Vikipedi

Başkend Operasyonu

Başkend Operasyonu (Azerice: Başkənd əməliyyatı), Birinci Karabağ Savaşı'nın başlangıcında, Ağustos 1992'de Ermenistan Silahlı Kuvvetleri ve İçişleri Bakanlığı tarafından, Başkend köyü, ilaveten Gedebey Rayonu'na bağlı Mutudere ve Kasımağalı köylerinin kontrolü için Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerine karşı başlatılan askeri operasyondur.

Başkend Operasyonu
Birinci Dağlık Karabağ Savaşı

Başkend'in genel görünümü, 2016
Tarih6 Ağustos 1992 (1992-08-06) – 8 Ağustos 1992 (1992-08-08) (2 gün)
Bölge
Başkend, Ermenistan
Mutudere ve Kasımağalı, Gedebey Rayonu, Azerbaycan
Sonuç Azerbaycan'ın zaferi
Taraflar
 Ermenistan  Azerbaycan
Komutanlar ve liderler
Çatışan birlikler

Ermenistan Silahlı Kuvvetleri

Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri

Kayıplar
300 asker öldürüldü (Azerbaycan kaynaklarına göre)
29 kişi kayıp (Ermeni kaynaklarına göre)		 Bilinmiyor

19. yüzyılda kurulan Başkend, sınırdan 18 kilometre (11 mi) uzaklıkta, Azerbaycan toprakları ile çevrili bir Ermeni eksklavı haline gelmişti. 6 Ağustos 1992'de Ermeni güçleri Başkend'e bağlanmak için Mutudaere ve Kasımağalı köylerini işgal etmiştir. Ertesi gün Azerbaycan tarafı insan gücü, topçu ve tank birliklerini bölgeye çekmiştir. 8 Ağustos'ta düzenlenen operasyonda Mutudere ve Kasımağalı'nın kontrolü geri alınmış, sonraki hedef Başkend olmuştur. Ermeniler ciddi direnişe rağmen aynı gün köyü teslim etmişlerdir.

Arka plan değiştir

Başkend 1845'te kurulmuştur.[1] İlk adı Başkend olan köyün[2] adı 1890 yılında değiştirilerek Arstvaşen olarak adlandırılmıştır.[1] Sovyet döneminde Başkend sınırdan 18 kilometre (11 mi) uzaklıkta bir eksklav haline gelmişti.[3] Yaklaşık 50 kilometrekare (5.000 ha) araziyi kapsayan köyde[4] 1991'de yaklaşık 3 bin Ermeni yaşıyordu.[5]

Mayıs 1991'de Ermenistan İçişleri Bakanlığı, Başkend sakinlerinin Koltso Harekâtı kapsamında olası bir askeri faaliyeti önlemek için silahlarını teslim ettiklerine dair bilgi yayımlamıştı.[6] 1992 yazında Azerbaycan güçleri Karabağ'da geniş çaplı bir operasyon başlatmıştı. Goranboy Operasyonu kapsamında Ağdere Azerbaycan kontrolüne geçmiş ve Azerbaycan, eski Dağlık Karabağ Özerk Oblastı topraklarının yaklaşık %40'ının kontrolünü yeniden ele geçirmişti.[7] Azerbaycan, AGİT Minsk Grubu'nun önerisi üzerine 9 Temmuz 1992'de 30 günlük ateşkesi kabul etmiş, ancak Ermenistan buna yanıt vermemiştir. 5 Ağustos'ta 60 günlük bir ateşkes önerilmiştir. Ermeni tarafı ateşkesi hemen kabul etse de Azerbaycan'dan herhangi bir yanıt gelmemiştir.[7] Azerbaycan'ın AGİT Minsk Grubu delegasyonu üyesi Nadir Mehdiyev, çatışmayı sona erdirmek için bir dizi teklifte bulunmuştur. 7-8 Ağustos tarihlerinde Azerbaycan ve Ermenistan cumhurbaşkanlarının özel temsilcileri Nadir Mehdiyev ve David Şahnazaryan Rusya Dışişleri Bakanlığı binasında bir araya gelmiştir. Ertesi gün anlaşma taslağı onaylanmak üzere Bakü ve Erivan'a gönderilmiştir.[7]

Operasyon değiştir

5 Ağustos 1992'de Çemberek ve Başkend civarında çatışmalar yaşanmıştır.[8] Ertesi gün Ermenistan Silahlı Kuvvetleri Başkend ile bağlantı kurmak için Gedebey Rayonu'na bağlı Mutudere ve Kasımağalı köylerini işgal etmiştir. Ertesi gün İskender Aznaurov'un topçu birlikleri ve Eldar Salmanov komutasındaki tank tümeni bölgeye gelmiştir.[9] Planlanan operasyonlara özel kuvvetler de katılacaktı.[10]

Azerbaycan'ın taarruz harekâtı 8 Ağustos'ta başlamıştır.[10] Dilgam Aliyev komutasındaki güçler, Mutudere ve Kasımağalı köylerini geri almayı başarmıştır. Azerbaycan kuvvetlerinin geri kalanı Başkend'e doğru ilerilemiştir.[9] Azerbaycan güçleri, Ermenistan İçişleri Bakanlığı'nın sınır alayı birimlerini yerleşim bölgesinden çıkararak köyde köntrolü ele geçirmiştir.[10] Buna rağmen, Ermeni kaynakları, yerel halkın köyü Azerbaycan'a teslim ettiğini bildirmiştir.[11]

Sonuç değiştir

 
Başkend'in haritası

Azerbaycan kaynakları, çatışmalar sırasında 300 Ermeni askerinin öldürüldüğünü ve birkaç tankın imha edildiğini bildirmiştir. Ermeni kaynakları, çatışmada ölen Ermeni olmadığını kaydederken, 29 kişinin de kayıp olduğunu eklemiştir.[12] Köyün Ermeni nüfusu, çoğunlukla Çemberek'e yerleşerek Ermenistan'a taşınmaya zorlanmıştır.[13] Başkend Ermenileri de, Azerbaycanlı sakinlerinin sürüldüğü Çivikli köyünün yanı sıra,[14] Karabağ'daki Kubadlı ve Zengilan rayonlarına taşınmıştır.[1] Artsvaşen'in adı Başkend olarak değiştirilmiştir.[15] 1992'den sonra köyün sakinleri Azerbaycanlılardan oluşmuştur.[5]

Ermenistan Cumhurbaşkanı Levon Ter-Petrosyan, 10 Ağustos'ta yaptığı konuşmada Azerbaycan'ı Ermenistan Cumhuriyeti ile ilan edilmemiş bir savaş başlatmakla suçlamıştır. Ayrıca Bağımsız Devletler Topluluğu'nun diğer üyelerine de yardım çağrısında bulunmuştur.[12] Başkend, Dağlık Karabağ sorunu sırasında yabancı bir güç tarafından ele geçirilen eksklavlardan biridir. Azerbaycan'ın Kerki, Yukarı Eskipara, Sofulu ve Berhudarlı köyleri Ermenistan Silahlı Kuvvetleri tarafından işgal edilmiştir.[16]

Bu konu İkinci Karabağ Savaşından sonra gündeme gelmiş ve yeni tartışmalara neden olmuştur.[3] 2021 seçimleri sırasında Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Başkend'in Azerbaycan'ın işgal altındaki dış bölgeleriyle değiştirilmesi gerektiğini belirtmiştir.[17]

Kaynakça değiştir

  1. ^ a b c Kizlinq 2009.
  2. ^ Sukiasyan 2021.
  3. ^ a b de Vaal 2021.
  4. ^ Yunusov 2005, s. 48.
  5. ^ a b HRW 1994.
  6. ^ Reuters 1991.
  7. ^ a b c Kazimirov 2014.
  8. ^ Middle East Journal 1993.
  9. ^ a b Güneyli 2020.
  10. ^ a b c Jiroxov 2012.
  11. ^ Bədəlyan 2019.
  12. ^ a b Reuters 1992.
  13. ^ IWPR 2011.
  14. ^ ATƏT 2005.
  15. ^ Yunusov 2005.
  16. ^ PCGN 2021.
  17. ^ İsayev 2021.

Bibliyografi değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Başkend_Operasyonu&oldid=32469713" sayfasından alınmıştır