Cebe
Cebe (Moğolca: Zev; doğum ismi :Jirqo'adai (Modern Moğolcada: Zurgadai)) (ö. 23 Mayıs 1223)[1] Cengiz Han'ın en önemli Noyanlarından birisiydi. O Cengiz Han zamanında Targudai Khiriltug'un liderliği altında olan Taichud kabilesinin Besud klanına mensuptu.[2] Cebe Cengiz Han'ın imparatorluğunun topraklarının geliştirilmesinde çok önemli bir rol oynamıştır.[3] Cengiz Han'ın generali olarak tarihteki önemli rolüne rağmen hakkında pek fazla kaynak veya biyografi bulunmamaktadır.[3] Cebe düşman askeriyken Cengiz Han onu kendi ordusuna katmış ve onu dünyanın en büyük generallerinden biri haline getirmiştir.[4] Cebe alışılagelmişin dışında ve cürretkar hamleleri ile "Tarihteki en büyük süvari generali" olarak adlandırılmıştır.[5]
| Cebe | |
|---|---|
| Lakabı | Jirqo'adai Zurgadai Зургаадай |
| Doğum | Зэв |
| Ölüm | 23 Mayıs 1223 |
| Bağlılığı | Moğol İmparatorluğu |
| Çatışma/savaşları | Kalka Nehri Muharebesi |
İsminin Kökeni değiştir
1201'de 13 Tarafın Muharebesinde bir ok Cengiz Han'ı boynundan yaraladı. Bunun üzerine Cengiz Han'ın sadık komutanı Jelme, onun yarasıyla ilgilendi. Savaşı kazandıktan sonra, mağlup tarafa kendi atını boynundan vuranın kim olduğunu sordu. Bu muhtemelen yarasını gizlemek ve muhtemel yanlış iddiaları ortadan kaldırmak için bir örtmeceydi. Jirqo'adai gönüllü olarak vuranın kendisi olduğunu itiraf etti, hatta kendisinin hayatının Cengiz Han'ın elinde olduğunu belirtti. Ancak Jirgo'adai yaşayacak olursa Cengiz Han'a sadık bir biçimde hizmet edecekti.[2] Cengiz han insanların yeteneklerine ve sadıklıklarına değer verirdi.[2] Nitekim Jirgo'adai'yi affetti ve kendi ordusuna kattı. Sonrasında Jirgo'adai'ye 'Cebe' bir isim verdi. Cebe Moğolcada hem ok hem de silah anlamına gelmektedir.[2]
Askeri hayatı değiştir
Cebe gösterdiği askeri başarılar ile Cengiz Han'ın en iyi generallerinden biri olmuş ve Cengiz Han için Subutay ve Muqali seviyesine yükselmiş. 1211 yılında Moğollar, Jin hanedanlığına karşı savaş ilan etmiş ve Cebe'de bu istilalar sırasında ordunun sol kanadını yönetmiş, büyük askeri başarılar göstermişti. 1218 yılında Cebe, Karahitay devletini işgal etme ile görevlendirildi. Aynı zamanda Karahitay hükümdarı Kuçluk'u da öldürmesi emredildi. Cebe ve 20.000 kişilik ordusu Karahitay Devletine girince büyük bir törenle karşılandı zira Kuçluk, budist bir Türk idi lakin halkın çoğu müslümandı. Kuçluk, halkını budist olmaya zorladı ve müslüman halka işkenceler ediyordu. Bu sebepten olsa gerek Karahitay halkı, Moğollara işgalci gözü ile bakmamıştı aksine Cebe ve ordusuna kurtarıcı gözüyle bakıyorlardı. Bu iyi niyetten ötürü Cebe, şehrin talan edilmesini yasakladı. 1219 yılına gelindiğinde Moğollar ve Harzemşahlar arasında savaş patlak vermiş ve Cebe'de bu savaşta büyük başarılar gösterdi. Tengri dağı çevresinde saldırılarda bulunan Cebe, daha sonrasında Harzemşah başkenti Semerkand'a gelerek Cengiz Han'ın ana ordusuna katılmıştı.
Ölümü değiştir
Cebe Noyan'ın, Kalka Nehri Muharebesi sonunda bir Kıpçak tarafından öldürüldüğü iddia ediliyor. Cebe'nin nasıl öldüğü hala gizemini korumakta.[6]
Kaynakça değiştir
- ^ Stephen Pow, "The Last Campaign and Death of Jebe Noyan," Journal of the Royal Asiatic Society 27, no. 01 (2016): 49.
- ^ a b c d Pow, Stephen (29 Aralık 2017). "The Last Campaign and Death of Jebe Noyan". Golden Horde Review. 5 (4): 698-725. doi:10.22378/2313-6197.2017-5-4.698-725. ISSN 2308-152X.
- ^ a b POW, STEPHEN (13 Eylül 2016). "The Last Campaign and Death of Jebe Noyan". Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain & Ireland. 27 (1): 31-51. doi:10.1017/s135618631600033x. ISSN 0035-869X.
- ^ Pow, "The Last Campaign and Death of Jebe Noyan," 31.
- ^ Liddell Hart, Great Captains Unveiled (1927).
- ^ The Last Campaign and Death of Jebe Noyan. Pow.