Vikipedi

Birinci Rumen-Amerikan cemiyeti

Birinci Rumen-Amerikan cemiyeti veya Şaarey Şomayim cemiyeti (İbranice: שַׁעֲרֵי שָׁמַיִם, "Cennetin kapıları"), 89-93 Rivington Street, Manhattan, New York'taki tarihi bir binada 100 yılı aşkın süreyle yer almış Ortodoks Yahudi cemiyetidir.

Birinci Rumen-Amerikan cemiyeti
Şaarey Şomayim cemiyeti
Kapının üzerinde İbranice "Şaarey Şomayim" yazmaktadır.
Kapının üzerinde İbranice "Şaarey Şomayim" yazmaktadır.
Harita
Temel bilgiler
Konum89–93 Rivington Street,
Lower East Side,
Manhattan, New York,
Amerika Birleşik Devletleri
Koordinatlar40°43′12″K 73°59′20″B / 40.72000°K 73.98889°B / 40.72000; -73.98889
İnançYahudilik
MezhepOrtodoks Yahudilik
Durum2006'da yıkıldı
YöneticiRabbi: Shmuel Spiegel.[1]
Yardımcı: Ari Spiegel.[2]
Başkan: Gershon Spiegel.[2]
Mimari
Mimar(lar)J.C. Cady & Co. et al.[3][4]
Charles E. Reid.[4]
Mimari türNeoromanesk,[3]
Neobizans[5]
Cephe yönüK
Tamamlanma~1860
Özellikler
Kapasite1600–1800[6]
Genişlik21,3 m
MalzemelerTemel: Taş
Duvar: Tuğla
Çatı: Asfalt[7]

Cemiyeti 1885'te organize edenler[8] büyük ölçüde, Lower East Side'a yerleşen[9] Romanya Yahudi göçmenleriydi.[10][11] 1860'ta inşa edilen Rivington Street binası önce bir kilise sonra bir sinagog ardından tekrar dizayn edilip kilise olarak hizmet sunmuştur.[12] 1902'de Birinci Rumen-Amerikan cemiyeti tarafından satın alınan bina, tekrar dizayn edilip yeniden sinagoga dönüştürüldü.[5]

Sinagog, "Cantor's Carnegie Hall" olarak ün kazandı,[13] bunun sebebi tavanın yüksek ve akustiğinin iyi olması[1][14] ve 1800 sandalyesi bulunmasıydı.[6] Yossele Rosenblatt, Moshe Koussevitzky, Zavel Kwartin, Moishe Oysher, Jan Peerce ve Richard Tucker burada kantorluk yaptılar.[15] Red Buttons koroda yer almış[14][16][17] ve George Burns'ün üyesi olduğu cemiyette[18] Edward G. Robinson Bar Mitsvasını yapmıştır.[19]

Cemiyetin 1940'larda binlerce üyesi vardı;[20] fakat 2000'in başlarında bu sayı, Yahudilerin Lower East Side'dan ayrılmasıyla 40'lara kadar düşmüştür.[21] Her ne kadar bina 1998'de Ulusal Tarihi Yapılar Listesi'ne alındıysa da[22] cemiyet, dışarıdan gelen bakım yardımlarına karşı çekingen kaldı.[23] Aralık 2005'te binanın kolonlarında su kaynaklı hasarlar ortaya çıkınca dua servisleri hahamın annesinin evinin oturma odasına taşındı.[24] Ocak 2006'da sinagogun çatısı çöktü[17] ve bundan iki ay sonra bina yıktırıldı.[25]

Kökeni değiştir

Birinci Rumen-Amerikan cemiyeti / Şaarey Şomayim cemiyeti değiştir

1881 ile 1914 yılları arasında yaklaşık 2 milyon Yahudi Avrupa'dan ABD'ye göç etti. Bunların dörtte üçü, başta Lower East Side olmak üzere New York'a yerleşti.[26] Göçmenlerin 75.000'den fazlası, antisemit kanunlar, şiddet ve kovulmalarla yüzleşen Romanyalı Yahudilerdi. Zorluklara, düşük tahıl üretimi ve ekonomik depresyon da eklenince Rumen Yahudilerinin %30'u ABD'ye göç etti.[27]

Göçmen Rumen Yahudi nüfusu, New York City'nin, Allen Street, Ludlow Street, Houstan Street ve Grand Street sokakları arasında kalan 15 blokluk alanda yoğunlaştı. "Rumen çeyreği", blok başına 1500 ila 1800 kişiyle Lower East Side'ın en kalabalık muhiti haline geldi.[9] Bu göçmenler, Şaarey Şomayim cemiyeti olarak da bilinen Birinci Rumen-Amerikan cemiyetini kurdu.[10]

Kökeni tartışmaya açık olan cemiyet,[28] 1885'te kurulmasına rağmen,[8] kimilerince 1860'ta kurumuş ve 1885'te yeniden organize edilmiştir.[29] Başlangıçta Rumen çeyreği yakınlarında 70 Hester St üzerinde bulunan cemiyet[30] bir süre sonra çeyreğin merkezinde bulunan Rivington Street'e taşındı.[9]

Rivington Street binası değiştir

Rivington Street'teki bina, yoğun Alman göçmen nüfusuna hizmet etmek amacıyla 1860'ta Protestan kilisesi olarak inşa edildi.[31][32] Kasım 1864'te bina, bir Alman-Yahudi cemaati olan ve 1841'de kurulan Şaarey Haşomayim ("Cennetin kapıları") cemiyeti tarafından satın alındı.[32] Her ne kadar, aynı ismi taşıyan Birinci Rumen-Amerikan cemiyeti tarafından bina 1902'de satın alınmış olsa da bu iki cemiyet arasında bir bağ yoktur.[33]

1880'lerin sonlarına doğru Alman-Yahudi cemaatinin çoğu Lower East Side'dan ayrıldı. 1889'da Şaarey Haşomayim cemiyeti, binasını 216 East 15th Street'e taşıdı ve eski binayı Metodist Episkopal Kilisesi'ne sattı.[12]

Kilise kontrolundeki yapı, mimar J. Cleaveland Cady önderliğinde büyük değişikliklere uğradı. Bu zamanda New York'un en meşhur kilise mimarı olan Cady ayrıca üniversiteler, hastaneler ve müzeler gibi çeşitli umumi enstitü binaları da inşa etti. Renovasyon çalışmaları yaklaşık 36.000$ dolar tuttu (bugünün parasıyla 931.000$) ve diğer kiliselerde kullandığı malzemeleri burada da kullandı.[34]

Adı Allen Street Methodist Episcopal Church (veya Allen Street Memorial Church) olarak değişen kilisenin amacı, Yahudi göçmenleri Hrisitiyanlığa geçmek için cezbetmekti.[34] Fakat kilisenin bu çabaları sonuçsuz kaldı.[35] 1895'te kilisenin papazı "Kilisenin varlığı çok az kişiyi cezbetmektedir. Hedef kitlemiz küçük ve neredeyse hiç Yahudi bulunmamaktadır" demiştir.[36]

Birinci Rumen-Amerikan cemiyeti tarafından satın alım ve renovasyon değiştir

1902'de Birinci Rumen-Amerikan/Şaarey Şomayim cemiyeti, Rivington Street'teki tapınağı Church Extension and Missionary Society'den satın alıp[37] Lower East Side'da hızla artan Rumen Yahudi nüfusunun hizmetine sundu.[11] Bu zamanda gayrimenkulün değeri 95.000$'dı (bugünün parasıyla 2.55 milyon $).[38] Tapınağın satın alımı için gerekli para cemaat üyelerinin bağışlarıyla bir araya getirildi; 10$'ın üzerinde bağış yapanların isimleri mermer levhaya yazılıp, dört mermer levha tapınağın merdiven yoluna asıldı. İki haftalık kazancın 10$'a tekabül ettiği bu dönemde en yüksek bağış 500$'dı.[21] Binanın satın alımı için tut-sat yoluyla biri 50.000 diğeri 30.000 dolarlık olmak üzere (bugünün parasıyla 1.34 milyon ve 810 bin dolar) iki kere borç para alındı.[38]

Cemiyet, binanın renove edilmesi için 6000$'lık ücretle[39] (bugünkü değeri 161.000$) Charles E. Reid'i görevlendirdi.[11] "Derleme Neo-Bizans" sitiliyle[5] tekrar dizayn edilen tapınaktan Hristiyan figürler çıkarıldı ve kuzey tarafa Tora kemeriyle bima eklendi.[11] Renovasyonda, orijinal nal şeklindeki destek korundu[11][40] fakat buna karşın bazı yapısal değişiklikler uygulandı.[11] Tora kemerini ve bimayı taşıyabilmesi için çelik kolonlar eklendi; arka duvar yeniden inşa edildi, galeri genişletildi, biri renkli biri mozaik iki tavan camı yerleştirildi.[11][41]

Tamamlanan yapı 21'e 30 metre ebatında olup 1600 ila 1800 kişi kapasiteliydi.[5][6][42][43] Aralık 1902'de açılan sinagog[44] Lower East Side'ın en büyük[14] ve tek Romanesk sinagoguydu.[45] Yapı zamanla "mimari ve umumi" bir ilgi kazandı.[46]

İlk aktiviteler değiştir

1903 yılında Rivington Street'te kurulan sinagog, gerek kapasitesi gerekse şöhreti nedeniyle genelde önemli veya kalabalık toplantılara ev sahipliği yaptı. Nisan 1903'te, Reformist haham ve Siyonist lider Gustav Gottheil'in anısını onurlandırmak için servis düzenlendi;[47] benzer bir servis de ertesi yıl Theodor Herzl için düzenlendi. Ortodoks hahamlar tarafından boykot edilen Herzl için düzenlenen seremonide Herzl methedilmedi ve onun adı kullanılmadı.[48]

Ortodoks Birliği (UOJCA), yıllık üçüncü kurultayını bu sinagogda Haziran 1903'te gerçekleştirirken toplantıya örgütün başkanı Rabbi Henry Pereira Mendes ve yaklaşık 100 delege katıldı. Toplantıda alınan en önemli kararlardan biri, Yahudilikte boşanma belgesi olan Get'in, sivil boşanma gerçekleşmeden verilmemesiydi. Pereira Mendes, konuşmasında Kişinev Pogromu kurbanlarının ABD'ye getirilmesi için bir komite kurulmasını belirtti ve Reformist Yahudilerin Şabat'ı Pazar gününe taşıma isteklerine karşı çıktı. Pereira Mendes ayrıca UOJCA'nın UAHC ve Washington'daki diğer "dini, yardım sever ve eğitim sunan" Yahudi kurumlarıyla birleşeceğini de bildirdi. Bu birliklerle bir araya gelinip konuşulacağını belirttiyse de ilk konu olarak "göçmen konusu"nun tartışılmasına karşı çıktı.[49]

Aynı toplantıda Albert Lucas, bazı Hristiyan grupların anaokulları ve kreşlerde Yahudi çocuklarını Hristiyanlığa geçirme çabalarına karşı hoşnutsuzluğunu dile getirdi.[49] Din değiştirme çabalarına karşı mücadele olarak, cemiyet Lucas'a binalarında yer tedarik edip "muhitteki bütün çocuklara açık" ücretsiz din dersleri vermesini kararlaştırdı[50]

Aralık 1905'te sinagogda toplu bir miting düzenlenip Rusya Yahudilerine yapılan zulümler protesto edildi ve ölenler için yas tutuldu;[51] mazlumlar için açılan fona cemiyet 500$ bağışta bulundu.[52] Mart 1909'da Ortodoks gruplar, tüm New York Yahudilerini temsil eden Judah Leon Magnes'in kurduğu ve 1922'ye kadar süren Kehilla'nın kural ve yapısına muhalif olduklarını, sinagogda düzenlenen toplantıda belittiler[53] 1913'te sinagogda, muhit sakinleriyle işadamları Lower East Side'daki mafya olaylarına çözüm bulmak için bir araya geldiler.[54]

Rivington Street sinagogu, Rumen-Amerikan Yahudilerinin sorunlarının tartışılması için tercih edilen bir yerdi. 1905'te, baskı gören Romanya Yahudileri adına çalışan Dışişleri Bakanı John Hay için onursal hizmet yapıldı.[55] 1908'de Rumen-Amerikan Yahudilerini temsil eden 30'u aşkın örgüt bir araya geldi,[56] yine aynı şekilde 1916'da 35 örgütü temsil eden 200 delegeye ev sahipliği yaptı.[57] İkinci toplantıda, zulüm göen Romanya Yahudileri için 1.000.000$ (bugünün değeriyle 21 milyon $) para toplandı.[57]

Pesah bayramı döneminde büyük ölçüde bağış kampanyaları düzenleyen cemiyet, 1905'te vagonlar dolusu matsayı ihtiyacı olan fakir Yahudilere gönderdi.[58] 1900'de 160 olan[59] üye sayısı 1907-1908'de 500'e yükseldi,[60] öğrenci sayısı 250'ye çıktı ve yıllık geliri 25.000$'ı (bugünkü değeri 620.000$) buldu.[60] 1908'de maddi açıdan sorun yaşayan cemiyet Tora tomarlarını açık arttırımla satışa sundu.[61]

Tanınmış üyeler arasında George Burns[18] ve 1906'da burada Bar Mitsva'sını yapan Bükreş doğumlu Edward G. Robinson bulunur.[19][62][62]

1911'de Birince Rumen-Amerikan cemiyeti, kuruluşunun onuncu yılını kutladı. Konuşmacılar, America Birleşik Sinagogu başkanı Solomon Schechter, kongre üyesi Henry M. Goldfogle ve ana konuşmacı sonradan New York'un valisi olacak olan William Jay Gaynor'dı.[63]

Üye sayısı 1919'da 350 aileye ulaştı. Kapısı her gün açık olan cemiyetin okulunda 4 öğretmen ve 300 öğrenci bulunmaktaydı. Amerikan Yahudi Yıllığında sinagogun hahamı, tanınmış hazan Abraham Frachtenberg olarak geçmekteydi.[64]

"Cantor's Carnegie Hall" değiştir

Sinagogun ibadet edilen kısmında tavan yüksekti ve "opera salonu" özellikleri taşıyordu,[65] akustiğinin "üstün"[1] ve "muazzam"[14] olduğu söylenmekteydi. "Cantor's Carnegie Hall" olarak bilinen Birinci Rumen-Amerikan cemiyeti ilahi müziğin merkezi haline geldi ve 20. yüzyılda birçok tanınmış kantora ev sahipliği yaptı.[13] Yossele Rosenblatt, Moshe Koussevitzky, Zavel Kwartin ve Moishe Oysher ile sonradan ünlü opera sanatçısı olacak olan Jan Peerce ve Richard Tucker burada ilahiler söyledi.[15] İlahi müziğin itibar kazanması sinagogun mali durumuna yardım etti; cemiyetin gelir kaynağı Yüksek Bayramlarda satılan koltuk biletleriydi, kantor ne kadar iyiyse katılım o kadar yüksekti.[66]

Red Buttons, Rosenblatt ile birlikte 1927'de ilahi okudu, 70 yıl sonra sinagogu tekrar ziyaret ettiğinde ilahileri hala hatırlıyordu.[65] Her ne kadar Buttons'ın ailesi başka bir sinagoga gittiyse de, sekiz yaşında Rosenblatt Coopermans Korosu tarafından keşfedildi ve Buttons üç yıl süreyle koroda yer aldı.[67] Her ne kadar bunun olasılığı düşük olsa da[68] Eddie Cantor'un koroda yer aldığı iddia edilmektedir.[14][16][17]

"İlahi müziği popüler hale getiren"[69] Oysher 1935'te sinagogun kantoru oldu[70] ve cemiyetin üye sayısı binlerce kişiyle 1940'larda doruğa ulaştı.[20] 1956'da The New Yorker dergisi için Brendan Gill'in hazırladığı röportajda Oysher sinagog için "şehrin en ortodoks Ortodoks sinagogu" demiştir.[71] Bundan iki yıl sonra 51 yaşında Oysher kalp kirizi sebebiyle vefat etti.[72] Hayatının son haftasında şakayla karışık, öldüğünde kasidesinin Birinci Rumen-Ortodoks cemiyeti hahamı Chaim Porille[73] tarafından okunmasını istedi.[72] Porille, 1899'da zamanında Polonya'ya bağlı olan Uscieczko'da dünyaya geldi ve 1927'de ABD'ye taşınıp Providence, Rhode Island'da bulunan Birleşik İbrani Cemiyeti'nde hahamlık yaptı.[74] Birinci Rumen-Amerikan cemiyetinde 1932'de haham oldu ve 1962'ye kadar görevini sürdürdü.[75] Birleşik Ortodoks Hahamlar (Agudat Harabonim)'da yönetim üyesiydi. Eylül 1968'de vefat etti.[74]

Renovasyonlar ve 1990'larda görünümü değiştir

 
Rivington Street'te Birinci Rumen-American cemiyeti sinagogu

Rivington Street'teki bina, Birinci Rumen-Amerikan cemiyeti tarafından satın alınışının ardından bazı yapısal değişikliklere uğradı:

  • 1916-1917: Binanın batı ve doğu yakalarına yangın merdivenleri eklendi[11]
  • 1920'ler veya sonrası: Birer kişilik tiyatro stili koltuklar eklendi[76]
  • 1938–1943: Dördüncü kata çıkan merdivenler kaldırıldı; dördüncü kata sadece yangın merdivenleriyle ulaşılır oldu.[11]
  • 1948–1950: Halihazırdaki taş ve tuğlalarla revak yeniden yapılandırıldı; çimento mozaiğiyle yangına dayanıklı çelik basamaklar eklendi; binanın doğu ve batı cephelerine açık sarı ve mavi camlar eklendi; yeni tuvaletler ilave edildi.[11][40][43]
  • 1964: Sosyal amaçlı kullanılmak üzere bodrum katına mutfak eklendi.[11]

1990'larda, turuncu-kırmızı tuğlalı ön cephede tuğladan kemer ile taştan revak bulunmaktaydı ve kapısı gömüktü. Kemer, bizans stilli üç oymalı, iki burmalı ve bir iç içe açılı sütunlarla desteklenmekteydi[43] ve üstte duvar tepeliği bulunmaktaydı.[41] Revak kemerde büyük harflerle "First Roumanian-American Congregation" (Birinci Rumen-Amerikan Cemiyeti) yazmaktaydı.[41]

Önceleri zemin katında revakın iki yanında iki pencerelik açıklık bulunmasına rağmen bu bölümler 1990'larda tuğlalarla örüldü.[41] İkinci ve üçüncü kattaki camlar eskiden puslu olmasına rağmen sonraları şeffaf renkle değiştirildiler; ikinci kattaki pencereler sekiz kare camdan ve üçüncü kat pencereleri üstü kemerli altı camdan oluşmaktaydı. İkinci ve üçüncü katlar, süslemeli pişmiş lüleci çamuruyla ayrılmaktaydı.[41]

Binanın içinde iki katlı balkon, ana ibadet holü, yemek odası ve bodrum katından mutfak ve tuvaletler bulunmaktaydı. Isıtma sistemi yerin altındaydı.[40] Ön kemer ve ahşap bima süslemeliydi; kızıl kadife perdeli kemer gösterişli bir şekilde dekore edilmişti ve büyük bir tunç şamdan taşımaktaydı.[77] İbadethanenin zemini ahşaptı.[40]

Popüler kültürdeki yeri değiştir

Sinagog binası, Oysher ve Joey Adams'ın oynadığı 1956 yılına ait film olan Singing in the Dark'ta yer aldı.[78] Beastie Boys'un 1989 yılına ait Paul's Boutique albümünde gösterilen panorama resimde sinagogun girişi görülmektedir.[79] Ayrıca bina Jacob Spiegel ile birlikte Raphael Nadjari'nin 2001 yılındaki filmi olan I Am Josh Polonski's Brother'da yer alır.

Düşüş değiştir

 
Binanın girişindeki "Talmud Tora" ile "Roumanian-American Cong" yazıları ve On Emir sembolu.

Zaman içinde cemiyet, Romanya asıllı Amerikalı Yahudilerin dışındaki Yahudileri de barındırmaya başladı.[69][80] Yine de, Yahudi nüfusunun Lower East Side'dan kuzeydeki Manhattan, Brooklyn ve Bronx gibi muhitlere taşınmasıyla cemiyetteki üye sayısı 20. yüzyılın ikinci yarısında düşüşe geçti. Birinci Rumen-Amerikan cemiyetinin etkilenmesinin sebebi, ortodoksluğun gereği Şabat'ta arabaya binilmediğinden sinagog ile evlerin artık yürüme mesafesinde olmamasıydı.[5]

1980'de Birinci Rumen-Amerikan cemiyeti, Lower East Side'daki az sayıdaki Talmud Tora'dan biriydi.[69] Bu okul, ana binanın doğusunda olan ve eski kilisedeki papazın konutu olan binada yer almaktaydı. Cemiyet en nihayetinde binayı satmak zorunda kaldıysa da, binanın yeni sahipleri okulun oyma tabelasını muhafaza etti.[80]

Rabbi Mordecai Mayer, cemiyetin 20 yıl süreyle liderliğini yürüttükten sonra, 66. doğumgününden iki gün önce 1981'de vefat etti.[81][82] Zamanında Polonya'da bulunan Chortkiv'de doğan haham, Hahmey Lublin Yeşivası'ndan mezun oldu ve 1936'da ABD'ye taşındı.[82][83] WEVD isimli radyo kanalında 40 yıl boyunca Yahudilikle ilgili konuları işleyen programlar düzenledi. 1970'lerde, haftalık Yidiş gazetesi olan Algemeiner Journal'da köşe yazarlığı yaptı ve İngilizce Israel's Wisdom in Modern Life (1949) ve Seeing Through Believing (1973) kitaplarını yazdı.[82] Ardılı olarak başa Jacob Spiegel geçti.[2]

1990'ların başında cemiyet hala hafta içinde minyan oluşturmak için on adam bulabiliyordu; iş sahipleri dükkânlarını açmadan önce sabah duasına ve dükkânlarını kapattıktan sonra akşam duasına katılıyordu.[45] 1996'da üye sayısı iki düzineye kadar geriledi[16] ve Spiegel dua hizmetlerini bodrum katındaki küçük holde yürütüyordu çünkü ana ibadethanenin bakım masrafları çoktu.[1]

Üye sayısının azalmasından dolayı bina bakımsızlıkla yüz yüze kaldı.[5] 1997'de New York Landmarks Conservancy tarafından binanın korunması ve çatının tamiri için 4000$ verildi.[84][85][86] Aynı yıl sinagog National Register of Historic Places'a eklendi.[22][87] Aynı yılın sonbaharında Shimon Attie'nin görsel lazer çalışması olan Between Dreams and History, sinagogun ve komşu binaların üzerine üç hafta boyunca yansıtıldı.[88]

Kalp krizi geçiren Spiegel 2001'de öldü ve sinagogun sorumluluğunu üç oğlundan en genci olan Rabbi Shmuel Spiegel'e bıraktı.[1] Diğer oğullarından Rabbi Gershon sinagogun başkanı ve öbür oğlu Rabbi Ari haham yardımcısıydı.[2] Rivington Street üzerinde, Ludlow Street ile keşişen bölgeden sinagogun önüne kadarki bölüme Haziran 2003'te "Rabbi Yaakov Spiegel Way" adı verildi.[89]

Jacob Spiegel'ın 2001'de ölümü sırasında çatı yıkılmaya yüz tutmuştu. Aynı yılın Aralık ayında Shmuel Spiegel acil para yardımıyla tadilat için 25.000$ topladı.[21] Spiegel, minyan toplayabilmek için sokaktan geçen Yahudileri çeviriyordu.[90] 2004'te üye sayısı 40 civarındaydı. Spiegel yıllık 75.000$ masrafla sinagogu işletmeye devam etti.[21]

Yıkım değiştir

 
Rivington Street binasının yıkımı

22 Ocak 2006'da çatının çökmesiyle ana ibadethane büyük ölçüde hasar gördü.[17][65] Joshua Cohen,The Forward dergisinde 2008'de şöyle yazmıştır: "yerel gece kulüplerine ve sokağın karşısında yeni açılan şarap evine rahatsızlık vermemeye özen gösterip saygı içinde düştü".[91] Hiç kimsenin yaralanmaması[65][92] şerefine Clinton Street'teki Hasam Sofer Sinagogu'nda şölen düzenlendi.[93]

Birinci Rumen-Amerikan Sonagogu gibi eski dini varlıkların millî birer hazine olduklarını dile getiren National Trust for Historic Preservation, çökmeyle ilgili bir basın bildirisi yayınladı:

Ruhaniliğin, kültürel geleneğin ve toplumsal hizmetlerin merkezi olan Birinci Rumen-Amerikan Sinagogu'nun çatısının çökmesi, ibadethanenin teknik yardıma, çalışanların eğitim görmesine ve maddi yardımlara ihtiyacı olduğunu göstermektedir.[94]

Eldridge Sokağı Sinagogu'nun bakımı ve renovasyonunda yöneticilik yapan Amy Waterman, The Forward'a şunları söylemiştir:

Rumaniş Şul olarak bilinen Birinci Rumen-Amerikan cemiyeti sinagogu, Avrupa göçmenlerinin ilk ruhani evi olmuştur. 100 yıldan önce inşa edilmiştir ve New York'un köprü ve tünelleri gibi, bakımdan geçmezse yıkılmaya mecburdur.[95]

Her ne kadar en son düğün 30 Ekim 2005'te gerçekleştiyse de, ibadethane on yılı aşkın süredir, bakım zorlukları nedeniyle ana galeride düzenli olarak dua servisleri sunamamaktaydı.[65][92] Bu nedenle dua hizmetleri bir alt katta devam etmekteydi[65] ve hatta 2005'in sonbaharında çatıdan su sızması sebebiyle Yom Kippur'da bodrum katında dahi suyu tutmak amacıyla yere kovalar serilmişti.[92] Tavanda su hasarı bulunmasından dolayı Aralık ayında üç Spiegel kardeş dua hizmetlerini anneleri Hana'nın evine taşıdı[24][93] ve çatının çökmesinin ardından eve 15 Tora tomarı getirildi.[23][24] Sinagogun tarihi kemeri de harabeden sağlam çıkarıldı.[96] Shmuel Spiegel'e göre, sigorta şirketi zorluk çıkarmaktaydı.[23]

Bina hiçbir zaman National Historic Landmark'a kayıt ettirilmediği için 3 Mart 2006'da yıktırıldı.[14][25] New York İmar Bakanlığı, yıkım kararının cemiyet tarafından verildiğini söylese de cemiyet başkan yardımcısı Joshua Shainberg, bakanlığın kendilerine başka bir seçenek sunmadığını ve kendilerine "ya siz yıkın yoksa biz yıkacağız" dendiğini belirtti. Yıkım masrafları yaklaşık 1.5 milyon $'dı.[96] Binanın çökmesinin ardından Spiegel kardeşler binanın, eskisi gibi yüksek olmasa da, 20 ft yükseklikte, 60 ft uzunlukta ve 75 ft genişlikte tekrar inşa edileceğine ant içtiler; böyle bir şeyi inşa etmek 2 ila 3 milyon $ arasında tutmaktadır.[96]

Yazar Richard Price, Lush Life isimli romanında yıkılan binayı tasvir etmektedir;[91] yazdığına göre, yıkımdan sonra ayakta kalan tek yer, üzerinde Yahudi yıldızlı cam olan arka duvardı.[97] "İçinde şamdanların göründüğü harabe sanki deneysel bir tiyatro sahnesini canlandırıyordu".[97] Ekim 2007'de, arta kalan tek şey tuğla yığınları ve yeni bitmiş otlarla kaplı boş bir alandı.[98]

Notlar değiştir

  1. ^ a b c d e Barry (2006).
  2. ^ a b c d Anderson (January 27 – 2 Şubat 2006).
  3. ^ a b NRHP State listings: NEW YORK – New York County.
  4. ^ a b Dolkart (1997), p. 7.
  5. ^ a b c d e f Dolkart (1997), Section 8, p. 5.
  6. ^ a b c Accounts of the building's capacity vary:
  7. ^ Dolkart (1997), p. 2.
  8. ^ a b According to Dolkart (1997), Section 8, p. 3. Dolkart writes elsewhere that a marble plaque on the first floor said "First Roumanian-American Congregation Shaarai Shomoyim organized 1885" (Dolkart (1997), Section 7, p. 2). Also:
    • Lueck (24 Ocak 2006) states "... the Rivington Street building was later purchased by Romanian Jewish immigrants and established as a synagogue in its current form in 1885."
    • Homberger (2002), p. 85, states "The Roumaniashe Shul, organized in 1885, occupied a former Methodist church at 89 Rivington."
  9. ^ a b c Jones (2005), p. 3.
  10. ^ a b Epstein (2007), p. 182.
  11. ^ a b c d e f g h i j k Dolkart (1997), Section 8, p. 4.
  12. ^ a b Dolkart (1997), Section 8, pp. 1–2.
  13. ^ a b See Jacobs (1996), Bastable (2004), Austerlitz (2007), and Epstein (2007), p. 183. Dunlap (2004), p. 78, writes "First Roumanian-American is not the only synagogue to call itself the 'Cantor's Carnegie Hall,' but it makes a good claim..."
  14. ^ a b c d e f Epstein (2007), p. 183
  15. ^ a b There is no doubt that Moishe Oysher was the cantor of First Roumanian-American from the mid-1930s until his death in 1958 (see e.g. Gill (1956), The Forward, November 2008). Sources differ on the other cantors who sang there:
    • Sanders (1980), p. 36 states that Yossele Rosenblatt and Moshe Koussevitzky began their American cantorial careers there, and that Oysher, Jan Peerce and Richard Tucker were also cantors there (the latter two before their opera careers).
    • Gelfand (1992) states the cantors who sang there were Rosenblatt, Koussevitzky, Zavel Kwartin, Oysher, and Peerce.
    • Jacobs (1996) lists the cantors as Koussevitsky, Oysher, Peerce, Tucker and Israel Cooper.
    • Dunlap (2004), p. 78, lists the cantors as Peerce, Tucker, Koussevitsky, Oysher, and Rosenblatt.
    • Epstein (2007), p. 183, lists the cantors as Koussevitzky, Rosenblatt, Oysher and Peerce.
    • Green (1995), p. B.04 quotes Red Buttons as stating he sang at First Roumanian-American in 1927 as part of Rosenblatt's choir.
    Aside from Oysher,
    • Cooper served as the cantor of Kalwarier (Pike Street) Synagogue from the time he came to America until his death 23 years later in 1909. (See The New York Times, 12 Ocak 1909, p. 16).
    • Rosenblatt served as cantor of Congregation Ohab Zedek from the time he came to America in 1911 until 1926, as cantor of Brooklyn's Congregation Anshe Sfard 1927–1928, and again of Ohab Zedek in 1929. He was unable to secure a full-time cantorial role after that. (See Olivestone (2003)).
    • Tucker was the son of Romanian Jews, but he was trained as a choirboy by Cantor Samuel Weissner of Tifereth Israel (the Allen Street Synagogue) on the Lower East Side of Manhattan. His first cantorial job was part-time at Temple Emanuel in Passaic, New Jersey, then he had full-time roles at Adath Israel in the Bronx, and then the Brooklyn Jewish Center until 1944, his last full-time cantorial role. From 1961 on he was the High Holiday cantor at Chicago's Park Synagogue. (See Sargeant (1952), pp. 131–132, Time, 20 Ocak 1975, Rosenblum (2009), pp. 146–147).
    • Koussevitzky's first (and only) American cantorial position was with Brooklyn's Congregation Beth El, starting in 1952. (See Maoz (2006)).
    It is possible that these cantors made guest or High Holy Day appearances at First Roumanian-American; see Dunlap (2004), p. 78.
  16. ^ a b c Jacobs (1996).
  17. ^ a b c d Lueck and Moynihan (2006).
  18. ^ a b See Jacobs (1996), Bastable (2004), Zakrzewski (2006) ve Epstein (2007), p. 183.
  19. ^ a b Epstein (2007), p. 249.
  20. ^ a b Vitullo-Martin (2006),
  21. ^ a b c d Bastable (2004).
  22. ^ a b NRHP Weekly List: 3/09/98 through 3/13/98.
  23. ^ a b c Mark (10 Şubat 2006).
  24. ^ a b c Spitz (2006).
  25. ^ a b Lueck (7 Mart 2006).
  26. ^ Dolkart (1997), Section 8, p. 3, citing Binder & Reimers (1995), p. 114.
  27. ^ Dolkart (1997), Section 8, pp. 3–4.
  28. ^ Diner, Shandler, Wenger (2000), p. 125. "The synagogue is the First Roumanian-American Congregation, whose congregational origins remain in dispute, but whose physical presence is undeniable."
  29. ^ According to Dolkart (1997), Section 8, p. 7, footnote 15, citing Fine & Wolfe (1978), p. 66. Also:
    • Dunlap (2004), p. 78, states "First Roumanian-American, or Congregation Shaarey Shamoyim (Gates of Heaven), which dates to 1860."
    • Epstein (2007), p. 182, states "In 1860, a group of Roumanian immigrants formed a congregation at 70 Hester Street."
    • Vitullo-Martin (2006) states "Rabbi Spiegel's Congregation Shaarey Shamoyim, or Gates of Heaven, had been founded in 1860 on nearby Hester Street."
  30. ^ See Epstein (2007), p. 182, Dunlap (2004), p. 78, Vitullo-Martin (2006), and the American Jewish Year Book, Vol. 1, p. 203. Dunlap (2004), p. 78, says the 70 Hester Street building was constructed in 1882. The American Jewish Year Book lists the rabbi in 1899 as Abram Zolish.
  31. ^ According to Dolkart (1997), Section 8, p. 1, it was "erected c. 1860 as a Protestant church". Other sources differ:
    • Lueck (24 Ocak 2006) states that the building was "[b]uilt in the 1850s as a Methodist church ..."
    • Mark (10 Mart 2006) states "Manhattan was a very different place in 1857 when a large and beautiful church, arched and Romanesque, opened on 89 Rivington St."
    • The Museum at Eldridge Street website states it was "[b]uilt as a church in 1857 and home to successive religious groups (both Jewish and missionary Christian) ..."
    • Barry (2006) states "the beautifully detailed structure ... was built as a church in the 1860s ..."
    • Sanders (1980), p. 36, states the building was "[b]uilt in the Romanesque Revival style as a Methodist church in 1888 ..."
    • Gelfand (1992) states the building was "[b]uilt as a Methodist church in 1888 ..."
    • Jacobs (1996) describes the building as "... the 1888 Romanesque-style synagogue ..."
    • Wolfe (2003), pp. 171–172, states the building was "built ... in 1888 ..."
    • Dunlap (2004), p. 78, and Vitullo-Martin (2006) state the building was "[b]uilt in 1888 as the Allen Street Methodist Episcopal Church ..."
    • The Gotham Center for New York History website states the building "began as a church in 1890."
  32. ^ a b Dolkart (1997), Section 8, p. 1.
  33. ^ Dolkart (1997), Section 8, p. 7.
  34. ^ a b Dolkart (1997), Section 8, pp. 2–3.
  35. ^ See Sanders (1980), p. 36, Dolkart (1997), Section 8, p. 3, Weissman Joselit (2006), Vitullo-Martin (2006), and Epstein (2007), p. 183.
  36. ^ Dolkart (1997), Section 8, p. 3, citing the Report of the New York City Church Extension and Missionary Society (1895), p. 29.
  37. ^ According to Dolkart (1997), Section 8, p. 4, The New York Times, April 26, 1902, p. 14, Wachs (1997), p. 102, and the following sources:
    • Mark (10 Mart 2006) states "In 1902, the good burghers of the church sold the property to a shul, the First Roumanian-American Congregation ..."
    • The Museum at Eldridge Street website states "the building was acquired in 1902 by Shaarey Shamoyim, the First-Roumanian American congregation."
    • Epstein (2007), p. 182, states "In 1902, the Congregation moved into a red-brick building at 89–93 Rivington Street."
    • Vitullo-Martin (2006) states "Some time in the early 20th century the Methodists gave up and sold the building to First Roumanian ..."
    Other sources differ:
    • Lueck (24 Ocak 2006) states "Built ... as a Methodist church, the Rivington Street building was later purchased by Romanian Jewish immigrants and established as a synagogue in its current form in 1885."
    • Homberger (2002), p. 85, states "The Roumaniashe Shul, organized in 1885, occupied a former Methodist church at 89 Rivington."
    • Weissman Joselit (2006) states "Originally a Methodist church, the Romanesque Revival building with more than 1,600 seats was transformed into a synagogue in 1890."
    • Sanders (1980), p. 36, states the building was "[b]uilt ... as a Methodist church in 1888" and "purchased by the Roumanian congregation Shaarey Shomoyim ("Gates of Heaven") about two years later."
    • Gelfand (1992) states the building was "[b]uilt as a Methodist church in 1888 and purchased by this congregation just four years later ..."
    • Wolfe (2003), pp. 171–172, states the building was "built as the Allen Street Methodist Church in 1888, four years before its purchase by the Hebrew congregation."
  38. ^ a b The New York Times, April 26, 1902, p. 14.
  39. ^ The New York Times, June 22, 1902, p. 19.
  40. ^ a b c d Dolkart (1997), Section 7, p. 3.
  41. ^ a b c d e Dolkart (1997), Section 7, p. 2.
  42. ^ Mark (10 Mart 2006).
  43. ^ a b c Dolkart (1997), Section 7, p. 1.
  44. ^ According to the American Jewish Year Book, Vol. 5, p. 206, the dedication was on 24 Aralık 1902. According to Wachs (1997), p. 102, the dedication dates were 24 Aralık 25 and 28, 1902.
  45. ^ a b Gelfand (1992).
  46. ^ Weissman Joselit (1990), p. 5.
  47. ^ The New York Times, April 29, 1903, p. 9.
  48. ^ The New York Times, July 8, 1904, p. 9.
  49. ^ a b The New York Times, June 22, 1903, p. 12.
  50. ^ See Kaufman (1999), p. 142, and the American Jewish Year Book, Vol. 7, p. 85.
  51. ^ The New York Times, 11 Aralık 1905, p. 2.
  52. ^ American Jewish Year Book, Vol. 8, p. 194.
  53. ^ The New York Times, 28 Mart 1909, p. 11.
  54. ^ The New York Times, September 1, 1913, p. 14.
  55. ^ The New York Times, July 10, 1905, p. 7.
  56. ^ The New York Times, 30 Mart 1908, p. 6.
  57. ^ a b The New York Times, September 18, 1916, p. 8.
  58. ^ The New York Times, April 16, 1905, p. 9.
  59. ^ American Jewish Year Book, Vol. 2, p. 364.
  60. ^ a b American Jewish Year Book, Vol. 9, p. 302.
  61. ^ The Forward, October 10, 2008.
  62. ^ a b Gansberg (1983), p. 11.
  63. ^ The New York Times, 18 Aralık 1911, p. 20.
  64. ^ American Jewish Year Book, Vol. 21, p. 477.
  65. ^ a b c d e f Lueck (24 Ocak 2006).
  66. ^ Dunlap (2004), p. 78.
  67. ^ Green (1995), p. B.04.
  68. ^ Cantor's parents were Russian (not Romanian) Jews, and some sources have him singing in the choir of the Eldridge Street Synagogue, a Russian-Jewish congregation across the street from the tenement in which Cantor reportedly lived. (See e.g. Rosen (1998), Apel (2002), p. 70, and Trager (2004), p. 368.) Other sources, including the Eldridge Street Synagogue website and Cantor's autobiography, state that he had his Bar Mitzvah at the Pike Street Synagogue. (See e.g. The Museum at Eldridge Street website, Cantor et al (2000), p. 19, and Goldman (1997), p. 14.)
  69. ^ a b c Sanders (1980), p. 36.
  70. ^ Shandler (2009), p. 36.
  71. ^ Gill (1956), p. 18.
  72. ^ a b The Forward, November 2008.
  73. ^ "Chaim Porille" is the name given in his obituary in The New York Times (The New York Times, September 10, 1968, p. 44) and the American Jewish Year Book (American Jewish Year Book, Vol. 70, p. 524). A November 1958 article in The Forward spelled his name "Khayem Parila" (The Forward, November 2008). A January 1937 article in The New York Times referred to him as "Stephen Parilla" (The New York Times, 25 Ocak 1937, p. 19).
  74. ^ a b See American Jewish Year Book, Vol. 70, p. 524, The New York Times, September 10, 1968, p. 44.
  75. ^ According to American Jewish Year Book, Vol. 70, p. 524. According to The New York Times, September 10, 1968, p. 44, he "retired" three years before his death in 1968.
  76. ^ Dolkart (1997), Section 7, p. 4.
  77. ^ Dolkart (1997), Section 7, pp. 3–4.
  78. ^ Singing in the Dark 4 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., National Center for Jewish Film website. Retrieved September 15, 2009.
  79. ^ See The New York Observer, 23 Ocak 2006, Carlson (2006).
  80. ^ a b Wolfe (2003), pp. 171–172.
  81. ^ The New York Times, 31 Ocak 1981.
  82. ^ a b c American Jewish Year Book, Vol. 83, p. 359.
  83. ^ Lieblich, Part 1.
  84. ^ Chen (1997).
  85. ^ Daily News (New York), June 29, 1998.
  86. ^ Jewish Heritage Report, Spring–Summer 1998.
  87. ^ Dolkart (1997), p. 1.
  88. ^ Apel (2002), pp. 69–70.
  89. ^ The Villager, June 11–17, 2003.
  90. ^ See Sheraton (2002) and Salkin (2002), p. 2.
  91. ^ a b Cohen (2008).
  92. ^ a b c Mark (27 Ocak 2006).
  93. ^ a b Levin (2006).
  94. ^ National Trust for Historic Preservation, 27 Ocak 2006.
  95. ^ Waterman (2006).
  96. ^ a b c Anderson (March 29 – April 4, 2006).
  97. ^ a b McGrath (2008).
  98. ^ Austerlitz (2007).

Kaynakça değiştir

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Birinci_Rumen-Amerikan_cemiyeti&oldid=30268729" sayfasından alınmıştır