Can Dündar

Can Dündar (d. 16 Haziran 1961, Ankara), Türk araştırmacı, gazeteci, televizyoncu ve belgesel yapımcısı.

Can Dündar
Can Dündar (2017)
Doğum	16 Haziran 1961 (1961-06-16) Ankara
Meslek	yazar, araştırmacı, gazeteci, belgesel yapımcısı
Milliyet	Türk

Türkiye'nin yakın tarihi, politikası ve popüler kültür konularında hazırladığı belgeselleri ile tanınmış bir belgesel yapımcısıdır. Özellikle Sarı Zeybek (1993) belgeseli ilgi görmüştür.

Şubat 2015'te Cumhuriyet Gazetesi’nin genel yayın yönetmeni olan Dündar'ın, bu gazetede 29 Mayıs 2015 tarihinde kendi imzasıyla yayınlanan MİT Tırlarındaki silah haberi büyük yankı uyandırmış ve gazeteci bu haber nedeniyle tutuklanıp yargılanmıştır.

Yargılama sonucunda casusluk ve hükûmeti ortadan kaldırma suçlamalarından beraat eden Dündar, devletin gizli belgelerini elde edip yayınlamaktan ceza aldı. Davanın temyiz sürecinde tutuksuzluğu devam eden gazeteci, can güvenliği endişesiyle Almanya'ya gitti. Dündar, Cumhuriyet gazetesi genel yayın yönetmenliğinden ayrılmış; aynı gazetede köşe yazarlığına devam edeceğini açıklamıştır. 31 Ekim 2016 tarihinde hakkında yakalama kararı çıkarılmıştır. Oslo Barış Araştırmaları Enstitüsü tarafından açıklanan 2017 Nobel Barış Ödülü adayları arasında üçüncü sırada yer aldı.

Hayatı

Ali Rıza ve Öznur Dündar çiftinin tek çocuğu olarak doğdu.

İlk ve orta öğrenimini Ankara'da tamamladı. Ankara Atatürk Lisesi'nden mezun olduktan sonra 1982'de Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Basın Yayın Yüksek Okulu'ndan mezun oldu.

Üniversite yıllarında gazeteciliğe başladı. 1979'dan itibaren sırasıyla Yankı, Hürriyet, Nokta, Haftaya Bakış, Söz ve Tempo’da çalıştı.

1986'da Birleşik Krallık'ta London School of Journalism'i bitirdi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü'nde siyaset bilimi dalında yüksek lisansını aynı senede tamamladı. “Media and democracy, a comparative case study on the press portrayal of the Belgrane and Kocatepe affairs” (Medya ve Demokrasi, Belgrano ve Kocatepe Olayları’nın medya tasviri üzerine karşılaştırmalı bir inceleme) başlıklı yüksek lisans tezinde iki ülkede birer savaş gemisinin yanlışlıkla batırılıp devlet sırrı olarak saklanması konusunu inceledi.

Televizyonculuğu

Televizyona 1988'de TRT'de Seynan Levent ile başladı. 1989-1995 arasında 32. Gün program ekibinde çalıştı. 1993-1994 yıllarında Show TV'de Mehmet Ali Birand’la birlikte 'Çapraz Ateş’i hazırladı. Özellikle 1993’te Sivas valisi Ahmet Karabilgin, Sivas Belediye Başkanı Temel Karamollaoğlu ve yazar Aziz Nesin’in konuk olduğu bölüm gündem yarattı ve üzerinden tartışmalara sebep oldu.

Gazetecilik ve belgeselciliğe ağırlık verdiği dönemden sonra 2006'da televizyonculuğa yönelen Dündar, 19 Eylül 2006'da başladığı Neden? isimli tartışma programını 9 Haziran 2009 tarihine kadar hazırlayıp sundu. 2009-2010’da NTV kanalında yayımlanan Canlı Gaste’yi hazırlayıp sundu ve aynı kanalda 2010-2011’de canlı ana haber bültenini sundu.

Gazeteciliği ve belgeselleri

Mehmet Ali Birand ve Bülent Çaplı ile birlikte ‘Demirkırat’ (1991) ve ‘12 Mart’ (1994) adlı belgesel dizilerini hazırladı. Ayrıca Türkiye’nin güzellik kraliçelerini anlatan ‘Cumhuriyet’in Kraliçeleri’ belgesel dizisini ve Atatürk’ün son 300 günün anlatan Sarı Zeybek belgesellerini hazırladı. 1994-1995 yıllarında Türkiye tarihinin gölgede kalmış kahramanlarının öykülerini anlatan ‘Gölgedekiler’ adlı belgesel serisini hazırladı.

Köşe yazarlığı 1994'te Aktüel’de başladı; aynı yıl Yeni Yüzyıl gazetesinde günlük köşe yazıları yazmaya başladı ve bu gazetede beş yıl çalıştı.

Köşe yazarlığı ve belgesel yapımcılığı sürerken ODTÜ’de doktora çalışmalarına da devam eden Dündar, 1996'da “Terör ve medya: Liberal Teori ışığında, terör olaylarının televizyonda işlenişine eleştirel bir yaklaşım” başlıklı tezi ile doktorasını tamamladı. Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi’ ve ODTÜ Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümü Kültürlerarası Çalışmalar programında yüksek lisans dersi verdi.

1996 ve 1997 yılında Show Tv için hazırladığı 10 bölümlük ‘Aynalar’ belgesel ile politik ve tarihî konuların dışına çıktı; popüler kültür alanında çalışmalara yöneldi.

1996-1998 yıllarında 40 Dakika isimli belgesel-haber programını hazırlayıp sundu. Özellikle 7 Ocak 1997’de yayınlanan programda Susurluk kazası’ndan yola çıkarak yapılan araştırmalarla ilgili iddialar uzun süre gündemde kaldı.

Atatürk'ün öğrencilik hayatındaki ülke durumunu ve Atatürk'ün beraberliğinde gerçekleşen değişimleri anlatan Yükselen Bir Deniz belgeseli ile 1998'de belgeselciliğe döndü. Türkiye siyasi tarihi ve popüler kültüründeki önemli kişiler ve Köy Enstitüleri, Devlet Tiyatroları, İş Bankası, Mülkiye gibi kurumlara ilişkin çok sayıda belgesel yaptı.

1999 Ocak'ından 2001 Ocak sonuna kadar Sabah gazetesinde köşe yazarlığı yaptı. 2001 Ocak ayından itibaren Milliyet gazetesinde, Ada başlıklı köşe yazısı yazdı. 2003-2004 yıllarında Milliyet gazetesi için ‘Popüler Kültür’ ekini çıkardı. Milliyet gazetesiyle yolları 1 Ağustos 2013 tarihinden itibaren ayrılmıştır. Milliyet'ten ayrıldıktan sonra BirGün'de Doğan Tılıç'ın köşesinde bir ay boyunca haftada üç gün yazdı.

Mustafa belgeseli

Mustafa Kemal Atatürk'ün hayatını anlatan Mustafa adlı filmi yazıp yönetti. 2008 yılında vizyona giren film, Atatürk’ü yargıladığı ya da kötülediği yönünde eleştirilere maruz kaldı.

Genel yayın yönetmenliği

25 Ekim 2013 tarihinden beri Cumhuriyet gazetesinde yazan Dündar, 8 Şubat 2015'te gazetenin genel yayın yönetmenliği görevine getirildi.

2014 yılında Gezi Parkı protestoları ile ilgili ‘Gözdağı’ adlı belgeseli hazırladı.

MİT TIR'ları davası

Tutuklanması

Suriye'ye gönderilen MİT TIR'ları ile ilgili haberin 29 Mayıs 2015 tarihinde Cumhuriyet'te,‘İşte Erdoğan'ın yok dediği silahlar’ başlığıyla ve Can Dündar imzasıyla duyurulmasının ardından bu haberlere yayın yasağı getirildi. Aynı gün Can Dündar'a ‘devletin güvenliğine ilişkin bilgileri temin etme, siyasî ve askerî casusluk, gizli kalması gereken bilgileri açıklama, terör örgütünün propagandasını yapma’ suçlarından, İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığınca soruşturma başlatıldı.

Birkaç gün sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan “Bu haberi yapan kişi, bunun bedelini ağır ödeyecek, öyle bırakmam onu.” demiştir.

Erdoğan'nın savcılığa yaptığı bireysel başvuru ile Can Dündar'a ‘gerçeği yansıtmayan haber, yorum ve görüntüleri yayınlamak suretiyle adil yargılamayı etkilemeye teşebbüs suçunu’ öne sürerek iki kez ağırlaştırılmış müebbet ve 42 yıl hapis cezası talep edildi. Bu davada 26 Kasım 2015 tarihinde gazetenin Ankara temsilcisi Erdem Gül ile birlikte tutuklanmıştır. Erdoğan, 24 Kasım'da ise “O TIR'lar Bayırbucak Türkmenlerine yardım götürüyordu. Şimdi diyecekler ki ‘Başbakan TIR'ların içinde silah yoktu’ diyordu... Varsa ne olacak, yoksa ne olacak.” demiştir.

‘Devletin gizli kalması gereken bilgilerini siyasi veya askeri casusluk amacıyla temin etme’, ‘devletin güvenliğine ilişkin gizli kalması gereken bilgileri casusluk maksadıyla açıklama’, ‘cebir ve şiddet kullanarak Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti'ni ortadan kaldırmaya veya görevlerini yapmasını kısmen ya da tamamen engellemeye teşebbüs etmek’ ve ‘silahlı terör örgütüne üye olmaksızın bilerek isteyerek yardım etme’ suçlamalarını içeren iddianame, İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından kabul edildi. 26 Kasım 2015'te tutuklu yargılanmak üzere cezaevine götürüldü.

Tahliyesi

Dündar ve Gül, 6 Aralık 2015'te AYM'ye bireysel başvuruda bulunarak tutuklu yargılanırken haklarının ihlâl edildiğini söylediler. Bu başvurunun ardından 25 Şubat 2016'da İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi'nin “Siyasî casusluk yaptıklarına ilişkin somut bilgi yoktur” şeklindeki gerekçeli karar ile tutuksuz yargılanmak üzere tahliye edildiler.

AK Parti Grup Başkanvekili Bülent Turan, kararı sevinçle karşıladıklarını ancak mahkeme kararları üzerinden AK Partinin itham edilmesini doğru bulmadığını söyledi. CHP Grup Başkanvekili Levent Gök, bu kararı alan Anayasa Mahkemesi üyelerini kutladığını söyledi. MHP Grup Başkanvekili Erkan Akçay, HDP Grup Başkanvekili İdris Baluken ve Pervin Buldan kararı sevinçle karşıladıklarını ifade etti.

Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Thorbjorn Jagland ve AGİT, kararı memnuniyetle karşıladıklarını ve basın özgürlüğü açısından önemli bulduklarını ifade ettiler.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 28 Şubat günü Can Dündar için Anayasa Mahkemesi'nin verdiği tahliye kararını “Mahkeme bu şekilde bir karar vermiş olabilir. Ben Anayasa Mahkemesinin vermiş olduğu karara sadece sessiz kalırım o kadar. Ama onu kabul etmek durumunda değilim (...) Ve verdiği karara da uymuyorum, saygı da duymuyorum. (...) Aslında onlarla ilgili kararı veren mahkeme kararında direnebilirdi. Eğer kararında direnmiş olsaydı, bu bireysel başvuru veyahut da AYM'nin vermiş olduğu karar boşa çıkacaktı.” şeklinde yorumladı.

Erdoğan 4 Mart'ta ise "Evet ortada bir Anayasa ihlali vardır. Ama Anayasa’yı ihlal eden değilim. Bu Anayasa Mahkemesi’nin karar merciinde olanlardır. Birinci mahkeme Anayasa Mahkemesi'nin kararına uydu. Ama bu işin bittiği anlamına gelmez. Savcı karara itiraz edebilir. İtiraz durumunda, bir üst mahkeme yeni bir süreci başlatabilir." dedi.

Yargılanması 6 Mayıs 2016'da gerçekleşen dördüncü duruşma sonucunda Dündar ve Gül, hükûmeti ortadan kaldırma suçlamasından beraat etti. İkili hakkındaki casusluk suçlaması da düştü. Devletin gizli belgelerini elde edip yayınlamaktan yedi yıl hapis cezası alan Dündar'ın cezası beş yıl 10 aya indirildi. Davanın temyiz sürecinde tutuksuzluğu devam eden Dündar, can güvenliği endişe ile Almanya’ya gitti. Dündar, Ağustos 2016’da Cumhuriyet gazetesi genel yayın yönetmenliğinden ayrılmış; aynı gazetede köşe yazarlığına devam edeceğini açıklamıştır. 24 Ocak 2017'den beri Almanya merkezli Özgürüz adlı haber portalının genel yönetmenliğini sürdürmektedir. 23 Aralık 2020 tarihinde Dündar, siyasi ve askeri casusluk ile terör örgütüne yardım suçlarından 27 yıl 6 ay hapis cezası aldı. Çalışmaları Çalıştığı gazeteler 1979: Yankı 1979-1982: Hürriyet 1982-1983: Nokta 1983-1984:Haftaya Bakış 1984-1986: Söz 1986-1994:Tempo 1994: Aktüel 1994-1999: Yeni Yüzyıl 1999-2001: Sabah 2001-2013: Milliyet 2013: BirGün 2013-2016: Cumhuriyet Çalıştığı televizyon kanalları 1979-1992: TRT 1 1992-1994: Show TV 1994-1995: Kanal D 1995-1998: Show TV 1998-1999: Kanal D 1999: CNN Türk 1999-2000: atv 2000: NTV 2000-2001: atv 2001-2002: CNN Türk 2002: Kanal D 2002-2003: CNN Türk* 2003-2004: Kanal D 2004-2005: CNN Türk 2005: Star TV 2005-2006: CNN Türk 2006-2011: NTV 2011-2013: CNN Türk 2013-2014: Artı Bir Tv 2014-: tvem Hazırladığı belgeseller Demirkırat (1991) - Mehmet Ali Birand ve Bülent Çaplı ile birlikte, 10 bölüm, TRT Cumhuriyetin Kraliçeleri (1992) - 5 bölüm, Show TV Sarı Zeybek (1993) - 1 bölüm, Show TV 12 Mart (1994) - 10 bölüm, Show TV Gölgedekiler (1994-1995) - 6 bölüm, Kanal D Aynalar (1996-1997) - 10 bölüm, Show TV Yükselen Bir Deniz (1998) - 4 bölüm, Kanal D (Atatürk’ün öğrencilik hayatındaki ülke durumunu ve Atatürk’ün beraberliğinde gerçekleşen değişimleri anlattı) İsmet Paşa (1999) - Bülent Çaplı ile birlikte, 3 bölüm, CNN Türk Zaten Tiyatro Dediğin Nedir ki? (1999) - 3 bölüm, atv (Devlet Tiyatroları’nı konu aldı) 4. Nesil (2000) - 10 bölüm, NTV Atatürk’ün Bankası (2000) - 1 bölüm, NTV Köy Enstitüleri (2000) - 2 bölüm, atv Halef (2001) - 1 bölüm, CNN Türk (Atatürk’ün çevresindeki insanları anlattı) Fenerbahçe (2002) - 3 bölüm, Kanal D (Fenerbahçe Spor Kulübü’nün tarihini anlatan ‘Bahçe’deki Fener’) Nazım Hikmet Belgeseli (2002) - 4 bölüm, CNN Türk O Gün (2002) - 11 bölüm, CNN Türk Bir Yaşam İksiri: Nejat Eczacıbaşı (2003) - 2 bölüm, Kanal D Karaoğlan: Bir Ecevit Belgeseli (2004) - 5 bölüm, CNN Türk Önce İnsan! Türkiye'de İnsan Hakları ve Sivil Toplum Gelişiminin Görsel Tanıtımı (2004) CNN Türk Yüzyılın Aşkları (2004) - 10 bölüm, CNN Türk Garip: Neşet Ertaş Belgeseli (2005) - 3 bölüm, Star TV İlk Durak (2005) - Nebil Özgentürk ile birlikte, 2 bölüm, CNN Türk Yetiştik Çünkü Biz! Mülkiye Belgeseli (2006) - 4 bölüm, CNN Türk Çalıkuşları: Notre Dame de Sion'un Çocukları (2006) - 3 bölüm, NTV Lider Portreleri (2007) - 4 bölüm, NTV (Recep Tayyip Erdoğan, Deniz Baykal, Mehmet Ağar ve Devlet Bahçeli’yi) Mustafa (2008) "Delikanlım... İyi bak yıldızlara..." (2012) - 1 bölüm, CNN Türk (Deniz Gezmiş’i konu aldı.) 17 Aralik - Erdogan'in en uzun günü (2014) - Arti Bir TV Yayımlanmış eserleri Demirkırat: Bir Demokrasinin Doğuşu (1991) - Mehmet Ali Birand ve Bülent Çaplı ile birlikte Sarı Zeybek: Atatürk'ün Son 300 Günü (1994) 12 Mart: İhtilalin Pençesinde Demokrasi (1994) - Mehmet Ali Birand ve Bülent Çaplı ile birlikte Gölgedekiler (1995) Hayata ve Siyasette Dair (1995) Yağmurdan Sonra (1996) Ergenekon (1997) - Celal Kazdağlı ile birlikte Yarim Haziran (1998) Benim Gençliğim (1999) Köy Enstitüleri (2000) Nereye? (2001) Yaveri Atatürk’ü Anlatıyor: Salih Bozok’un Anıları (2001) Uzaklar (2002) Gazeteci Can Dündar'ın yazdığı 2002 tarihli bir roman. Romanda Can Dündar'ın gezileri anlatılıyor. Kitaba küçük bir Seyahatname denilebilir. Kitap toplamda 14 kez basılmıştır. Yükselen Bir Deniz (2002) Atatürk'ün öğrencilik hayatındaki ülke durumunu ve Atatürk'ün beraberliğinde değişimleri anlatan bir kitaptır. İmge Kitabevi tarafından basıldı. 2002 yılında piyasaya dağıtılan kitap 203 sayfadan oluşmaktaydı. Savaşta ne Yaptın Baba? (2003) Bir Yaşam İksiri: Dr. Nejat Eczacıbaşı (2003) Mustafa Kemal Aramızda (2003) - Ülkem Özge Sevgilier ile birlikte Büyülü Fener (2003) Duvar (2003) - oğlu Ege ile birlikte yazdığı masal kitabı Yıldızlar (2004) Sedat Alp: İlk Türk Hititoloğun Yaşam Öyküsü (2004) - Fatma Sevinç ile birlikte Kırmızı Bisiklet (2005) Nâzım Hikmet (2005) İlk Durak: İstanbul'un Entelektüel Tarihinden Tanıklıklar (2005) - Nebil Özgentürk ile birlikte Özel Arşivinden Belgeler ve Anılarıyla Vehbi Koç (2006) Hayata Dair(şiir) Yüzyılın Aşkları (2006) Karaoğlan (2006) - Rıdvan Akar ile birlikte İsmet Paşa (2006) - Bülent Çaplı ile birlikte Yakamdaki Yüzler (2007) Ecevit ve Gizli Arşivi (2008) - Rıdvan Akar ile birlikte Ben Böyle Veda Etmeliyim (2008) - İsmail Cem ile birlikte İsmail Cem ile yapılan uzun söyleşinin gazeteci-yazar Can Dündar tarafından kitaplaştırılmış hali. Ben Böyle Veda Etmeliyim, İsmail Cem'in ölümünün birinci yılına denk gelen dönemde çıkarıldı. Politikacı, gazeteci ve eski Dışişleri Bakanı Cem'in hayatından kesitlerle, Türk basın tarihinin ve politika kulvarlarının konuşulduğu "nehir söyleşi", 2006 yılı sonlrarında başlanarak, hastalığının son aylarına kadar gelen bir süreci kapsamış. Kitapta İsmail Cem'in çocukluk ve eğitim yaşamından, TRT Genel Müdürlüğü yaptığı döneme, siyasete olan ilgisinden, Milliyet ve Cumhuriyet gazetelerinde çalıştığı süreçten, bakanlık koltuğuna oturmasına kadar birçok olay ve ayrıntı, Can Dündar'ın kalemiyle ustaca işlenmiş. Kitabın sonunda 1995 yılında New York'ta yazdığı bir şiir bulunuyor: adı Veda. Şiirin son dizesi; Ben böyle veda etmeliyim diye biterken, kitaba da adını veriyor. Kitabın tanıtım yazısında ise, Can Dündar'ın bir sorusuna Cem'in verdiği yanıt var: “ "Hayat müthiş bir macera. Her insanın kendisiyle beraber olanlarla paylaştığı, ortaklaşa yaşadığı ve bir bakıma her insanın tek başına üstlendiği bir macera... Ben kendi payıma yapmak istediklerimi yaptım, bu macerayı çok güzel bir şekilde yaşadım. Tabii zaman zaman zorlukları oldu, sıkıntıları oldu, ama bunlardan fazlaca şikayet etmeyi de başkalarına karşı haksızlık gibi görüyorum. Çünkü çok insan çok şey çekti Türkiye'de; bize düşmez kalkıp da kendi sıkıntılarımızı çok fazla abartmak... Bundan sonra benim söyleyebileceğim; insanlarımız, Türkiye'nin geleceğine güvensinler; daha dikkatli olsunlar, kendilerine daha çok inansınlar. Geçmişe, kültürümüze sahip çıksınlar. Ama bunların tek başına yetmeyeceğini, dünyaya açıldığımız bir çağda yaşadığımızı da bilsinler. Dileğim toplumun, bireyin bu doğrultuda gelişmesi... Kavgayla hiçbir şeyin çözülemeyeceğinin bilinmesi... Sonuçta biz çok uzun mesafeden geliyoruz; nereden geliyoruz, nereye gitmekteyiz, bizim insanlık alemine getirebileceğimiz özgün katkı nedir? Bunları hep değerlendirmek ve düşünmek gerekiyor. Biz bunları yapabiliriz, ben buna güveniyorum, topluma güveniyorum, insanıma ve insana güveniyorum. Teşekkür ederim." „ Lüsyen (2010) Aşka Veda (2012) Abim Deniz (2014) Tutuklandık (2016) Ödülleri Metin Göktepe Gazetecilik Ödülleri Jüri Özel Ödülü (2016) Sosyal Demokrasi Vakfı İnsan Hakları Demokrasi Barış ve Dayanışma Ödülü (2015) İsveç Basın Kulübü Fikir Özgürlüğü Ödülü (2016) Avrupa Basın ve Medya Özgürlüğü Merkezi (ECPMF) Basın Özgürlüğü ve Medyanın Geleceği Ödülü (2016) Dünya Yazarlar Birliği (PEN) Almanya Hermann Kesten Ödülü Gazetecileri Koruma Komitesi (CPJ) Uluslararası Basın Özgürlüğü Ödülü (2016) Notlar 2007 yılında kendisine Alaaddin Çakıcı tarafından, NTV'de eski MİT mensubu Nuri Gündeş'i konuk ettiği "Neden" programındaki bazı sözleri nedeniyle, küresel medya patronlarının Türkiye'deki işbirlikçi elemanı olarak tanımlandığı tehditkâr bir mektup gönderilmiş bu nedenle Çakıcı aleyhine dava açmıştır. Kaynakça