Alkinler, hidrokarbon zincirinde en az bir tane karbon-karbon üçlü bağı içeren organik bileşiklerdir. Yapısında sadece bir tane karbon-karbon üçlü bağı bulunduran alkinler, homolog bir sıra oluştururlar ve CnH2n-2 n=2,3,4... genel formülüne sahiptirler.[1] En basit alkin asetilendır (C2H2, etin). Alkinlerin yapısında en az karbon–karbon üçlü bağı bulunduğundan ve moleküldeki karbonlar bağlıya bileceği en fazla hidrojen atomunu bağlamadıklarından. Doymamış moleküller kategorisine girerler. İlk kez en basit alkin, asetilen ünlü İngiliz kimyager Humphry Davy’in kuzeni olan Edmund Davy tarafından bulunmuştur.

Asetilenin Üç Farklı Şekilde Gösterimk
Asetilenin Yapı Modeli
Asetilenin Yapı Modeli
Alkinlerin en basiti olan Asetilen
Asetilenin Top-Çubuk Modeli
Asetilenin Top-Çubuk Modeli
Maviyle gösterilen Hidrojen atomlarıdır.
Asetilenin Uzay-Dolgu Modeli
Asetilenin Uzay-Dolgu Modeli
Maviyle gösterilen Hidrojen atomlarıdır.

Yapısında iki veya daha fazla karbon-karbon üçlü bağı içeren moleküller poliinler diye adlandırılır. Halkalı yapı gösteren alkinler, yani yapısında karbon-karbon üçlü bağı halkalı moleküller sikloalkinlerle sayılır ve aromatik halkalı yapılar arinler diye adlandırılır.

Homolog Seri değiştir

Yapılarında sadece bir tek karbon-karbon üçlü bağı bulunduran alkinler homolog bir yapı oluştururlar. Aşağıdaki tabloda homolog bir yapı gösteren ilk 10 alkinin genel formülü IUPAC adı verilmiştir.

Dallanmamış Alkinlerde IUPAC Adlandrılması
Genel Formülü IUPAC Adı
C2H2 Etin
C3H4 Propin
C4H6 Bütin
C5H8 Pentin
C6H10 Hekzin
C7H12 Heptin
C8H14 Oktin
C9H16 Nonin
C10H18 Dekin
C11H20 Undekin

Kaynakça değiştir

  1. ^ Siegfried Hauptmann: Organische Chemie, 2. durchgesehene Auflage, VEB Deutscher Verlag für Grundstoffindustrie, Leipzig, 1985, S. 256−257, ISBN 3-342-00280-8.