Vikipedi

Birleşmiş Milletler ve Türkiye

Birleşmiş Milletler (BM), II. Dünya Savaşı'ndan sonra Türkiye dahil olmak üzere 51 ülke ile birlikte kurulmuştur.[1][2] Türkiye örgütün kurucu üyesi olmasının yanı sıra örgütteki en aktif üyelerden birisidir.[1][2]

Türkiye Cumhuriyeti
Birleşmiş Milletler üyeliği
ÜyelikTam üyelik
Üyelik tarihi24 Ekim 1945
BMGK koltuğuDaimi değil
Daimi TemsilciSedat Önal

Örgütte ülkeler belirli gruplara ayrılmıştır, bu gruplar ülkelerin bulunduğu coğrafyaya göre adlandırılır. Gruplar şöyledir; 1. Afrika Ülkeleri, 2.Asya-Pasifik Ülkeleri, 3.Doğu Avrupa Ülkeleri, 4.Latin Amerika ve Karayip ülkeleri (GRULAC), 5. Batı Avrupa ve diğer ülkeler (WEOG).[1] Türkiye bulunduğu konum sebebiyle[a] hem Asya ülkeleri hem de WEOG grubuna dahildir.[1] Her hangi bir seçim söz konusu olduğu zaman ise Avrupa ülkeleri, yani WEOG grubunda yer alır.[1]

Türkiye dünyanın en çok insani yardım yapan ülkelerinin başında gelmektedir.[1]

Türkiye'nin Birleşmiş Milletler ile bağlantılı UNESCO Türkiye Millî Komisyonu vardır.

Üye Olunan Birleşmiş Milletler Programları değiştir

Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) değiştir

Program 1972'de Nairobi, Kenya'da kurulmuştur.[3] Türkiye Birleşmiş Milletler Çevre Programı üyesidir ama yönetim konseyi üyesi değildir.[3] Örgütün amacı; çevrenin korunması, çevrenin küresel düzeyde sürekli gözden geçirilmesi ve uluslararası çevre sorunlarına çözüm bulmaktır.[3] Programın 7 birim aracılığı ile faaliyet göstermektedir.[3]

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) değiştir

UNESCO, 16 Kasım 1945'te Fransa'nın başkenti Paris'te kurulmuştur.[4] UNESCO'nun amacı; Eğitim, bilim, kültür, iletişim ve enformasyon yoluyla, küresel barışın sağlanması ve fakirliğin kaldırılması gibi konulardır.[4] Türkiye UNESCO'nun 20 kurucu üyesinden birisidir ve 1971'den bu yana daimi temsilci bulundurmaktadır.[4] Türkiye'de UNESCO Türkiye Millî Komisyonu, UNESCO programı altında çalışmaktadır.[4]

Türkiye Dünya Mirası listesi değiştir

Ayrıca Bakınız: UNESCO Türkiye Millî Komisyonu

Türkiye Somut olmayan kültürel miras listesi değiştir

Türkiye Dünya Belleği Programı listesi değiştir

Türkiye'nin aynı zamanda UNESCO'nun geçici listesinde 77 mirası vardır.[5] Bu alanda Türkiye dünyada birincidir.[5]

Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) değiştir

Örgüt 1975 yılında Madrid, İspanya'da kurulmuştur.[6] Türkiye 1975 yılında örgüte üye olmuş ve 2020-2023 yılı için Yürütme Kurulu'na seçilmiştir.[6] Örgütün amacı turizmi geliştirmek ve teşvik etmektir.[6] UNWTO, turist gelirlerinin çok önemli olduğu Türkiye için önem arz eden bir örgüttür.[6]

Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Programı (UN-HABITAT) değiştir

Örgüt 1978 yılında Nairobi, Kenya'da kurulmuştur.[7] Türkiye 2011-2014 senelerinde yönetim konseyi üyeliği yapmıştır.[7] Örgüt insan yerleşimleri ve sürdürülebilir kentsel gelişimle ilgili çalışmalar yapmaktadır.[7] Örgüt Türkiye'de çalışmalarını TOKİ ile birlikte yapmaktadır ve TOKİ yaptığı konutlar sebebiyle birçok defa Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Programı tarafından ödüle layık görülmüştür.[7]

Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı, Mombasa'da yapılacak konutlar için 200.000 $ bağışta bulunmuştur.[7]

Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı (WFP) değiştir

Örgüt 1961 yılında Roma, İtalya'da kurulmuştur.[8] Türkiye WFP kurulduğundan beri, örgütle yakın ilişkiler içerisindedir.[8] Örgüt, yardıma muhtaç ülkelerde ekonomik ve sosyal kalkınmanın desteklenmesi amacıyla gıda yardımının sağlanmasını ve acil durum anlarında gıda yardımının sağlanmasını hedeflemiştir.[8] 2018 yılında WFP, Türkiye'den 169 milyon $ değerinde gıda almıştır.[8] Bu gıdaların toplamı 378 bin tondur.[8]

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) değiştir

Örgüt 1966 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nin en büyük şehri olan New York'ta kurulmuştur.[9] Örgütün amacı yoksulluğu ortadan kaldırılması ve toplumdaki eşitliğin azaltılmasıdır.[9] Türkiye'de UNDP Türkiye Mukim Temsilciği 50 yılı aşkın süredir ülkedeki birçok yönetim birimi, sivil toplumu ve özel sektörlerle birlikte çalışmaktadır.[9] Bu kapsam doğrultusunda 1986'dan bu yana kadar 100'den fazla proje yapılmıştır.[9]

Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) değiştir

UNFPA, 1969'da New York, Amerika Birleşik Devletleri'nde kurulmuştur.[10] Türkiye'nin UNFPA ile ilişkileri iyi düzeydedir.[10] UNFPA, Doğu Avrupa ve Orta Asya ofisi İstanbul'dadır.[10] UNFPA, Türkiye ilişkilerini 1971'de başlatmıştır.[10] UNFPA 2011’den bu yana, üreme sağlığı ve toplumsal cinsiyet temelli şiddetle mücadele konuları ile çalışmalar yapmaktadır.[10] Ayrıca Türkiye'deki Suriyeli kadın ve kız çocuklarına yönelik çalışmalar da yürütmektedir.[10]

Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü (UNIDO) değiştir

Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü, 17 Kasım 1966'da Viyana, Avusturya'da kurulmuştur.[11] Örgüt; gelişmekte olan ülkelerin sınai kalkınma faaliyetlerine destek olmak amacıyla 1966’da kurulmuş ve 1986’da BM’nin uzman kuruluşu olmuştur.[11] Türkiye, örgütün bütçesine 2018 yılında 945.156 €, 2019'da 1.078.103 €, 2020'de ise 1.429.878 € katkıda bulunmuştur.

Bölgesel İşbirliği Konseyi (BİK) değiştir

27 Şubat 2008 tarihinde Saraybosna, Bosna-Hersek'de kurulmuştur.[12] Türkiye kurucu üye konumundadır.[12] Konseye Balkan ülkeleri ve çevre ülkeler üyedir. Üye devletler; Arnavutluk, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Hırvatistan, Karadağ, Kosova, Kuzey Makedonya, Moldova, Romanya, Sırbistan, Slovenya ve Yunanistan.[12] Konsey, 6 faaliyet altında işbirliği yapmaktadır;

  • Ekonomik ve Sosyal kalkınma[12]
  • Enerji ve altyapı[12]
  • Adalet ve içişleri[12]
  • Güvenlik işbirliği[12]
  • İnsan kaynağının geliştirilmesi[12]
  • Parlamentolararası ilişkiler[12]

Birleşmiş Milletler İle İlişkiler değiştir

 
Birleşmiş Milletler'in, New York'ta yer alan merkez binası.

İnsani Destek değiştir

Türkiye son dönemde Afrika, Güney Amerika ve Karayipler ile Büyük Okyanus ülkelerinin gelişimine yönelik projeler yapmaktadır.[1] Türkiye aynı zamanda En Az Gelişmiş Ülkeler (EAGÜ) ile ilgili konulara çok önem vermektedir.[1] 2011 yılında EAGÜ konferansı İstanbul'da yapılmıştır ve Türkiye 2020 yılına kadar EAGÜ konusuna önem vermiş, bu konuyu her toplantıda dile getirmiştir.[1] Türkiye bir nevi EAGÜ'in sözcülüğünü üstlenmiştir.[1]

Türkiye 1980 yılından bu yana BM bünyesinde birçok ülkeye insani yardımlarda bulunmuştur.[1] Son on senede ise bu yardımlar büyük artış göstermiş ve Türkiye artık dünyanın her noktasına insani yardımlarda bulunan bir ülke olmuştur.[1] Türkiye 1 Temmuz 2014 tarihinde en çok insani destek yapan ülkeler arasına girmiştir.[1] 2017 yılında Türkiye 8 milyar $ insani yardım yaparak, dünyanın en fazla insani yardım yapan ülkesi olmuştur.[1] Bunun yanı sıra millî gelirin %0,85'ini yardıma ayıran Türkiye, dünyanın en cömert ülkesi olmuştur.[1][b]

Birleşmiş Milletler Barış Gücü'ne en çok katkıyı veren ülkelerden birisidir.[1]

Dünya İnsani Zirvesi değiştir

Uluslararası insani yardım sisteminin tıkanıklığı sebebiyle BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun'un şahsi girişimleri doğrultusunda, 23-24 Mayıs 2016 tarihinde tarihte ilk defa Dünya İnsani Zirvesi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın önderliğinde İstanbul'da yapılmıştır.[1] Bu Zirveye 55 Devlet başkanı, 60'ı aşkın bakan ve 40'tan fazla uluslararası örgüt Genel Sekreteri/Başkanı iştirak etmiştir.[1] Diğer katılımcılar ile birlikte, sayı 9000'e yükselmiş ve Zirveyi 900 medya mensubu takip etmiştir.[1] Bu Zirve BM merkezinin dışında yapılan[c] en büyük Zirve olmuştur.[1]

Birleşmiş Milletler İstanbul Ofisi değiştir

Türkiye son dönemlerde yaptığı katkılar Doğu Avrupa, Kafkasya, Orta Asya, Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgelerine yakınlığı neticesinde İstanbul BM için önemli bir merkez hâline gelmiştir.[1] Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu'nun (UNFPA), Doğu Avrupa ve Orta Asya ofisi İstanbul'a taşınmıştır.[1] Bunun yanı sıra, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı'nın (UNDP) Uluslararası Kalkınmada Özel Sektör Merkezi de İstanbul'dadır.[1] Ayrıca Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Avrupa ve Bağımsız Devletler Topluluğu Bölge ofisi ve Birleşmiş Milletler Cinsiyet Eşitliği ve Birlemiş Milletler Kadının Güçlendirilmesi Birimi'nin (UN WOMEN) Avrupa ve Orta Asya merkezi de İstanbul'dur.[1]

İstanbul'un ayrıca gelecek senelerde Birleşmiş Milletler Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu'nun (IFAD) ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Eşgüdüm Ofisi'nin (UN-DCO) bölge merkezliğini alması bekleniyor.[1]

Birleşmiş Milletler Gebze Ofisi değiştir

Türkiye'nin merkezliğini üstlendiği diğer bir konu ise EAGÜ'dir.[1] Bu merkez Gebze'de yer almaktadır.[1]

Birleşmiş Milletler İle Ekonomik İlişkiler değiştir

BM üye devletlerinin, BM bütçesine ekonomik gelişmişlik düzeyine bağlı olarak katkı sağlamaktadır.[1] Türkiye'nin 2012 yılında BM bütçesine zorunlu payı %0,617 düzeyindeyken bu sayı sadece bir yılda, yani 2013 yılında %1,328'e yükselmiştir.[1] Bu yükseliş ile birlikte Türkiye Birleşmiş Milletlere en çok yardım eden 16. ülke konumuna yükselmiştir.[1] Türkiye'nin 2021 yılı itibarıyla BM'e katkı payı %1.371'dir.[1]

Birleşmiş Milletler Barış Gücü değiştir

Türkiye'nin resmi BM barışı koruma duruşu esas olarak iki belgeyle belirlenir. Bunlardan ilki, BM'nin barış gücü talebine yanıt olarak, Millî Güvenlik Kurulunun hükûmete tavsiyede bulunacağını, cumhurbaşkanının öneriyi parlamentoya göndereceğini ve parlamentonun asker gönderip göndermeme konusundaki nihai kararı vereceğini belirten anayasanın 92. maddesidir. Sonuç olarak, parlamento planı tartışır ve konuşlandırılacak asker miktarının yanı sıra Türkiye'nin operasyona katılımını düzenleyen diğer kuralları belirler. Türk polis memurları ise 657 Sayılı Kanun'un 77. maddesi kapsamında BM ve BM dışı misyonlarda istihdam edilmektedir.[13]

İkinci belge, 15 Mart 2005 tarihinde dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından yayımlanan" Türkiye'nin Barışı Koruma ve Barışı İnşa Harekâtlarına Katkısı Kavramı"dır. Bu belge, Türkiye'nin barışı koruma tercihlerini etkileyecek ilkeleri ortaya koymaktadır. Söz konusu barışı koruma misyonuna uluslararası meşruiyet kazandırılması gerekir ki bu da BM Güvenlik Konseyinin bunu onaylaması gerektiği anlamına gelir. Ayrıca hükûmetin Balkanlar, Orta Asya ve Orta Doğu'daki misyonlarına öncelik verilmesi gerektiğinin de altını çizer. Son olarak, hükûmetin bölgeye Türk askeri göndermenin maliyetlerini ve avantajlarını değerlendirebilmesi için misyon hedefleri açıkça belirtilmelidir.[13][14]

Türkiye, BM liderliğindeki aşağıdaki barışı koruma misyonlarına katılmıştır:[15]

Ülke Savaş Misyon Tarih Personel sayısı
  Afganistan Afganistan Savaşı UNAMA 2002-2022
  Sudan Darfur Savaşı UNAMID 2007-2020 40 polis[16]
  Lübnan İsrail'in Lübnan'ı işgali UNIFIL 1978 286 asker[16]
  Kosova Kosova Savaşı UNMIK 1999
  Liberya İkinci Liberya İç Savaşı UNMIL 2003-2018
  Güney Sudan Güney Sudan İç Savaşı UNMISS 2011
  Fildişi Sahili Birinci Fildişi Sahili İç Savaşı UNOCI 2004-2017
  Orta Afrika Cumhuriyeti Orta Afrika Cumhuriyeti İç Savaşı MINUSCA 2014
  Mali Kuzey Mali çatışması MINUSMA 2013
  Haiti 2004 Haiti Darbesi MINUSTAH 2004-2017
  Kongo DC Kivu çatışması MONUSCO 2010

Kore Savaşı değiştir

 
Birleşmiş Milletler Kuvvetleri Komutanı General Walton Walker, Türk Tugayı Komutanı Tuğgeneral Tahsin Yazıcı'ya 'Gümüş Yıldız' madalyasını takarken
 
Güney Kore ve Türkiye'nin ortak düzenlediği anma töreni

Türkiye Birleşmiş Milletler Barış Gücü ile birlikte girdiği ilk savaş 1950-1953 Kore Savaşı'dır.[17] Türkiye'nin bu savaşa girme sebebi NATO'ya üye olmak için bir fırsat olarak görmesiydi.[17] Türkiye bu savaşa toplamda 5.090 asker göndererek, Güney Kore'nin bekası için en çok katkıyı sağlayan ülkelerden birisi olmuştur.[17] Türkiye NATO'ya katılmak için girdiği bu savaş sonucunda Güney Kore ile güzel bir bağ kurmuş ve iki ülkenin bu savaş sonunda ilişkilerini geliştirmiştir.[17]

Türkiye, Güney Kore savaşı bittikten sonra toplamda 724 şehit vermiştir ve Güney Kore'den çıktıktan sonra arkasında Güney Kore'nin Busan şehrinde 403 kişilik şehitlik bırakılmıştır.[18][19] Geri kalan 321 şehit ve 166 kayıp askerin naaşı Kuzey Kore'de kalmıştır.[18] Şehitleri anmak için her sene anma törenleri yapılır.[20][21]

Bu savaş birçok filme, belgesele ve yazılara konu olmuştur. Ayla filmi bir Türk askerinin, Güney Kore'de Ayla adında bir kıza sahip çıkmasını anlatmaktadır. Kutup Yıldızı ve Şimâl Yıldızı belgeselleri de Kore Savaşı'nı anlatmaktadır. Tümen Komutanı Tümgeneral Tahsin Yazıcı'nın Hatıraları, Alay Komutanı Albay Celal Dora'nın Hatıraları, Kore Harbinde Türk Silahlı Kuvvetlerinin Muharebeleri, Kore Savaşlarında Mehmetçik, Kore Dağlarında Aslanım Yatar, Sakin Sabahlar Ülkesi, Militarizm ve Anti-komünizmin Kesiştiği Nokta: Kore Savaşı ve Kore Mektupları kitapları yazılmıştır.

Ayrıca Bakınız:

Karşılaştırma değiştir

  Birleşmiş Milletler   Türkiye
Bayrak   Birleşmiş Milletler   Türkiye
Arma
 
  
Harita
 
 
Başkent New York Ankara
Nüfus 7.510.705.517[22] 83,154,997
Alan 510.100.000 km² 783,356 km2
Resmî Dil Arapça, Çince, Fransızca, İngilizce, İspanyolca ve Rusça Türkçe
Hükûmet Genel Sekreter: António Guterres   Portekiz

Genel Sekreter Yardımcısı: Amina J. Mohammed   Nijerya

Genel Kurulu Başkanı: Volkan Bozkır   Türkiye

Ekonomik ve Sosyal Konseyi Başkanı: Mona Juul   Norveç

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Başkanı: Dang Dinh Quy   Vietnam

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay

Kuruluş 24 Ekim 1945 29 Ekim 1923

Kaynakça değiştir

  1. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae "Birleşmiş Milletler Teşkilatı ve Türkiye". T.C. Dışişleri Bakanlığı. 22 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ a b "The UN in Turkey | Türkiye'de Birleşmiş Milletler". turkey.un.org. 16 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021. 
  3. ^ a b c d "Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP)". T.C. Dışişleri Bakanlığı. 7 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v "Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO)". T.C. Dışişleri Bakanlığı. 1 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ a b "'Türkiye UNESCO'nun geçici listesinde dünya birincisi'". Anadolu Ajansı. 31 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  6. ^ a b c d "Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü (UNWTO)". T.C. Dışişleri Bakanlığı. 12 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ a b c d e "Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Programı (UN-HABITAT)". T.C. Dışişleri Bakanlığı. 30 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ a b c d e "Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı (WFP)". T.C. Dışişleri Bakanlığı. 22 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ a b c d "Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP)". T.C. Dışişleri Bakanlığı. 22 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ a b c d e f "Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA)". T.C. Dışişleri Bakanlığı. 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ a b "Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilatı (UNIDO)". T.C. Dışişleri Bakanlığı. 23 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ a b c d e f g h i "Bölgesel İşbirliği Konseyi (BİK)". T.C. Dışişleri Bakanlığı. 9 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ a b Santana, Nil (27 Eylül 2012). "Contributor Profile: Turkey" (PDF). International Peace Institute. Erişim tarihi: 11 Mart 2022. 
  14. ^ Karadağ, Haluk (2019). The Routledge handbook of Turkish politics (1.1isbn=9781315143842 bas.). Abingdon, Oxon. 
  15. ^ "Summary of Contributions to UN Peacekeeping by Country, Mission and Post" (PDF). 31 Ağustos 2017. 3 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2022. 
  16. ^ a b Satana, Nil (September 2012). "Peacekeeping Contributor Profile: Turkey". providingforpeacekeeping.org. 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2022. 
  17. ^ a b c d "Birleşmiş Milletler Barış Operasyonlarına Yaklaşımımız Ve Katkılarımız". T.C. Dışişleri Bakanlığı. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ a b "Kayıp Kore şehitleri için Türkiye'den tarihi adım!". Milliyet. 24 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2018. 
  19. ^ "Busan'daki Şehitlerimiz". Busan'daki Şehitlerimiz. 5 Ekim 2016. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021. 
  20. ^ "Başkentte Kore şehitleri için anma töreni düzenlendi (1)". Haberler.com. 25 Ocak 2020. 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021. 
  21. ^ "Türk askerinin büyük kahramanlık gösterdiği Kore Savaşı, 65 yıl önce sona erdi". TRT Haber. 27 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021. 
  22. ^ "Dünya Nüfusu". www.nufusu.com. 16 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021. 

Notlar değiştir

  1. ^ Türkiye Avrupa ve Asya üzerine kurulu bir ülke olduğu için bir Avrasya ülkesidir. Bu konumu dolayısıyla hem Avrupa'nın hem de Asya'nın önemli konumlarına yakındır.
  2. ^ Dünyanın en cömert ülkesi olmuştur açıklaması; Türkiye tüm dünyada millî gelirinden en yüksek payı insani yardım için ayıran ülke olduğu için söylenmiştir.
  3. ^ Birleşmiş Milletlerin merkezi New York'tur.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Birleşmiş_Milletler_ve_Türkiye&oldid=32100128" sayfasından alınmıştır