Boxer Ayaklanması

Çin'de çıkan emperyalizm karşıtı ayaklanma

Boxer Ayaklanması (geleneksel Çin yazısı: Geleneksel Çince義和團起義, basitleştirilmiş Çin yazısı: Basitleştirilmiş Çince义和团起义; pinyin: Yìhétuán qǐyì, anlamı haklı ve uyumlu yumruk cemiyeti ayaklanması), Boksör Ayaklanması ya da Boksör Hareketi, Batı'nın 19. yüzyılda Çin üzerindeki ekonomik ve siyasi etkisine karşı çıkartılan bir ayaklanmadır. Tüm yabancıların ülkeden çıkartılması hedeflenmiştir.[1] 1899 yılı Kasım ayında başlamış 7 Eylül 1901'de sona ermiştir. Ayaklanma ve ayaklanmanın bastırılması sırasında binlerce isyancı, yabancı ve alt sınıf Çinli ölmüştür.

Boxer Ayaklanması

Boxer'lar Sekiz Devlet İttifakı ile savaşıyor (İngiliz ve Japon askerlerin yansıtılması).
Tarih2 Kasım 1899 – 7 Eylül 1901
Bölge
Sonuç İttifak zaferi
Taraflar

Sekiz Devlet İttifakı (katılım emretti):
Japonya Japonya
Rusya Rusya
Birleşik Krallık Birleşik Krallık
Fransa Fransa
Amerika Birleşik Devletleri ABD
Alman İmparatorluğu Almanya
İtalya İtalya

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
Dürüst uyum toplumu
Qing Hanedanı
Komutanlar ve liderler
Birleşik Krallık Sir Edward Seymour
Alman İmparatorluğu Alfred von Waldersee

Cao Futian Ve çeşitli diğerleri


Ci Xi
Zaiyi, Prince Duan
Ronglu
Yuan Shikai
Güçler
49,255 toplam 50,000 – 100,000 Boxerlar
70,000 İmparatorluk askerleri
Kayıplar
2,500 asker
526 yabancılar
Birkaç bin Çinli Hristiyanlar
Boxer kaybı bilinmiyor.
20,000 İmparatorluk askerleri
Siviller = 18,952+

Ayaklanma öncesi durum değiştir

 
Boxer Ayaklanmasında Mançurya'daki Rus subayları.
 
Boxer güçleri. (1900)

Çin, o dönem sömürgeci bir devlet haline gelen Japonya ile Çin'e bağlı bir krallık olan Kore'nin egemenliği için 1894 yılında savaşa tutuştu. Ağır bir yenilgiye uğrayan Çin, Şimonoseki Barışı ile Japonya'ya önemli ödünler vermişse de Japonya'nın uzakdoğuda çok güçlenmesinden çekinen Avrupa devletleri ve Rusya'nın araya girmesiyle Çin bu ödünlerin çoğunu geri aldı.

Batılı devletler bu yardımlarının bedelini Çin'den çok ağır biçimde geri aldılar. Çin'den "ödünler kapma" mücadelesinde Rusya, İngiltere ve Fransa Çin'in ekonomik bakımdan önemli bölgelerini işgal ettiler ve Çin'i parçaladılar. Çin'in, 1894 yılında Japonya'ya karşı ağır bir yenilgi alması ve bu yenilginin doğrudan sonucu olarak Çin'in batılı devletlerce parçalanması Çin'de milliyetçi duyguları harekete geçirdi.

1870 yılında gizli olarak kurulmuş bulunan dinsel nitelikteki Boxer Cemiyeti Manchu Qing hanedanlığına karşı faaliyetlerde bulunuyordu. Ancak, Çin'in parçalanmasından sonra yabancı güçlerin Çin'deki etkinliklerine karşı mücadeleye başlamış ve 1890'ların sonlarında Saray'ın da hoşgörüsünü kazanmıştı.

Ayaklanma değiştir

 
Kansu eyaletinden Müslüman Hui savaşçıları, 11 Haziran 1900 tarihinde bir Japon diplomatını öldürdüler.[2]
 
Çin'deki emperyalizmi anlatan bir Fransız karikatürü. Kraliçe Victoria (Britanya), Kaiser II. Wilhelm (Almanya), Çar II. Nikolay (Rusya), Marianne (Fransa) ve bir samuray (Japonya), Çin'i bir pasta gibi bölüşürken Çinli çaresizlik içindedir.
 
Boxer Ayaklanmasını bastıran Sekiz Devlet İttifakı askerlerinin baskı-resmi. Soldan sağa: İtalya, ABD, Fransa, Avusturya-Macaristan, Japonya, Almanya, Birleşik Krallık, Rusya. (Japonya, 1900)
 
Boxer Ayaklanması'nın son aşamasında Çing Ordusu'na karşı düzenlenen Birleşik Krallık ve Japon İmparatorluğu birliklerinin son hücumunu gösteren Pekin Kalesi'nin düşmesi: Müttefik Kuvvetlerinin İmparatorluk Sarayı içindeki düşman askerleri püskürtmesinin tablosu başlıklı Japon tahta baskısı (Çing Ülkesi Savaş Resimli Haberler Serisi'nin 21. eseri olarak 10 Eylül 1900 tarihinde Torajirō Kasai tarafından çizilip basıldı ve 13 Eylül 1900 tarihinde Tokyo şehrinin Kanda semti Minami Norimonochō 15. adresinde bulunan Seiundō tarafından satışa sunuldu.)

1899 yılının Kasım ayında ayaklanan Boxer'lar Çin'deki yabancı temsilciliklere, misyonerlere ve yabancı devletlerce yapılmakta olan demiryollarına ve buradaki işçilere saldırdılar.

Bastırılması değiştir

Ayaklanmadan büyük rahatsızlık duyan dönemin etkin devletleri İtalya, ABD, Fransa, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Japonya, Almanya, Birleşik Krallık ve Rusya "Sekiz Devlet İttifakı"nı kurdular. 14 Temmuz 1900 tarihinde 54 bin kişilik birleşik bir orduyla Tianjin'deki ayaklanmayı bastıran Sekiz Devlet güçleri, Pekin'e doğru ilerlemeye başladı. 14 Ağustos'ta Pekin'i ele geçiren Ordu, Yasak Şehir'i yağmalamıştır.

Ayaklanmanın bastırılması sırasında, Japon askeri kaynaklarının[3] ve İngiliz destroyer komutanı Roger Keyes'in raporlarına göre çok sayıda sivil Çinli tecavüze uğramıştır.[4] The Daily Telegraph muhabiri E. J. Dillon binlerce Çinli kadının bu nedenle intihar ettiğini yazmıştır.[4]

Sekiz Devlet İttifakı, Çin'e çok büyük bir zarar tazminatı yüklediler. Çin'in son taksidi 1940 yılında bitecek olan bu tazminatı ödemesinin olanağı yoktu. Ancak, "aşırı tazminat" Avrupa'nın yaygın bir sömürü ve baskı taktiğiydi. Çin, bu borcu ödemek için Avrupa devletlerinden borç alacak ve Avrupa'nın daha çok etkisi altına girecekti.

Başarısızlık nedenleri değiştir

Çin'in Batı'ya karşı silahlı mücadelesi başarısızlıkla sonuçlandı. Bazı kaynaklarda nedenlerinin şunlar olduğundan bahsedilmektedir;[kaynak belirtilmeli]

  • Bilinçsiz, dağınık bir direnme ve bağnazca saldırı Avrupa'nın üstün örgütlenme yeteneği karşısında tutunamadı.
  • Halk kitleleriyle aydınlar arasında kopukluk vardı.
  • Büyük toprak sahiplerinin bulunmadığı Çin'de toprak ufak parçalara bölünmüştü. Bu yüzden Çin köylüsünün çoğunluğunun, yabancılarla işbirliği yapan büyük toprak sahiplerinden kurtulmak gibi bir derdi yoktu.

Sonuçları değiştir

Çin halkının kitleler halinde Boxer Ayaklanması'na ve aydınların 19. yüzyıl sonu 20. yüzyıl başında yabancılara karşı yürüttüğü milliyetçi direnişe katılmaması sömürgeci devletlerin işini kolaylaştırmıştır. Sonuçta Çin'in açık pazar konumu pekişmiştir.

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ Lanxin Xiang (2003). The origins of the Boxer War: a multinational study. Psychology Press. s. 115. ISBN 0-7007-1563-0. 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2017. 
  2. ^ Lynn E. Bodin (1979). The Boxer Rebellion. Osprey. ss. 26,40. ISBN 0-85045-335-6. 
  3. ^ Patricia Ebrey; Anne Walthall; James Palais (2008). East Asia: A Cultural, Social, and Political History. Cengage Learning. s. 301. ISBN 0-547-00534-2. 
  4. ^ a b Preston, Diana (2000). The Boxer Rebellion: The Dramatic Story of China's War on Foreigners That Shook the World in the Summer of 1900. New York: Walker. ss. 90, 284,285. ISBN 0802713610. 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2017.