Botter Apartmanı
Botter Apartmanı, İstanbul'un Avrupa yakasında, Beyoğlu ilçesi Asmalımescit Mahallesinde bulunan tarihî bir apartmandır.
Casa Botter | |
 Botter Apartmanı'nın ön cephesinin görünümü, 2020 | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Mimari tarz | Art nouveau |
| Konum | İstiklal Caddesi |
| Koordinatlar | 41°01′45″K 28°58′31″D / 41.02917°K 28.97528°D |
| Başlama | 1900 |
| Tamamlanma | 1901 |
| Yenileme | 2023 |
| Tasarım ve inşaat | |
| Mimar(lar) | Raimondo D'Aronco |
İstiklal Caddesi üzerinde 235 numarada yer alır. Bugünkü İsveç Konsolosluğu binasının yanında 1900'lerde inşa edilmiştir. Padişah II. Abdülhamid tarafından sarayın resmi terzisi ve modacısı olan Hollanda uyruklu Jean Botter için yaptırılan bina, dönemin ünlü mimarı Raimondo D'Aronco'un eseridir. Örnekleri daha çok Avrupa'da görülen, hem iş yeri hem de konut olarak kullanılmak üzere tasarlanmış yapıların İstanbul'daki ilk örneğidir.[1]
Cephesi bitki motifli bordürler, çiçeklerle bezenmiş insan başı figürleri ile süslü Botter Apartmanı, İstanbul'da inşa edilmiş Art Nouveau tarzı ilk bina olması nedeniyle mimarlık tarihi açısından önemlidir.[1][2] Türkiye'de inşasında çelik konstrüksiyon kullanılan ilk apartman ve Pera Palas Oteli'nden sonra asansörü olan ikinci yapıdır.[3] Botter Apartmanının giriş katı, "Botter Moda Evi" adıyla Türkiye'nin ilk modaevi olarak kullanılmıştır. Birinci derecede korunması gereken kültür varlığı olarak tescillidir.[4]
İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne ait İBB Miras tarafından restorasyonu tamamlanan yapı, 15 Nisan 2023 tarihinde Casa Botter Sanat ve Tasarım Merkezi adıyla Melike Bayık küratörlüğündeki “Düşler, Hakikatler” sergisiyle yeniden açıldı.[5][6]
Geçmişi ve mimari özellikleri değiştir
Bodrum katı ile birlikte toplam yedi katlı yapı, devrin saray mimarı Raimondo D'Aronco'nun eseridir. Adını, II. Abdülhamit devrinde sarayın resmî terzisi olan Hollanda'dan İstanbul'a göç etmiş modacı Jean Botter’den alır. Terzisi Botter'in modern ile klasik çizgileri harmanladığı tasarımlarını çok beğenen Sultan,[1] terzisine verdiği değeri göstermek için bir moda evi yaptırmak üzere D'aronco'yu görevlendirmiştir. Mimar, meslekî çalışmalarını Avrupa'daki gibi kurumsallaşmış şekilde, bir moda evinden sürdürmeye karar veren Jean Botter için bu apartmanı hem moda evi hem de aile üyelerinin hayatlarını geçirebilecekleri bir yapı olarak inşa etmiştir.[2]
Dar ve uzun bir arsa üzerine inşa edildiği için bina bitişik nizam olarak uzun ve yamuk tutulmuş bir dikdörtgen biçiminde inşa edilmiştir. Bodrum katı depo, yüksek tavanlı giriş katı mağaza olarak düzenlenmiş, birinci katı atölye ve depo, ikinci-üçüncü kat ile çekme katı konut olarak tasarlanmıştır.[7] Apartman giriş kapısı ve mağaza kısmını süsleyen uzun dallar ve dalların üzerinde yer alan güller ilgi çekicidir. Mimarın en ince ayrıntılarına kadar düşündüğü bu yapıya ait projeler İtalya'daki Udine Kent Müzesi'ndedir.[7]
Bina inşa edildikten sonra kısa zamanda, Pera'nın en popüler yapılarından birisi ve yakınında bulunan Lebon ve Markiz pastaneleri ile birlikte bir çekim merkezi oldu. İstanbul'un zenginlerine Avrupa modası burada düzenlenen defilelerle tanıtılmaktaydı. Mağaza katında bir çift merdivenle çıkılan ve defile için kullanılan bir asma kat, 1960'ta apartmanın banka şubesine dönüşmesi sırasında kaldırıldığı için günümüze gelememiştir.
Birinci katın ön yüzü büyük bir salon, arka tarafı yardımcı terzilerin odalarına; üst katlar ise Botter ailesinin fertlerine ayrılmıştır.[8] Birinci kattaki balkon, üzerinde lamba görevi de gören, çiçeği andırır motiflerle süslü, dört adet dikme ile cepheye taşıtılmış ve alttan iki adet demir füruşla desteklenmiştir. Çiçeksi motifleri olan balkon korkuluğu, taşıyıcı dikmeler, füruşlar ve lambalar mimarın kendisine ait özgün tasarımlarıdır.[7]
Paris’e gezmeye giden genç oğullarının hastalanarak ölmesiyle büyük bir acı yaşayan Botter Ailesi,[9] Paris'e göç etmiş ve binayı II. Abdülhamid zamanında Donanma Nazırlığı yapmış Kaptan-ı derya Osman Paşa'nın oğlu Mahmut Nedim Efendi'ye satmıştır.[10] Nedim Bey 1939'da genç yaşta hayatını kaybedince eşi Zeynep (Ovayar) Hanım, alt katları çeşitli ticari kuruluşlar tarafından ofis olarak kullanılmak üzere kiraladı. Bu dönemde şair Ferit Edgü, kurduğu reklam ajansı için binanın üçüncü katını kiralayıp restore ettirmiş, ajansın taşınmasından sonra da konut olarak kullanmıştır.[11]
Zeynep Hanım'ın ölümünden sonra sahipsiz kalan yapıya Hazine el koydu.[12] İkinci dereceden mirasçılar hak iddia etmesi üzerine başlayan ve yıllar süren hukuk süreci sonucu bina bakımsız kaldı. 2007'de Zeynep Ovyar’ın yeğenleri Botter Apartmanı’nı Hazine’den devraldılar.[12][13]
Cephe süslemesi değiştir
Binanın batı cephesi hariç, tüm cepheleri sağır tutulmuştur. Batı cephe ise, süsleme özellikleri bakımından 19. yüzyıl Art Nouveau üslubunun en güzel örnekleri arasında kabul edilir. Bu cephede zemin kat, üç eşit dikdörtgen açıklığa bölünmüştür. Giriş kapısı en güneydeki açıklıktadır. Giriş kapısının bulunduğu bölümde alınlık kısmı çiçek, yaprak ve meyvelerden oluşan, yüzeyden taşkın bitkisel bezemeyle dekore edilmiştir. Bu kısım yan kısımlarındaki bir vazodan çıkan ve dağılan dallarla desteklenir.
Birinci kattaki dikdörtgen formlu üç pencerenin üst kısmında armalar yer alır. Üçüncü katın dikdörtgen formlu pencerelerinin alınlıkları ve alınlık köşelerinde, çiçek, yaprak ve meyve kaynaşımından oluşan çelenkler vardır. Köşelerdeki madalyonların uçlarından aşağı, çivi motiflerinden tutturulmuş kurdelalar sarkar. Köşelerde tında dalgalı saçları bitki motifleriyle kuşatılmış bir kadın yüzü ve onun boynunda ise madalyon biçimli bir kolyenin çevresinde yer alan dairelere tutturulmuş askılar görülür.
Üçüncü kat pencere alınlıklarında Cepheye bakar vaziyette dalgalı saçları ve tebessüm eden yüzleriyle dikkat çeken Demeter rölyefleri yer alır. Cephedeki tüm dekorasyon Art Nouveau figürlü bezemesinin genel özelliğini yansıtmaktadır.[14]
Kaynakça değiştir
- ^ a b c Güç Çakın, Berrin. "19. yüzyılda inşa edilmiş olan, Beyoğlu Botter apartmanı mimari tezyinatının incelenip tezhip ve minyatür sanatıyla yorumlanması". Yer Bilgisi: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü yüksek lisans tezi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2020.
- ^ a b Keles, Canan (27 Şubat 2020). "Botter Apartmanı Binası". Themagger.com. 19 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.
- ^ Görkay, Didem. "Ayşe Övür: "Botter Apartmanı'na çok yönlü bakmak gerekir."". Edebiyathaber.net sitesi, 17 Temmuz 2020. 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2020.
- ^ Ersen, Ahmet; Verdön, İrem. "Botter Apartmanı Cephesi Konvervasyon Projesi". Kagir Yapılarda Koruma ve Onarım Semineri (Eylül 2009) Kitabı,. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2020.
- ^ "İSTİKLAL CADDESİ'NDEKİ RESTORE EDİLEN TARİHİ BOTTER APARTMANI, 'CASA BOTTER SANAT VE TASARIM MERKEZİ' ADIYLA HİZMETE AÇILACAK". ankahaber.net. 12 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2023.
- ^ "Yeni sanat merkezi: Casa Botter". Milliyet. 14 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2023.
- ^ a b c "Botter Apartmanı". Smartbeyoglu.com. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.
- ^ "Beyoğlu Botter Binası". Turanakinci.com sitesi. 14 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.
- ^ "Beyoğlu'nun hikayelere konu olan 7 tarihi binası". Milliyet.com.tr 7 Haziran 2019. 10 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.
- ^ Karagünlü, Nurdan. "Pera Levanten Konut Mirası Ve Yeniden İşlevlendirilmesi Üzerine Bir Değerlendirme" (PDF). İTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi, Mayıs 2015. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Ekim 2020.
- ^ "Botter yardım istiyor". Arkitera.com 26 Şubat 2002. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.
- ^ a b "Türkiye'nin ilk modaevi kurtarılıyor". Hürriyet gazetesi, 26 Aralık 2009. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.
- ^ Öztürk, Sinem. "Botter Apartmanı, Jak Kamhi'nin eşi Tuli Kamhi'ye miras kaldı!". Emlaktasondakika.com 17 Eylül 2012. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.
- ^ Yiğitpaşa, Nadire Tuba. "XIX. yüzyıl Beyoğlu yapılarında heykel vce figürlü kabartmalar" (PDF). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Erzurum 2010. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.