Azerbaycan Komünist Partisi (1993)
Azerbaycan Komünist Partisi (Azerice: Azərbaycan Kommunist Partiyası), Azerbaycan'da faaliyet gösteren siyasi partidir. 1993 yılında Ramiz Ahmedov tarafından kurulmuş ve Adliye Bakanlığı'nca 1994'te resmî olarak kayda alınmıştır. Parti kuruluşundan itibaren bölünmeler yaşamış ve her fraksiyon gerçek Azerbaycan Komünist Partisi'nin kendileri olduğunu ileri sürmüştür.
| Azerbaycan Komünist Partisi Azərbaycan Kommunist Partiyası | |
|---|---|
.svg) | |
| Kısaltma | AzKP |
| Genel başkan | Hacı Hacıyev |
| Kurucu | Ramiz Ahmedov |
| Kuruluş tarihi | 1993 (kuruluş) 1994 (resmi kayıt) |
| Kapanış tarihi | 4 Mayıs 2023 |
| Önceli | Azerbaycan Komünist Partisi (1920) |
| Ardılı | Azerbaycan Birleşik Komünist Partisi |
| İdeoloji | Komünizm |
| Siyasi pozisyon | Aşırı sol |
| Uluslararası üyelik | Uluslararası Komünist ve İşçi Partileri Toplantısı (her 4 kol) Komünist Partiler Birliği - Sovyetler Birliği Komünist Partisi (Rauf Kurbanov liderliğinde) |
| İnternet sitesi | |
Tarihçe değiştir
Azerbaycan Komünist Partisi 1920'de kurulan Azerbaycan Komünist Partisi'nin ardılı olarak Ramiz Ahmedov'un liderliğinde 27 Kasım 1993'te kuruldu. Parti yönetimi, Merkez Yürütme Komitesi belirlendi
2 Mart 1994 tarihinde parti resmen devlet kaydına alındı ve resmî belgeler Ramiz Ahmedov'a takdim edildi.
26 Ekim 1996'da parti içinde bir grup şahıs Firudin Hasanov liderliğinde Olağanüstü Kurultay düzenledi. Merkez Yürütme Komitesi fesh edildi ve yerine Merkezi Komite kuruldu. Firudin Hasanov genel başkan seçildi.
Lakin 28 Ekim 1996'da parti yönetiminin Ramiz Ahmedov başkanlığında toplantısı düzenlenmiştir. Olağanüstü Kurultay geçersiz sayılarak kurultay düzenleyenler partiden ihraç edilmiştir.
Buna rağmen 20 Ekim 1999'da Firudin Hasanov kolu Adalet Bakanlığı tarafından resmen tanınmıştır. Ayrıca Firudin Hasanov 1998'de AzKP Cumhurbaşkanı adayı oldu.
Bunun üzerine hukuki işlemler başlandı. 17 Ağustos 2000 tarihinde Adliye Bakanlığı yeni karar ilan etti ve Firudin Hasanov'un düzenlediği Olağanüstü Kurultay geçersiz sayılarak ona verilen belgeler geri alındı. Adliye Bakanlığı yeniden resmî olarak Ramiz Ahmedov kolunu tanıdı.
AzKP, 2000 Azerbaycan genel seçimlerinde nispi temsili iki sandalye kazandı.
Marksist-Leninist'ler değiştir
Partî karmaşalarından sonra Firudin Hasanov ve taraftarları 2001'de yeni bir parti kurdular. 14 Ocak 2001 tarihinde 1. Kuruluş Kurultayı gerçekleşen parti Azerbaycan Komünist Partidi (Marksist-Leninist platformda) olarak adlandı. Lakin bu yeni partiden daha çok AKP ismini geri alma çabasıydı. Kurultayda Telman Nurullayev parti genel başkanı seçildi.
Bu kurultaya onay vermeyen Firudin Hasanov Telman Nurullayev'in partiden ihraç edildiğini, Telman Nurullayev ise Firudin Hasanov'un görevden alındığını iddia etti.
Bu parti 30 Ekim 2011'de Alasker Halilov'un genel başkanı olduğu AzKP kolu ile birleşti lakin 29 Eylül 2013'te ayrı bir kol olarak yeniden ayrıldı
Kurucu Başkanın ölümü değiştir
Ramiz Ahmedov'un 2007'de ölümünden sonra AKP'de iç çatışmalar arttı ve parti birkaç gruba bölündü:
Eski Genel Başkan yardımcısı Rüstem Şahsuvarov, eski AzKP milletvekili Rauf Kurbanov [1] başkanlığında.
14 Ekim 2007'de düzenlenen Kurultayda Rüstem Şahsuvarov kendinin genel başkan seçildiğini ilan etti.
Bunun üzerine 23 Aralık 2007'de 4. (37.) Kurultay düzenlenmiş ve Rauf Kurbanov genel başkan seçilmiştir. Gülnise Mahsimova ise genel başkan yardımcısı seçilmiştir.[2]
2008 yılında Rüstem Şahsuvarov başkanlığındaki partide çatışmalar arttı. Olağanüstü Kurultay düzenlenerek Alasker Halilov genel başkan seçildi. Rüstem Şahsuvarov önce genel başkan olduğunu iddia ederek kurultayı tanımasa da 2008 sonlarında partiden istifa etti.
Şahsuvarov bundan sonra Azerbaycan Sosyalist Partisi'ni yarattı. Lakin Elşen Hüseynov genel başkan olduğu partinin ismiyle aynı olması sebebiyle partinin adı "Azerbaycan İlerici Sosyalist Partisi" olarak değiştirildi. Mayıs 2009'da Azerbaycan İlerici Sosyalist Partisi, Azerbaycan Halk Sosyalist Partisi'ne birleşti. Rüstem Şahsuvarov genel başkan yardımcısı oldu.
Zyuganovcular değiştir
2015'te Rauf Kurbanov'un 2008'de yardımcısı seçilen Gülnise Mahsimova başkanlığında AzKP bölündü.[3]
1 Mart 2015'te AKP'nin 4. (38.) Kurultayında Gülnise Mahsimova Rauf Kurbanovu ihraç ederek genel başkan seçildi.
Gülnise Mahsimova Rauf Kurbanov'u partiden ihraç ettiğini, Rauf Kurbanov ise Gülnise Mahsimova'ni ihraç ettiğini iddia etti.
Gülnise Mahsimova başkanlık ettiği parti Rusya Federasyonu Komünist Partisi lideri Gennadi Zyuganov'a yakın olduğu için medyada Zyuganovcular olarak anılmaya başladı.
Birleşme değiştir
30 Ekim 2011 tarihine resmî kayıtlı Alasker Halilov başkanlığındaki AKP ve Telman Nurullayev başkanlığındaki AzKP (Marksist-Leninist) partisi birleşti. Birleşik partinin adı "Azerbaycan Komünist Partisi" olarak değiştirildi ve Telman Nurullayev genel başkan seçildi. Birleşmiş parti otomatik olarak resmî kayıtlı parti oldu.
2013 Cumhurbaşkanlığı Seçimleri döneminde, birleşmiş partide iç çatışmalar zirve yaptı. Sonuç olarak, parti tekrar Alasker Halilov ve Telman Nurullayev kollarına parçalandı.
Bu durumda karışıklık oluştuğu için resmî kayıtlı parti Rauf Kurbanov'un genel başkanı olduğu parti oldu.
Son dönem değiştir
Telman Nurullayev cephesi Alasker Halilov ve ekibinin ihraç edildiğini iddia ederken, Alasker Halilov cephesi Telman Nurullayev'in güven oylamasıyla düşürüldüğünü iddia etti.
Alasker Halilov ve ekibi tekrar bir kongre düzenledi. Kongrede Hacı Hacıyev parti genel başkanı seçildi.
2016'dan itibaren Adalet Bakanlığı tarafından tanınan Azerbaycan Komünist Partisi'ne Hacı Hacıyev genel başkanlık ediyor. 2020 tarihinde Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı İdaresi tarafından yürütülen görüşmelerde Hacı Hacıyev ve Rauf Kurbanov genel başkan olarak tanınmıştır.
Yukarıda belirtilen taraflardan şu anda etkin olanlar aşağıdaki şahısların başkanlığındaki kolardır:
- Hacı Hacıyev (Resmen tanınan)
- Telman Nurullayev
- Rauf Kurbanov (Resmen tanınan)
- Gülnise Mahsimova (Zyuganovcular)
İdeoloji değiştir
Parti, Rusya Federasyonu Komünist Partisi ile yakın ilişkisini sürdürmüştür. Bununla birlikte Azerbaycan'ın bağımsızlığına karşı değildir. Ahmedov kendilerini Nerimanovcu olarak nitelendirmiş ve 1920'ler Azerbaycanının ılımlı milliyetçi ve solcu lideri olan ve "ulusal komünizmin" öncüsü olarak kabul edilen Neriman Nerimanov'un ulusal, kültürel ve ekonomik düşüncelerine bağlı olduklarını söylemiştir.
İlişkiler değiştir
Parti sıklıkla bölgedeki ABD politikalarını eleştirir. 2004 yılında ABD'nin Dağlık Karabağ ayrılıkçıları için yaptırım uygulamayı planlamadığını açıklaması üzerine Ahmadov Amerikalıların gizlice Ermeni çıkarlarına koruduğunu ve Washington'un çatışmayı durdurmakla ilgilenmediğini söyledi. Ayrıca büyük güçlerin Karabağ sorununu kendi çıkarları için kullandıklarını belirtti.
Parti, Azerbaycan'ın Irak Savaşı'na katılmasına şiddetle karşı çıktı ve sıklıkla Filistin halkıyla, Küba'yla ve ayrıca "sosyalist Moldova'yla" dayanışma çağrısı yaptı.
Yapılanma değiştir
Genel Başkanlar değiştir
Parti Genel Başkanları ayrı ayrı kollardan olduğu bazıları Merkezi Yürütme Komitesinin, bazıları Merkezi Komitenin başkanları veya genel sekreterleridir.Bu gelenek Sovyetlerin mirasıdır.
| # | İsim | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi |
|---|---|---|---|
| 1 | Ramiz Ahmedov | 27 Kasım 1993 | 20 Ekim 1999 |
| 2 | Firudin Hasanov | 20 Ekim 1999 | 17 Ağustos 2000 |
| (1) | Ramiz Ahmedov | 17 Ağusots 2000 | 2007 |
| - | Telman Nurullayev | 14 Ocak 2001 | 30 Ekim 2011 |
| 3 | Rüstem Şahsuvarov | 14 Ekim 2007 | 2008 |
| - | Rauf Kurbanov | 23 Aralık 2007 | 23 Eylül 2013 |
| 4 | Alasker Halilov | 2008 | 30 Ekim 2011 |
| 5 | Telman Nurullayev | 30 Ekim 2011 | 29 Eylül 2013 |
| 6 | Rauf Kurbanov | 23 Eylül 2013 | 3 Mart 2017 |
| 7 | Hacı Hacıyev | 3 Mart 2017 | Görevde |
| 7 | Rauf Kurbanov | 3 Mart 2017 | Görevde |
| - | Telman Nurullayev | 29 Eylül 2013 | Görevde |
| - | Gülnise Mahsimova | 2014 | Görevde |
Kurultaylar değiştir
AKP'nin kurultay geçmişi parti içi parçalanmalar sebebiyle çok karışıktır. Aşağıdaki sıralama devlet tarafından tanınan tarafların kurultaylarına göre sıralamadır, bu kurultaylar kalın yazıyla belirtilmiştir. Diğer, alternatif kurultaylar italik yazıyla belirtilmiştir.
Aynı zamanda bazen kurultaylar Azerbaycan Komünist Partisinin son, yani 33. Kurultayından itibaren hesaplanmıştır.
| Kongre | Tarih | Seçilen Başkan | Aday | Kurultay Nedeni/Sonucu |
|---|---|---|---|---|
| 1. (Yeniden Kuruluş) Kurultayı | 27 Kasım 1993 | Ramiz Ahmedov | Ramiz Ahmedov (Tek Aday) | Parti yeniden kuruldu. Genel Başkan Ramiz Ahmedov seçildi. |
| 1. Olağanüstü Kurultay | 26 Ekim 1996 | Firudin Hasanov | Firudin Hasanov (Tek Aday) | Ramiz Ahmedov yönetimi düşürüldü. Firudin Hasanov yeni genel başkan seçildi.1998 Cumhurbaşkanlığı seçimi için AKP genel başkan Firudin Hasanov'un adaylığını sürdü. 1999'da kol resmî kayıtlara alındı. |
| Kuruluş Kurultayı | 14 Ocak 2001 | Telman Nurullayev | Telman Nurullayev (Tek Aday) | Telman Nurullayev AzKP-nin yeni kolu olacak AzKP'yi (Marksist-Leninist platformda) oluşturdu. Telman Nurullayev Genel Başkan seçildi. |
| 4. Kurultay | 14 Ekim 2007 | Rüstem Şahsuvarov | Rüstem Şahsuvarov (Tek Aday) | Rüstem Şahsuvarov kendini genel başkn ilan etti. |
| 4. (37.) Kurultay | 23 Aralık 2007 | Rauf Kurbanov | Rauf Kurbanov (Tek Aday) | Rauf Kurbanov Rüstem Şahsuvarov'un liderliğini tanımadı. Kurultay düzenleyerek genel başkan seçildi, Gülnise Mahsimova ise Genel Başkan yardımcısı seçildi. |
| 1. Olağanüstü Kurultay | 2008 | Alasker Halilov | Alasker Halilov (Tek Aday) | Rüstem Şahsuvarov başkanlığına itiraz eden partililer olağanüstü kurultay düzenleyerek Alasker Halilov'u genel başkan seçtiler. |
| Birleştirici Kurultay | 30 Ekim 2011 | Telman Nurullayev | Telman Nurullayev (Tek Aday) | Telman Nurullayev ve Alasker Halilov kolları birleşti. Birleşik yeni AKP oluşturuldu. |
| 6. Kurultay | 29 Eylül 2013 | Hacı Hacıyev | Hacı Hacıyev (Tek Aday) | Yeniden bölünen AzKP genel başkanı Hacı Hacıyev seçildi. |
| 5. (38) Kurultay | 1 Mart 2015 | Gülnise Mahsimova | Gülnise Mahsimova
(Tek Aday) |
Gülnise Mahsimova Rauf Kurbanov'u ihraç ederek genel başkan seçildi. |
| 7. Kurultay | 28 Ekim 2018 | Hacı Hacıyev | Hacı Hacıyev (Tek Aday) | Hacı Hacıyev genel başkan seçildi. Yeni parti yönetimi belirlendi. |
| 8. Kurultay | 28 Ağustos 2020 | Hacı Hacıyev | Hacı Hacıyev (Tek Aday) | Hacı Hacıyev genel başkan seçildi. Yeni parti yönetimi belirlendi. Parti kollarını birleştirmeye çağrılar yapıldı. |
Seçimlerde değiştir
Genel seçimler değiştir
| Seçim | Genel Başkan | Oy | Sandalye | Meclis | Sıra | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| # | % | ± Y | # | ± | ||||
| 1995 | MSK Kararı gereğince seçimlere katılamadı. | |||||||
| 2000 | Ramiz Ahmedov |
182,029 | %6,33 |
2 / 125 |
— | Muhalefet | 5. | |
| 2005 | — |  2
|
Kazanamadı | — | ||||
| 2010 | Alasker Halilov |
6,942 | %0,29 |
— | — | Kazanamadı | — | |
| 2015 | Rauf Kurbanov |
11,426 | %0,4 |
 0,11
|
— | — | Kazanamadı | — |
| 2020 | Hacı Hacıyev |
— | — | Kazanamadı | — | |||
Yerel seçimler değiştir
|
Ara Yerel Seçimler değiştir
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Notlar değiştir
- ^ Merkezî Seçim Komisyonu'nun açıkladığı verilere göre parti tarafından aday gösterilmeyen 25 kişi belediye üyesi seçilmiştir.
Kaynakça değiştir
- Züganovculardan AKP Tarihi ile ilgili açıklama 30 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2007.