n} bir dizi olmak kaydıyla

s_{k}=a_{1}+\cdots +a_{k}

ifadesinin

\sum _{n=1}^{\infty }a_{n}

dizisinin k. kısmi toplamı olduğu varsayılsın.

\lim _{n\to \infty }{\frac {s_{1}+\cdots s_{n}}{n}}=\lim _{n\to \infty }{\frac {na_{1}+(n-1)a_{2}+\cdots 1a_{n}}{n}}=A

eşitliği sağlanıyorsa {a_n} dizisinin Cesàro toplamı A olur.

Örnekler değiştir

n ≥ 1 için a_n = (-1)ⁿ⁺¹ koşulunun sağlandığı varsayılsın. Bu durumda {a_n}

1,-1,1,-1,\ldots

dizisi biçiminde ifade edilebilir.

Böylece, kısmi toplamlar dizisi {s_n}

1,0,1,0,\ldots

olur. Grandi dizisi olarak bilinen bu ifade yakınsamamaktadır. Öte yandan, {(s₁ + ... + s_n)/n} dizisinin terimleri

{\frac {1}{1}},\,{\frac {1}{2}},\,{\frac {2}{3}},\,{\frac {2}{4}},\,{\frac {3}{5}},\,{\frac {3}{6}},\,{\frac {4}{7}},\,{\frac {4}{8}},\,\ldots

biçiminde yazılabilir ve

\lim _{n\to \infty }{\frac {s_{1}+\cdots +s_{n}}{n}}=1/2

eşitliği sağlanır. Bu, {a_n} dizisinin Cesàro toplamının 1/2 olduğunu göstermektedir.

(C, α) toplamı değiştir

Ernesto Cesàro 1890 yılında geniş bir toplam yöntemleri ailesi tanımlamıştır. n sıfırdan büyük bir tam sayı olmak koşuluyla (C, n) biçiminde ifade edilen bu yöntemlerden (C, 0) olağan toplamayı, (C, 1) ise yukarıda tanımlanan Cesàro toplamını belirtmektedir.

Daha yüksek dereceli yöntemler şu biçimde tanımlanabilir: Bir Σa_n dizisi için

A_{n}^{-1}=a_{n};A_{n}^{\alpha }=\sum _{k=0}^{n}A_{k}^{\alpha -1}

büyüklükleri tanımlanır ve 1 + 0 + 0 + 0 + … dizisi için E_n^α, A_n^α değerine eşitlenir. Böylece, Σa_n'nin (C, α) toplamı

\lim _{n\to \infty }{\frac {A_{n}^{\alpha }}{E_{n}^{\alpha }}}

olarak hesaplanır.^[1] Bu tanım, ilk toplam yönteminin $\alpha$ kez yinelenmesiyle elde edilmektedir. Bu ifade aşağıdaki biçimde de yazılabilir.

(C,\alpha )-\sum _{j=0}^{\infty }a_{j}=\lim _{n\to \infty }\sum _{j=0}^{n}{\frac {n \choose j}{n+\alpha  \choose j}}a_{j}

Daha genel anlamda, $\alpha \in \mathbb {R} \setminus (-\mathbb {N} )$ olmak koşuluyla A_n^α

\sum _{n=0}^{\infty }A_{n}^{\alpha }x^{n}={\frac {\displaystyle {\sum _{n=0}^{\infty }a_{n}x^{n}}}{(1-x)^{1+\alpha }}}

dizisinin katsayılarından elde edilebiliyor ve E_n^α yukarıdaki gibi tanımlanıyorsa (gerçekte E_n^α, -1 - α üslü binom katsayılarını ifade etmektedir) Σ a_n'nin (C, α) toplamı yukarıdaki sonucu verir.

(C, α)'nın tanımlı oluşu daha üst düzey toplamların da var olduğunu göstermektedir. Ayrıca, α > -1 ise a_n = o(n^α) eşitliği de sağlanır.

Bir integralin Cesàro toplanabilirliği değiştir

α ≥ 0 olmak koşuluyla

\lim _{\lambda \to \infty }\int _{0}^{\lambda }\left(1-{\frac {x}{\lambda }}\right)^{\alpha }f(x)\,dx

tanımlı ise $\scriptstyle {\int _{0}^{\infty }f(x)\,dx}$ integralinin (C, α) toplamı tanımlı ve sonludur.^[2] Bu limit (tanımlıysa) integralin (C, α) toplamına eşittir. Dizi toplamına benzer biçimde, α=0 iken sonuç, belirsiz integralin yakınsaklığıdır. α=1 iken (C, 1) yakınsaklığı

\lim _{\lambda \to \infty }{\frac {1}{\lambda }}\int _{0}^{\lambda }\left\{\int _{0}^{x}f(y)\,dy\right\}\,dx

limitine eşittir. Bu aynı zamanda kısmi integraller ortalamasının limitidir.

Bir integral herhangi bir α ≥ 0 değeri için (C,α) toplamına sahipse bu integralin (C,β) toplamı tüm β > α değerleri için tanımlıdır.

Ayrıca bakınız değiştir

Notlar değiştir

^ Shawyer, Bruce (1994). Borel's Methods of Summability: Theory and Applications. Oxford UP. ss. 16-17. ISBN 0-19-853585-6.
^ Titchmarsh, E (1948) [1986]. "§1.15". Introduction to the theory of Fourier integrals (2 bas.). New York, N.Y.: Chelsea Pub. Co. ISBN 978-0828403245.

Kaynakça değiştir

Volkov, I.I. (2001), "Cesàro summation methods", Hazewinkel, Michiel (Ed.), Encyclopaedia of Mathematics, Kluwer Academic Publishers, ISBN 978-1556080104
Zygmund, Antoni (1968) [1988]. Trigonometric series (2 bas.). Cambridge University Press. ISBN 978-0521358859.

[1] Shawyer, Bruce (1994). Borel's Methods of Summability: Theory and Applications. Oxford UP. ss. 16-17. ISBN 0-19-853585-6.

[2] Titchmarsh, E (1948) [1986]. "§1.15". Introduction to the theory of Fourier integrals (2 bas.). New York, N.Y.: Chelsea Pub. Co. ISBN 978-0828403245.

[1]

[2]