Brachiosaurus
Brakiyozor ya da Brachiosaurus,[1] Brachiosauridae ailesinden[2] soyu tükenmiş bir sauropod dinozor cinsidir. Bu hayvanlar Geç Jura'da (Kimmeridgiyen ve Titoniyen), yaklaşık 157,3 ile 145,0 milyon yıl önce yaşadı.[2] Bilinen en büyük dinozorlardan biridir.[3]
| Brachiosaurus | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Montelenmiş iskeleti | |||||||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||||||
| †Brachiosaurus altithorax Riggs, 1903 | |||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||
| Dağılımı | |||||||||||||||||||||
2008 yılında kırk beş fosil örneği listelenmiştir.[2] Tip tür ve günümüzde cinse açıkça bağlı olan tek tür olan Brachiosaurus altithorax'ın iyi korunmuş fosilleri Colorado'da keşfedildi. Amerika Birleşik Devletleri'nin Oklahoma, Utah ve Wyoming gibi diğer eyaletlerinde daha yalıtılmış başka kemikler de bulunmuştur.[4][5][6]
Köken bilimi değiştir
Brachiosaurus cins adı, Elmer Samuel Riggs tarafından Antik Yunanca βραχίων [brachiôn], "kol" ve σαυρος [sauros], "kertenkele" sözcükleri kullanılarak oluşturulmuştur.[7]
Türlerin listesi değiştir
Atanan eski türler değiştir
- Brachiosaurus brancai (1988'de Brachiosaurus cinsinden ayrıldı, bu tür bundan böyle Giraffatitan cinsine yerleştirilmiştir.)
Tanım değiştir
Brachiosaurus, şimdiye kadar var olan en büyük ve en ağır kara hayvanlarından biridir.
Yaklaşık 26 metre uzunluğunda, 12 metre yüksekliğinde ve 40 ton ağırlığındaydı ama ağırlığıyla ilgili farklı (40-80 ton arası) kestirimler de söz konusudur.[8] Boynunun uzunluğu (70 cm'lik 12 omur) paleontologları bölen soruları ortaya koydu. Bazıları, boynunu bir zürafa gibi kaldıracak kadar kaslı olmadığını düşünüyor. Kanın yüksekte konumlu beynine ulaşması için büyük bir basınca sahip olması gerektiği kesindir.
Brachiosaurus'un morfolojisi, boynunu dört katlı bir binanın yüksekliğine kadar sağdan sola, yukarıdan aşağı sallamasına izin verdi. Bu nedenle, sikadlarda otlayabilir ve beslenmek için ağaçların tepelerine ulaşabilir (kozalaklılar ve eğrelti otları). Sindirim bir taşlık ve bir çekumda gerçekleşti. Brachiosaurusların yetişkinlerin gençleri büyük teropod avcılarından koruduğu küçük sürüler hâlinde yaşadığı düşünülüyor.
Sistematik değiştir
Brachiosaurus, Saurischia takımına aittir.
İki büyük dinozor takımı vardır, ki bunlar ornithischia (kuş kalçalılar) ve saurischia'dır. Kuş kalçalı dinozorlar kuş benzeri bir pelvise sahip olmaları ile karakterize edilirken, tersine saurischia dinozorlar sürüngen kalçalı bir yapı barındırırlar.
Saurischia iki alt takıma ayrılır: teropodlar (Tyrannosaurus, Velociraptor vb) ve sauropodomorflar (Diplodocus, Apatosaurus vb).
Brachiosaurus, prosauropodlar ve uzun boyunlarıyla ünlü sauropodlar olarak ikiye ayrılan sauropodomorfların bir parçasıdır. Brachiosaurus, sauropodların bir parçasıdır ve titanosauridler, brachiosauridler, euhelopodidler, camarasauridler ve huanghetitanidler gibi birçok aileye bölünmüş macronaria soyunun bir parçasıdır. Brachiosaurid ailesi, şimdiye kadar var olan en uzun dinozorları içerir. Bu ailenin üyeleri Kuzey Amerika (Amerika Birleşik Devletleri ), Avrupa(Porteki)) ve Afrika'da (Cezayir, Tanzanya)[9] yaşıyordu.
Keşif değiştir
Brachiosaurus'un ilk örneği 1900 yılında Colorado'nun batısındaki Grand River Valley'de Elmer S. Riggs tarafından keşfedildi. 1909 ve 1913 yılları arasında Tanzanya'da (Afrika ) Berlin Üniversitesi (şimdi Humboldt Berlin Üniversitesi ) tarafından neredeyse tam ünlü bir iskelet keşfedildi ve uzun süre Brachiosaurus cinsine karşıtlık olmadan ilişkilendirildi. 1958'de Cezayir'de kemikler keşfedildi. 1988'de Amerikalı paleontolog Gregory Scott Paul, Afrikalı örneğinin aslında Brachiosaurus cinsine ait olmadığını öne sürdü. Daha sonra o, bazı araştırmacıların kabul ettiği Giraffatitan adlı başka bir cins adı önerdi, ama Tanzanya örneğinin Brachiosaurus cinsine ait büyük bir birey olduğunu düşünen diğer grupla fikir birliğine varamadı. Giraffatitan'ın (veya kaynaklara bağlı olarak Brachiosaurus'un) bu iskeleti, 1933'ten beri Almanya'nın Berlin kentindeki Doğa Tarihi Müzesi'nde kalıcı olarak sergilenmektedir. 2005 yılında 21. yüzyılın anatomik bilgileri kullanılarak yeniden birleştirildi.
Paleoekoloji değiştir
Brachiosaurus, en büyük Jura dinozorlarından biriydi. Eğrelti otları, bennettitaler ve equisetum ile dolu çayırların baskın olduğu manzaralarda yaşadı ve kozalaklı ağaçlardan oluşan geniş ormanlar ve sikad, pteridospermatofit ve ginkgo koruluklarından geçti. Çağdaşları arasında Stegosaurus (büyük sırt plakaları olan dört ayaklı bir dinozor), Dryosaurus (küçük, çevik bir otobur), Apatosaurus (bir sauropod) ve Diplodocus (bilinen en uzun dinozorlardan biri) bulunur.[8]
Paleobiyoloji değiştir
Kafa değiştir
Brachiosaurus'un büyük ve düz bir burnu olan kalın kubbeli bir kafaya sahipti. Ama bedenine göre küçücüktü. Çeneleri kazık şeklinde dişlerle karakterize edildi. Paleontologlara uzun zamandır Brachiosaurus'un zamanının büyük kısmını su altında yaşadığını düşündüren, kafasının üst kısmında yer alan burun deliklerine sahipti. Bugün biliyoruz ki, bu dinozoru suya daldırmak için gerekli olan büyük derinlikteki suyun basıncı nefes almayı olanaksız hale getirirdi. Ayrıca burun açıklıklarının termal düzenleme işlevine sahip olmasının mümkün olduğu düşünülmektedir. : bu açıklıklar nemli bir ciltle kaplanmış olabilir, bu da çok sıcak iklim durumunda Brachiosaurus'un beyninin soğumasına yardımcı olabilirdi.[9]
Yeni çalışmalara göre Brachiosaurus vb dinozorların burun deliklerinin kafataslarının üst kısmında değil de ön kısmında olduğu ortaya konmuştur.[10]
Boyun değiştir
Brachiosaurus'un boynu son derece uzun, yaklaşık boyunun yarısı kadardı. Boynunun diğer sauropodlardan daha fazla omuru yoktur, ancak yine de bunlar sırt omurlarından 3 kat daha uzundur.[9]
Popüler kültürde Brachiosaurus değiştir
Brachiosaurus; Apatosaurus, Diplodocus ve Brontosaurus ile birlikte halk arasında (çocuk kitapları dahil) en popüler sauropod dinozorlardan biridir ve biz onu medyanın genelinde de facto buluruz.[8]
Filmler değiştir
- Brachiosaurus, paleontologlar ve halk arasında en iyi bilinen dinozorlardan biridir. Özellikle Jurassic Park destanının evreninde olmak üzere birkaç filmde rol aldı: Jurassic Park, Jurassic Park 3 ve Jurassic World: Fallen Kingdom. Aslında Brachiosaurus Michael Crichton'un romanlarında yoktur ve ilk filmde romanlarda yer alan Apatosaurus'un yerini alır.
- Brachiosaurlar Kayıp Dünya'da görünür.
- Brachiosaurus, Dinotopia evreninde, kitaplarda, TV filmlerinde ve dizilerde bir ulaşım aracı olarak görünür, diğer dinozorlar gibi vicdan ve insan zekasına yetenekli, insanla barış içinde yaşayan bir yaratıktır.
- Disney'in Dinozor filminde baş karakterlerden biri olan Baylene olarak yaşlı bir dişi Brachiosaurus da görünür. Ayrıca PlayStation'daki filmden uyarlanan oyunlarda da yer aldı.
- The Land Before Time X: The Great Longneck Migration (2003) ve evrenin televizyon dizisinde Fonceur karakteri, Petit-Pied'in babası Bron tarafından alınan genç bir yetim Brachiosaurus'tur. Diğer brachiosaurlar evrende görülür.
- Buz Devri 3: Dinozorların Şafağı'nda (2009) ve Wii'deki adını taşıyan video oyununda, brachiosaurlar arka planda görünüyor ve karakterler bir Ankylosaurus'tan kaçmak için onlardan birinin sırtını bile kullanıyor. Kısaca iki brachiosaur ortaya çıkıyor: Buz Devri'nde Evrenin Kanunları (2016).
Kitaplar değiştir
- One Piece mangasında, yüz canavarlık ekibin süperstar kraliçesidir, bir şeytan meyvesi aracılığıyla bir Brachiosaurus'a dönüşme yeteneğine sahiptir.
Diziler değiştir
- Brachiosaurus, Amerikan dizisi Terra Nova'nın birkaç bölümünde görünür, bunlardan biri bir karakter tarafından öldürülür.
- Brachiosaurus, Dinozorlar Diyarı serisinin 2. "Devler Çağı" (Titanların Zamanı) bölümünde ve The Incredible Adventure of Big Al özel bölümünde görünür.
- Brachiosaurs, Dino Train serisinde birkaç kez görünür.
- Power Rangers Dino Thunder TV dizisinde, Black Ranger'ın Dino Zord'u bir Brachiosaurus'tur.
Video oyunları değiştir
- Brachiosaurus, Jurassic Park Operation Genesis (2003), Jurassic World Evolution (2018) ve Jurassic World Evolution 2 (2021), Lego Jurassic World (2015) gibi "Jurassic Park" destanının çeşitli oyunlarında görünür, ama Android Jurassic Park Builder (2012), Jurassic World the Game (2015)[11] ve Jurassic World: Alive (2018) oyunlarında da görüldü. Brachiosaurlar ayrıca Jurassic Park: Trespasser'in başlangıcında da görünürler.
- Brachiosaurus bazen belirli sekanslar sırasında "Jurassic: The Hunted"da (2009) arka planda görünür.
- Brachiosaurus, temel oyuna ek olarak Ark Survival Evolved'da evcilleştirilebilir, dirençli, büyük ve ağır zarar verebilen bir yaratıktır.
- Brachiosaurus, "Etobur Dinozor Avcısı" oyunlarında bulunur ancak oyunda öldürülen av hayvanlarından biri değildir, dahası ölümsüzdür.
- Brachiosaurus, "Durango Wild Lands" adlı Android oyununda yer alır.
Diğerleri değiştir
- Asteroit kuşağındaki bir asteroit bu dinozorun onuruna 9954 Brachiosaurus adını aldı.
Ayrıca bakınız değiştir
- Brachiosauridae
- dinozorların listesi
- Giraffatitan
Taksonomik referanslar değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ a b (İngilizce) E. S. Riggs. 1903. « Brachiosaurus altithorax, the largest known dinosaur ». American Journal of Science, series 4 15:299-306
- ^ a b c (İngilizce) The paleobiology database, 2008
- ^ "Brachiosaurus - Encyclopédie Universalis". universalis.fr. 21 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "A re-evaluation of Brachiosaurus altithorax Riggs 1903 (Dinosauria, Sauropoda) and its generic separation from Giraffatitan brancai (Janensh 1914)" (PDF). Journal of Vertebrate Paleontology (İngilizce). 29 (3): 787–806. 2009. doi:10.1671/039.029.0309. 22 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Ekim 2022.
- ^ "New brachiosaur material from the Late Jurassic of Utah and Colorado". The Great Basin Naturalist (İngilizce). 47 (4): 592–608. 1987.
- ^ "First occurrence of Brachiosaurus (Dinosauria, Sauropoda) from the Upper Jurassic Morrison Formation of Oklahoma" (PDF). PaleoBios (İngilizce). 24 (2): 12–21. 2004. 23 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Ekim 2022.
- ^ A Greek-English Lexicon (Abridged Edition) (İngilizce). United Kingdom: Oxford University Press. 1980. ISBN 0-19-910207-4.
- ^ a b c Foster, John Russell (2020). Jurassic West : the dinosaurs of the Morrison Formation and their world. Second edition. Bloomington, Indiana. ISBN 978-0-253-05158-5. OCLC 1150828486.
- ^ a b c Dinosaures et autres animaux de la préhistoire (İngilizce). Köln: Könemann. 2000. ISBN 3-8290-6573-6. DP.
- ^ Black, Riley. "Pin the Nose on the Dinosaur". www.natgeo.com. National Geographic. 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Jurassic World: The Game — Ludia Support technique et Centre d'aide". ludia.helpshift.com. 29 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2022.