Berlin Üzerindeki Gökyüzü
Berlin Üzerindeki Gökyüzü, 1987 Almanya Fransa ortak yapımı şiirsel fantastik filmdir. Özgün adı Der Himmel über Berlin olan film ABD'de Wings of Desire (Tr: tutkunun, arzunun kanatları) adıyla gösterilmişti. Film Türkiye'de Nisan 1989'da 8. Uluslararası İstanbul Film Festivali kapsamında gösterildi.[1] 2006 yılında ise filmin Türkçe seslendirilmiş videoları DVD ve VCD formatlarında Arzunun Kanatları adıyla Türkiye'de piyasaya verildi.[2]
| Der Himmel über Berlin | |
 "Berlin Üzerindeki Gökyüzü" (Der Himmel über Berlin) filminin Almanca özgün sinema afişi. | |
| Yönetmen | Wim Wenders |
|---|---|
| Yapımcı | Wim Wenders Anatole Dauman |
| Senarist | Wim Wenders Peter Handke Richard Reitinger |
| Oyuncular | Bruno Ganz Solveig Dommartin Otto Sander Peter Falk |
| Müzik | Jürgen Knieper |
| Görüntü yönetmeni | Henri Alekan |
| Kurgu | Peter Przygodda |
| Stüdyo | Road Movies Filmproduktion/Berlin Argos Films/Paris |
| Dağıtıcı | MGM(sinemalar) The Criterion Collection (DVD, ABD) SAGA/A.E. Film (DVD, Türkiye) |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Türü | Fantezi, dram, romantik |
| Renk | Siyah-beyaz/renkli |
| Yapım yılı | 1987 |
| Çıkış tarih(ler)i | 17 Mayıs 1987, Cannes Film Festivali Nisan 1989, 8. İstanbul Film Festivali |
| Süre | 127 dakika |
| Ülke |  Almanya Fransa ortak yapımı |
| Dil | Almanca (Yer yer Fransızca, İngilizce, İspanyolca, Türkçe, İbranice) |
| Bütçe | € 2,500,000 |
| Devam filmi |
|
| Diğer adları |
|
| Resmî sitesi | |
Filmi "Yeni Alman Sineması"nın öncü yönetmeni "yol filmlerinin kralı" olarak da anılan ödüllü Alman sinemacı Wim Wenders yönetmiştir. Wenders bu filmini 7 yıl ABD'de kaldıktan sonra döndüğü ülkesinde yapmıştır. Filmin yapımcılığını da üstlenen Wenders senaryoyu gedikli senaristi Peter Handke ile birlikte yazmıştır. Avusturyalı yazar Handke daha çok senaryonun diyaloglarını ve şiirsel bölümlerini yazmış, aynı zamanda filmde sıkça tekrarlanan Çocukluk Şarkısı adlı şiir de onun kaleminden çıkmıştır. 20. yüzyıl Alman şairi Rainer Maria Rilke'nin şiirleri de kısmen filme ilham kaynağı olmuştur.
Filmin çoğunlukla siyah beyaz, kısmen de renkli görüntülerini Fransız görüntü yönetmeni Henri Alekan çekmiş, özgün müziğini ise daha önce de Wenders'in birçok filminin müziklerini yapmış olan Jürgen Knieper bestelemiştir. Başrollerini Bruno Ganz, Otto Sander ve Solveig Dommartin'in paylaştıkları filmde Amerikalı aktör Peter Falk'un da önemlice bir rolü vardır.
1980'lerin sonunda Berlin şehrinde insanların görüp işitemediği Damiel (Bruno Ganz) ve Cassiel (Otto Sander) adlı iki melek sürekli olarak çevrelerini ve insanları gözlemektedirler. Bu melekler zamanın başlangıcından beri oradadırlar ve çağlar boyunca doğanın ve insanların geçirdiği bütün değişimlere tanık olmuşlardır. Bu gerçeküstücü naif filmde her şeyi gören ama hiçbir şeye müdahale edemeyen bu meleklerden birisi ölümsüzlükten bıkarak insanların arasına karışmayı dener.
"Berlin Üzerindeki Gökyüzü", 17 Mayıs 1987'de ilk gösteriminin yapıldığı Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye ödülüne aday gösterilmiş, Wim Wenders bu festivalde "en iyi yönetmen" ödülünü almıştı. BAFTA ödülüne de aday gösterilen film çeşitli yarışma ve festivallerde 15 ödül daha kazanmıştır.
Konusu değiştir
Damiel (Bruno Ganz) ve Cassiel (Otto Sander) Berlin şehrinin üzerinde dolaşan iki melektir. Bugüne kadar tasvir edilegelen melek görüntüsünde değillerdir, sıradan iki erişkin adam görüntüsündedirler, kanatları da her zaman ortaya çıkmaz. Üzerlerinde sade birer pardösü olan bu melekleri diğer insanlar göremez, duyamaz. Sadece küçük çocuklar ve diğer melekler onları görebilir (bir keresinde de Amerikalı bir aktör (Peter Falk) meleğin varlığını hisseder). Onlar da insanlara ve olaylara doğrudan müdahale edemezler.
Zaman 1980'lerin sonlarıdır ve Almanya (ve Berlin) halâ doğu ve batı olmak üzere iki parçaya bölünmüş haldedir. Oysa bu iki melek zamanın başlangıcından beri buradadır. Aradan geçen yüzbinlerce yıl boyunca doğanın ve insanların geçirdiği her değişikliğe tanıklık etmişlerdir (örneğin Damiel beton köprünün üzerinde dururken buzulların eridiği ve aşağıda akan nehrin oluşmaya başladığı yılları anımsar). İstedikleri her mekâna rahatlıkla girip çıkabilen ve hangi dilden konuşuyor olurlarsa olsunlar insanların düşüncelerini de okuyabilen bu iki görünmez varlık sürekli olarak sakin tavırlarıyla çevrelerini ve insanları incelerler ve notlar alırlar. Çevrelerini değiştirecek müdahalelerde bulunamayan bu melekler birçok şeye kayıtsız gibi durmaktadırlar, olaylar karşısında ne üzüntü ne de sevinç duyarlar, ama bazen de varlıklarını küçük işaretlerle belli ederler. Onlar için herhangi bir engel ve bir sınır yoktur, kâh havadaki bir uçağın içindedirler, kâh bölünmüş Berlin'in öteki tarafına geçerler. Genelde yüksek yerlerde durmayı ve şehre tepeden bakmayı seçerler, bazen bir katedralin en tepesinde, bazen yüksekteki dev bir heykelin omuzunda otururlar. Bazen bir kaza kurbanını teselli etmeye çalışırlar, bazen de intiharın eşiğindeki bir genci vazgeçirmeye çalışırlar (ama olaylara dahil olma ve etraflarını değiştirme yetkileri olmadığı için onları duyan olmaz, genç adam yine de intihar eder.).
Damiel Bir gün gittiği küçük pejmürde bir Fransız sirkinde Marion (Solveig Dommartin) adında bir trapez cambazına sırılsıklam tutulur. İflasın eşiğinde olan bu sirkin kapanmak üzere olduğunu öğrenince artık ölümlü bir "insan" olup Marion'la yaşamaya karar verir.
Damiel artık bir ölümlüye dönüşünce, daha önce uçakta karşılaşmış olduğu Amerikalı aktörü (Peter Falk, kendi rolünde oynuyor) çalıştığı film setinde ziyaret eder. Aslında onunla bir kez de bir sandviç büfesinde karşılaşmış, o zaman Peter Falk göremediği melek Damiel'in varlığını sezmiş gibi davranmıştır. Bu kez sette Damiel'i karşısında "insan" haliyle gören Peter Falk hiç şaşırmaz. Bu kez de şaşırma sırası Damiel'e gelmiştir. Falk durumu açıklar: O da bir zamanlar Damiel gibi bir melekken ölümlü olmayı seçerek insanların arasına karışmıştır. "Bu dünyada bizlerden çok var." diyerek sözlerini tamamlar.
Wim Wenders filmini Tüm eski meleklere, özellikle de Ozu, François ve Andrey adlı meleklere ithaf edilmiştir ibaresiyle bitirir. Böylelikle sinemanın üç önemli yönetmeni Yasujirō Ozu, François Truffaut ve Andrey Tarkovski'ya selam duruşunda bulunur. Sonra da ekranda devam edecek yazısı belirir. Buradan da Wenders'in 6 yıl sonra 1993'te çekeceği devam filmi Öylesine Uzak, Öylesine Yakın (In weiter Ferne, so nah!)'ı daha o yıldan planlamış olduğunu anlarız.
Senaryo ve şiir değiştir
| "Çocukluk Şarkısı" Çocuk, çocukken Kollarını sallayarak yürürdü Derenin ırmak olmasını isterdi... Irmağın da sel... Ve şu birikintinin de deniz olmasını Çocuk çocukken... Çocuk olduğunu bilmezdi Her şey yaşam doluydu Ve tüm yaşam birdi Çocuk çocukken... Hiçbir şey hakkında fikri yoktu Alışkanlıkları yoktu Bağdaş kurup otururdu Sonra koşmaya başlardı Saçının bir tutamı hiç yatmazdı Ve fotoğraf çektirirken poz vermezdi... |
| Peter Handke |
Filmin senaryosunu yönetmen Wim Wenders ve Avusturyalı avangart romancı ve oyun yazarı Peter Handke birlikte yazmışlardı. Peter Handke senaryonun şiirsel tarzdaki monologlarını yazmıştı. Handke aynı zamanda filmde ara ara dış ses olarak duyulan Çocukluk Şarkısı adlı şiirin de yazarıdır. Sözleri ve söyleniş tarzıyla (bazı mısraları neredeyse bir şarkı gibi okunur) filme önemli bir katkısı olan ve İngilizce tam metni yönetmenin web sitesinden okunabilecek şiir şu mısralarla başlar:[3]
Çekimler değiştir
Wim Wenders bu filminde gedikli görüntü yönetmeni Robby Müller yerine efsanevi Fransız görüntü yönetmeni Henri Alekan (1909-2001)'la çalışmıştır. 1946'da Jean Cocteau'nun La Belle et la Bête (Güzel ile Hayvan) filminin siyah beyaz görüntülerini de Alekan çekmişti. Alekan her iki filmde de karakterleri ağırlıkları yokmuş gibi, adeta uçarcasına görüntülenmişti. "Berlin Üzerindeki Gökyüzü" filmindeki sirkin adı da bu ünlü görüntü yönetmenine bir jest olarak "Alekan Sirki" konmuştur. Filmde kamera hareketleri adeta yerçekiminden bağımsız olarak uçarcasına hareket eder, kamera sahnelere zorla sokulmaz, bunun yerine bir gözlemci gibi işlev görür. İnsanların melekleri göremediği filmin ilk yarısındaki görüntüler siyah beyazken, melek Damiel'in ölümlü olmayı seçerek insanların arasına karıştığı andan itibaren de renkli olur.[4]
İlgili filmler değiştir
- Devam filmi - 1993 yılında Wenders filmin bir de devamını çekti. Öylesine Uzak, Öylesine Yakın (In weiter Ferne, so nah!) adlı bu devam filminde ölümlü olmayı reddederek melek kalmayı seçen iki melekten birinin Berlin Duvarı'nın yıkılışı sonrasında bu kentteki serüvenleri anlatılır.
- Yeniden çevrim - 1998 yılında Amerikalı yönetmen Brad Silberling, Wim Wenders ve Peter Handke'nin özgün senaryosunu kullanarak Melekler Şehri (City of Angels) adıyla filmi yeniden çekti. Almanya - ABD ortak yapımı bu filmde konu Berlin şehrinden ABD'nin Los Angeles şehrine taşınmıştı ve bu kez melekleri Nicolas Cage ve Andre Braugher oynuyorlardı. Filmin diğer başrol oyuncusu ise Meg Ryan'dı. Bu yeniden yapım film çevrildiği yıl 4 Eylül 1998'de Türkiye'de gösterime girmişti.[5]
Oyuncu kadrosu değiştir
| Oyuncu | Rolü |
|---|---|
| Bruno Ganz | Melek Damiel |
| Solveig Dommartin | Marion, trapezci kız |
| Otto Sander | Melek Cassiel |
| Curt Bois | Homer, yaşlı şair |
| Peter Falk | Sinema Yıldızı (Kendi rolünde) |
| Hans Martin Stier | Ölen Adam |
| Elmar Wilms | Üzgün bir adam |
| Sigurd Rachman | İntihar eden adam |
| Beatrice Manowski | Genç Fahişe |
| Lajos Kovács | Sirkte - Marion'un Eğiticisi |
| Bruno Rosaz | Sirkte - Palyaço |
| Laurent Petitgand | Sirkte - Şef |
| Chick Ortega | Sirkte - Trampetçi |
| Otto Kuhnle | Sirkte - Jonglör |
| Christoph Merg | Sirkte - Jonglör |
Kaynakça değiştir
- ^ "8. Uluslararası İstanbul Film Festivali". iksv.org. Erişim tarihi: 13 Kasım 2009.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Sinema Dergisi 2006 Ağustos sayısı s. 113
- ^ "Song of Childhood By Peter Handke" (İngilizce). wim-wenders.com. 22 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2009.
- ^ "Wings of Desire (1988)" (İngilizce). rogerebert.suntimes.com. 18 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2009.
- ^ "City of Angels (1998)" (İngilizce). imdb.com. 30 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2009.
Dış bağlantılar değiştir
| Wikimedia Commons'ta Berlin Üzerindeki Gökyüzü ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- IMDb'de Berlin Üzerindeki Gökyüzü
- allmovie.com'da "Wings of Desire"27 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Roger Ebert'in eleştirisi18 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- SonDamla.com'da Arzunun Kanatları