Celâleddin Karatay

Celâleddin Karatay ya da Celalettin Karatay, Anadolu Selçuklu Devleti’nde gulamlıktan devletin yüksek makamlarına yükselmiş bir devlet adamıdır. Karatay adından hareket ederek Türk asıllı olduğunu ileri süren günümüz batılı araştırmacılar vardır. Bir diğer kanıt olarak Karatay’ın vakfiye ve kitabelerinde adının neredeyse hemen her yerde “Karatay bin Abdullah” olması gösterilir. Ne var ki Selçuklu dönemi belgelerinde aslen gayrimüslimken sonradan müslüman olanların baba adlarının her zaman Abdullah olarak görüldüğü bilinmektedir. Diğer yandan, Abu-l Farac Karatay’ın I. Alaeddin Keykubat’ın kölelerinden olduğunu belirtirken kullandığı ifadelerden Rum anlamı çıktığı ileri sürülür. İbn Bibi ise Rum asıllı bir köle olduğunu yazmıştır. Kesin bir kayıt olmamakla birlikte I. Gıyaseddin Keyhüsrev’in Ermenistan seferi sırasında (1208 / 1209) Kilikya – Kayseri arasında bir bölgeden esir alındığı kabul edilir.

Karatay, gulamhanedeki eğitiminden sonra saraya alınmış, sırasıyla emir-i devât, emir-i taşthâne, hazinedâr-ı hâss, nâib-i sultan ve atabeg görevlerinde bulunmuştur. Saraydaki görev süresi I. Alaeddin Keykubat’ın tahta çıkışından ölümüne kadar olan süreye yayılmıştır. Devlet ricaline dahil olması ise II. İzzeddin Keykavus dönemine denk gelir. Daha sonra devletin dört direğinden biri olarak saltanat veraseti ile vezirler dahil diğer devlet ricalinin atamalarına karar vermekte önemli bir rol oynamıştır.

II. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında emir-i taşthane görevinin yanında Hazine-i Hassa’yı (sultanın kişisel hazinesi) o yönetmiştir. Moğol hakimiyeti başlarından itibaren naib-i sultan olarak görev yapmıştır. II. Gıyaseddin Keyhüsrev’in ölümünden sonra tahta geçecek ismi belirlemek için devlet ricalinin yaptığı toplantıda Karatay da vardır. Sonuçta II. İzzeddin Keykavus üzerine karar verilmiş, Karatay Hazine-i Hassa’yı yönetmeye devam ederken naib-i sultan makamında görevine devam etmiştir.