Vikipedi

Afganistan İslam Emirliği (1996-2001)

Taliban tarafından kurulan "de facto" devlet
(Afganistan İslam Emirliği (1996—2001) sayfasından yönlendirildi)
Bu madde 1996'dan 2001'e kadar Taliban yönetimi dönemindeki Afganistan hakkındadır. Güncel durum için Afganistan sayfasına bakınız.
Benzer adlara sahip hükûmet sistemleri için Afganistan Emirliği ve Afganistan Emirliği (1929) sayfalarına bakınız.

Afganistan İslam Emirliği[6] (Peştuca: د افغانستان اسلامي امارات, Da Afġānistān Islāmī Imārat) 1996'da kurulup 2001'deki Afganistan Savaşı ile çöken Taliban rejimi tarafından yönetilen Afganistan'ın Taliban rejimi tarafından adlandırılan ismi. Afganistan İslam Emirliği'nin görevde bulunmuş tek emiri Muhammed Ömer, iki başbakanı ise Muhammed Rabbani ile Muhammed Abdülkabir'dir. 2001 yılında çıkan Afganistan Savaşı sırasında 13 Kasım 2001 yılında başkent Kabil'in düşmesiyle yıkılmıştır. 15 Ağustos 2021 tarihinde başkent Kabil'in ele geçirmesiyle beraber Taliban Afganistan'ın yönetimini tekrar ele almıştır ve de facto hükûmetidir.

Afganistan İslam Emirliği
  • د افغانستان اسلامي امارت (Peştuca)
  • Da Afġānistān Islāmī Imārat
1996-2001
Slogan
lā ʾilāha ʾillà l-Lāh, Muḥammadun rasūlu l-Lāh
Arapça: لا إله إلا الله محمد رسول الله
"Allah'tan başka ilah yoktur ve Muhammed onun elçisidir."
Millî marş
Yok (müzik yasaklandı)[1]
Afganistan İslam Emirliği haritadaki konumu
TürKısmen tanınan hükûmet
BaşkentKabil (resmi)
Kandehar (fiili)[2]
En büyük şehirKabil
Yaygın dil(ler)
Resmî din
Sünni İslam
DemonimAfgan
HükûmetŞura konseyleri tarafından yönetilen üniter Diyobendik İslami totaliter teokratik emirlik[4]
Emîrü'l-mü'minîn (Müminlerin Emiri) 
• 1996-2001
Muhammed Ömer
Başbakan 
• 1996-2001
Muhammed Rabbani
• 2001
Abdul Kabir (vekaleten)
Yasama organıYok
Tarihî dönemAfganistan İç Savaşı / Terörizmle Savaş
• Muhammed Ömer'in Emîrü'l-mü'minîn ilan edilmesi
13 Nisan 1996
27 Eylül[5] 1996
• "Emirlik" statüsü
29 Ekim 1997
7 Ekim 2001
13 Kasım 2001
7 Aralık 2001
17 Aralık 2001
Yüzölçümü
2000587578 km2
Nüfus
• 2001
26.813.057
Para birimiAfgani (AFN)
Trafik akışısağ
Telefon kodu+93
ISO 3166 koduAF
Öncüller		 Ardıllar
Afganistan İslam Devleti
Afganistan İslam Devleti
Günümüzdeki durumuAfganistan

Taliban liderliğindeki orijinal hükûmet, Hanefi mezhebine ve grubun lideri Molla Muhammed Ömer'in dini emirlerine uyan ve Şeriat kanunlarına göre yönetilen, liberalizme, laikliğe ve Batı dünyasına karşı olan teokratik bir totaliter devlet olarak kuruldu.[7][8] Müzik, televizyon, film ve internet gibi birçok tüketici teknolojisinin yanı sıra resim veya fotoğraf gibi çoğu sanat formu, futbol ve satranç dahil spora katılım yasaklandı; uçurtma uçurmak ve güvercin veya diğer evcil hayvanları beslemek gibi eğlence faaliyetleri de yasaktı. Sinemalar kapatıldı veya cami olarak yeniden tasarlandı. Yeni yılı ve Nevruz'u kutlamak yasaktı. Putperestlik sayıldığından fotoğraf çekmek, resim veya portre sergilemek yasaktı. Kadınların çalışması yasaklandı, kızların okullara veya üniversitelere gitmesi yasaklandı, purdah yapmaları ve evlerinin dışında erkek akrabalar tarafından refakat edilmeleri istendi. Kadınlar belirli kuralları çiğnedikleri takdirde, şiddetli kırbaç veya idamla cezalandırılacaklardı. İbadet zorunlu hale getirildi ve ezana saygı göstermeyen herkes tutuklandı. Kumar yasaktı. Hırsızların kolları veya bacakları kesilerek cezalandırıldı. Hristiyanlar, Şiiler, Budistler, Sihler ve Hindular gibi dini azınlıklar ayrımcılığa, soykırıma veya katliamlara maruz kaldı. Ayrıca Taliban, 1500 yıllık Bamyan Buda Heykelleri gibi çok sayıda anıtı ve tarihî eseri yok etti.[9]

1996-2001 yılları arasında ülkenin yaklaşık %90'ını kontrol ederken, kuzeydoğudaki kalan bölgeler Afganistan İslam Devleti'nin bir devamı olarak uluslararası tanınırlığını koruyan Kuzey İttifakı'nın elindeydi.[10] 11 Eylül saldırıları ve ardından ABD'nin "Terörizmle Savaş" ilan etmesinden sonra, rejime karşı uluslararası muhalefet, Birleşik Arap Emirlikleri ve Pakistan'ın diplomatik tanımasının da iptal edilmesiyle büyük ölçüde arttı.

İslam Emirliği, iki ay önce ABD liderliğindeki işgalden sonra kurulan ISAF koalisyonunun desteklediği Kuzey İttifakı tarafından 17 Aralık 2001'de devrildi; bu, Taliban'ın ülkenin çoğundan çekilmesine ve Afganistan İslam Cumhuriyeti'nin kurulmasına yol açtı.[11] Taliban, 2001'den 2021'e kadar resmi iletişimlerinde kendisinden Afganistan İslam Emirliği olarak bahsetmeye devam etti.

ABD birliklerinin Afganistan'dan çekilmesi sırasında 2021 Taliban saldırısı başladı. İslam Emirliği, 15 Ağustos 2021'de Kabil'in Düşmesinin ardından Afganistan yönetiminin etkin kontrolünü yeniden ele geçirdi.

Tarih değiştir

Ana madde: Afganistan tarihi

Erken tarihi ve etnik çatışmalar değiştir

Ana madde: Taliban tarihi

Taliban'ın gücü, Sovyet-Afgan Savaşı'ndan sonra ortaya çıkan kaostan beslenerek yükseldi. Afganistan'ın güneyindeki medrese öğrencilerinden oluşan İslami ve Peştun siyasi-dini bir hareket olarak başladı. Ezici çoğunluğu etnik Peştunlardan oluşan Taliban, Peştunvali aşiret yasasını Selefi öğretisinin unsurlarıyla harmanlayarak, Batı karşıtı ve modern karşıtı bir İslamcı ideoloji oluşturdu.[12] Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri tarafından desteklenmeye başlandı.

Taliban'ın ilk büyük askeri faaliyeti Ekim-Kasım 1994'te gerçekleşti. Afganistan'ın güneyindeki Meyvend'den Kandehar'ı ve çevredeki iller, birkaç düzine asker kaybıyla ele geçirildi.[13] Savaş ağası Gulbeddin Hikmetyar'dan bir sınır kapısının ve büyük bir mühimmat deposunun ele geçirilmesiyle başlandı.[14] Önümüzdeki üç ay içinde, şimdiye kadar "bilinmeyen güç", Afganistan'ın 34 vilayetinden on iki tanesinin kontrolünü ele geçirdi, Mücahid savaş ağaları sık sık savaşmadan onlara teslim oldu ve silahlı nüfus silahlarını bıraktı.[15] Taliban başlangıçta yolsuzluktan, vahşetten ve Mücahid savaş ağalarının aralıksız savaşlarından bıkmış Afganların iyi niyetinden yararlandı. Ancak Peştun olmayanlar arasında tepkiler ve direnç değişecek ve artacaktı[16]

Taliban, Afganistan'ın diğer etnik topluluklarının çoğunu yabancı olarak görüyordu. Peştunlar, Afganistan'daki en büyük etnik gruptu ve Taliban hareketinin büyük çoğunluğunu oluşturuyorlardı. Taliban güneyde genişledikçe daha fazla direnişle karşılaştı; Peştunvali aşiret yasasına dahil olan Diyubendi İslam, Afganistan'ın diğer etnik grupları tarafından yabancı olarak görülüyordu.[17][18][19] Mezar-ı Şerif Savaşları bu etnik gerilime bir örnektir.[20][21]

Kuruluşu ve iktidar süreci (1996-2001) değiştir

Ana maddeler: Taliban § Uygulanan İslami kurallar, Talibanizasyon ve Afganistan İç Savaşı (1992-1996)
 
Taliban Kabil'i fethettikten hemen sonra Afganistan'ın siyasi durumunu gösteren bir Alman haritası (1996 sonbaharı)

Sovyet işgalinin 1989 yılının Aralık ayında bitmesini takiben başlayan İç savaş döneminde anarşi ve kaosa sürüklenen Afganistan’da Molla Ömer, öğrencileriyle sınır mafyasının kaçırdığı kadınları, 17 Temmuz 1994 günü kurtarması ile ünlenmiş ve yerel kahraman haline gelmiştir. Taliban, Ekim 1994’te Pakistan İstihbaratının (ISI) dikkatini çekmiştir. ISI’nın desteğiyle Afganistan’daki ve Pakistan’daki Peştunların çoğunluğu Taliban’a destek vermiştir.[22] Böylece, Kandehar'dan yayılan Taliban, sonunda 27 Eylül 1996'da Kabil'i ele geçirdi. 2000 yılının sonunda, Taliban, esas olarak Bedahşan Eyaleti'nin kuzeydoğudaki muhaliflerin (Kuzey İttifakı) elinde bulunan yerler dışında, ülkenin %90'ını kontrol ediyordu. Taliban'ın doğrudan kontrolü altındaki alanlar çoğunlukla Afganistan'ın büyük şehirleri ve otoyollarıydı. Aşiret ve savaş ağaları çeşitli küçük kasabalar, köyler ve kırsal alanlar üzerinde fiili doğrudan kontrole sahipti.[23] Taliban, Afganistan'ın tamamında Hanefi mezhebine ve Molla Ömer'in dini emirlerine uygun olarak, Şeriat kanununun katı bir türünün yanı sıra kanun ve düzen yoluyla İslami bir hükûmet kurmaya çalıştı.[1]

Taliban, domuz eti ve alkolü yasakladı. Müzik, televizyon, film ve internet gibi birçok tüketici teknolojisinin yanı sıra resim veya fotoğraf gibi çoğu sanat formu, futbol ve satranç dahil spora katılım yasaklandı; uçurtma uçurmak ve güvercin veya diğer evcil hayvanları beslemek gibi eğlence faaliyetleri de yasaktı. Sinemalar kapatıldı veya cami olarak yeniden tasarlandı. Yeni yılı ve Nevruz'u kutlamak yasaktı. Putperestlik sayıldığından fotoğraf çekmek, resim veya portre sergilemek yasaktı. Kadınların çalışması yasaklandı, kızların okullara veya üniversitelere gitmesi yasaklandı, purdah yapmaları ve evlerinin dışında erkek akrabalar tarafından refakat edilmeleri istendi.[24] Kadınlar belirli kuralları çiğnedikleri takdirde, şiddetli kırbaç veya idamla cezalandırılacaklardı. İbadet zorunlu hale getirildi ve ezana saygı göstermeyen herkes tutuklandı. Kumar yasaktı. Hırsızların kolları veya bacakları kesilerek cezalandırıldı. 2000 yılında, Taliban lideri Molla Ömer Afganistan'da afyon üretimini ve uyuşturucu ticaretini resmen yasakladı; Taliban, 2001 yılına kadar afyon üretiminin çoğunluğunu (%99) neredeyse tamamen ortadan kaldırmayı başardı.[25][26][27] Afganistan'ın Taliban yönetimi altında, hem uyuşturucu kullanıcıları hem de satıcılar ciddi şekilde cezalandırıldı.

Kabine bakanları ve milletvekilleri "medrese eğitimi" almış mollalardı. Sağlık Bakanı ve Devlet Bankası Başkanı gibi birçoğu, esas olarak, gerektiğinde savaşmak için idari görevlerinden ayrılmaya hazır olan askeri komutanlardı. Onları saf dışı bırakan ya da ölümlerine yol açan siyasi terslikler, ulusal yönetimdeki kaosu artırdı.[28] Ulusal düzeyde, bütün kıdemli Tacik, Özbek ve Hazara bürokratlar, nitelikli olsa da olmasa da Peştunlarla değiştirildi. Sonuç olarak, bakanlıklar "genel olarak işlevini durdurdu".[29]

Rashid, Taliban hükûmetini "Kandeharlılar tarafından yönetilen gizemli bir toplum ve diktatör" olarak nitelendirdi.[30] Sözcülerinin açıkladığı gibi seçim yapmadılar:

Şeriat, siyasete veya siyasi partilere izin vermez. Bu yüzden memurlara veya askerlere maaş vermiyoruz, sadece yiyecek, giyecek, ayakkabı ve silah veriyoruz. Peygamberimizin 1400 yıl önce yaşadığı gibi bir hayat yaşamak istiyoruz ve cihat hakkımızdır. Peygamber'in zamanını yeniden yaratmak istiyoruz ve biz sadece Afgan halkının 14 yıldır istediğini yapıyoruz.[31]

Karar verme süreçlerini, erken dönem İslami model olduğuna inandıkları şeyle birlikte Peştun kabile konseyi (jirga) üzerine modellediler. Taliban Kabil'i ele geçirmeden önce, "iyi Müslümanlardan" oluşan bir hükûmet iktidara geldiğinde ve kanun ve düzen yeniden sağlandığında geri çekileceği konuşuluyordu.

Taliban'ın gücü arttıkça, Molla Ömer tarafından jirga'ya ve ülkenin diğer bölgelerindeki yetkililere danışmadan kararlar alındı. Bunun bir örneği, Loya Jirga'nın Usame Bin Ladin'in sınır dışı edilmesine ilişkin kararının reddedilmesidir. Molla Ömer, iktidardayken sadece iki kez başkent Kabil'i ziyaret etti. Bir seçim yerine, liderlerinin meşruiyeti, Peygamber'i ve dört halifeyi taklit ederek yapılan bir bağlılık yemininden ("Biat") geliyordu. 4 Nisan 1996'da Molla Ömer, 60 yıl sonra ilk kez Hırka-ı Şerif'i aldı. Kendini kutsal emanete sararak Kandehar'ın merkezindeki bir binanın çatısında belirdi ve yüzlerce Peştun molla, "Emîrü'l-mü'minîn!" diye tezahüratta bulundu. Taliban sözcüsü Molla Wakil'in açıklamasına göre:

Kararlar Müminlerin Emiri'nin tavsiyesine dayanmaktadır. Bizim için istişare gerekli değildir. Bunun Şeriat'a uygun olduğuna inanıyoruz. Emir'in görüşüne o tek başına sahip çıksa da biz onun görüşüne uyuyoruz. Devlet başkanı olmayacak. Bunun yerine bir Müminlerin Emiri olacak. Molla Ömer en yüksek otorite olacak ve hükûmet onun kabul etmediği hiçbir kararı uygulayamayacak. Genel seçimler “Şeriat” ile bağdaşmaz ve bu nedenle onları reddediyoruz.[32]

Taliban iktidarı paylaşma konusunda çok isteksizdi ve destekçileri ezici çoğunlukla Peştun idi. Kabil belediye meclisi[30] veya Herat[33] gibi yerel yönetimlerde, Peştuca konuşan Taliban üeleri, Dari veya diğer Peştun olmayan dilleri konuşan nüfusun kabaca yarısı ile iletişim kuramıyordu.[33] Eleştirmenler, "kentsel yönetimde yerel temsil eksikliğinin Taliban'ı işgalci bir güç olarak göstermesinden" şikayet etti.

Ayaklanma (2001-2021) değiştir

Ana madde: Taliban Ayaklanması
 
ABD işgalinden hemen önce Afganistan'ın siyasi haritası. (Ekim 2001)

İslam Emirliği'nin Afganistan'daki yönetimi, ABD'nin Afganistan'ı işgaliyle 2001 yılında sona erdi. Mayıs ve Haziran 2003'te, üst düzey Taliban üyeleri, örgütün yeniden gruplandığını ve ABD güçlerini Afganistan'dan atmak için gerilla savaşına hazır olduğunu bildirdi.[34][35] 2004'ün sonlarında, o zamanlar gizli olan Taliban lideri Muhammed Ömer, "ülkemizin egemenliğini yeniden kazanmak" için "Amerika ve kuklalarına" (yani Afganistan Geçiş Yönetimi güçlerine) karşı bir ayaklanma ilan etti.[36] Uzun bir ayaklanmanın ardından Taliban, 2021'de bir kez daha Afganistan'ın kontrolünü ele geçirdi.[37]

Yönetim değiştir

1996-2001 döneminde Afganistan İslam Emirliği'nin amacı, kuzey bölgelerinde Peştun hakimiyetine sahip bir devleti yeniden kurarak Abdurrahman'ın (Demir Emir) düzenini geri getirmekti.[38] Taliban, Afganistan'ın tamamında Hanefi mezhebine ve Molla Ömer'in dini emirlerine uygun olarak, Şeriat kanununun katı bir türünün yanı sıra kanun ve düzen yoluyla İslami bir hükûmet kurmaya çalıştı.[39] 1998 yılına gelindiğinde, Taliban Afganistan'ın %90'ını kendi şeriat yorumlamasına göre yönetiyordu.[40]

Taliban'ın gücü arttıkça, Molla Ömer tarafından jirga'ya ve ülkenin diğer bölgelerindeki yetkililere danışmadan kararlar alındı. Bunun bir örneği, Loya Jirga'nın Usame Bin Ladin'in sınır dışı edilmesine ilişkin kararının reddedilmesidir. Molla Ömer, iktidardayken sadece iki kez başkent Kabil'i ziyaret etti. Bir seçim yerine, liderlerinin meşruiyeti, Peygamber'i ve dört halifeyi taklit ederek yapılan bir bağlılık yemininden ("Biat") geliyordu. 4 Nisan 1996'da Molla Ömer, 60 yıl sonra ilk kez Hırka-ı Şerif'i aldı. Kendini kutsal emanete sararak Kandehar'ın merkezindeki bir binanın çatısında belirdi ve yüzlerce Peştun molla, "Emîrü'l-mü'minîn!" diye tezahüratta bulundu.

İnsan Hakları değiştir

Ana madde: Afganistan'da insan hakları

Kadınların rolü değiştir

 
13 Eylül 2001'de Kabil'de bir Taliban dini polisi bir kadını dövdü. Görüntüler RAWA tarafından çekildi.
Ana madde: Taliban'ın kadınlara davranışı
Ayrıca bakınız: Afganistan'da kadın

Taliban'ın ilk yönetim döneminde, ülkede kadınlara yönelik acımasız baskı vardı.[41][42][43][44][45][46][47][48] Suistimaller sayısızdı ve din polisi tarafından şiddetle uygulandı.[49] Örneğin, Taliban, kadınların eğitim görmesini yasaklayan ve onları okulları terk etmeye zorlayan fetvalar yayınladı.[50][51] Evlerinden çıkan kadınlara bir erkek akrabanın eşlik etmesi ve göz bölgesinde küçük bir yarık dışında tüm vücudu örten geleneksel bir elbise olan burka giymeleri istendi.[50][51] İtaatsizlikle suçlananlar dövüldü. Bir olayda, Sohaila adında genç bir kadın, akrabası olmayan bir adamla yürüdükten sonra zina etmekle suçlandı ve Gazi Stadyumu'nda halka açık bir şekilde 100 kere kırbaçlandı.[52] Kadın istihdamı, erkek sağlık personelinin kadınları ve kızları tedavi etmesinin yasaklandığı tıp sektörüyle sınırlıydı.[50] Kadınların istihdamına yönelik bu kapsamlı yasak, ayrıca, Taliban'ın yükselişinden önce öğretmenlerin neredeyse tamamının kadın olması nedeniyle, ilkokulların yaygın bir şekilde kapatılmasıyla sonuçlandı ve eğitime erişim sadece kızlara değil erkeklere de kısıtlandı. Taliban başkentin kontrolünü ele geçirdikten sonra kısıtlamalar daha şiddetli hale geldi. Örneğin Şubat 1998'de, din polisi tüm kadınları Kabil sokaklarından çıkmaya zorladı ve insanların dışarıdan görünmemeleri için pencerelerini karartmalarını emreden yeni düzenlemeler çıkardı.[53]

Bacha Bazi'ye karşı duruş değiştir

Afganistan İslam Emirliğ'nin kuruluşundan beri, gençlere kadın kıyafeti giydirip dans ettirme (zorla da olabilir) geleneği bacha bazi, çocuk istismarı sayıldığı için uygulandığı takdirde ölüm cezasıyla çarptırılır. Uygulama Afganistan İslam Cumhuriyeti'nin yönetimi sırasında da yasa dışı kaldı, ancak yasalar nadiren uygulandı ve polisin ilgili suçlarda suç ortağı olduğu bildirildi.[54][55] 2020'lerden itibaren uluslararası kaygılara ve hukuka aykırı olmasına rağmen bu gelenek devam etti.[56][57]

Afganistan İslam Cumhuriyeti'nin yönetimi sırasında, ülkenin işgalinden sonra Afganistan'daki ABD hükûmet güçlerinin bachha bazi'yi kasıtlı olarak görmezden geldiğine dair iddiaların ortaya çıkması üzerine bir tartışma ortaya çıktı.[58] ABD ordusu, istismar geleneğinin yerel Afgan hükûmeti sorumluluğunda olduğunu iddia ederek yanıt verdi.[59]

Afganistan İslam Emirliği liderleri uygulamayı her zaman alenen kınadılar ve ülkede yönetime geri dönmeleriyle birlikte uygulamaya katılanların infazının beklenmesi gerektiğini belirttiler.[60]

Eğlence faaliyetlerinin yasaklanması değiştir

1996-2001 yılları arasındaki Taliban yönetimi sırasında, futbol, uçurtma uçurma ve satranç gibi birçok eğlence etkinliğini ve oyun yasaklandı. Televizyonlar, sinemalar, müzik, VCR'lar ve uydu antenleri gibi genel eğlence unsurları da yasaklandı.[61] Örnek olarak, Afgan çocuklar arasında oldukça popüler bir aktivite olan uçurtma yaparken yakalanan çocukların dövüldükleri bildirildi.[62] Ayrıca "müzik aletleri ve aksesuarları" ve canlıların tüm görsel temsilleri de yasaklı ürünler listesinde yer aldı.[63] Güvercin ve diğer evcil hayvanların beslenmesi de yasaklandı ve binlerce kuş, Taliban tarafından öldürüldü.[kaynak belirtilmeli]

Uluslararası ilişkiler değiştir

Ana madde: Afganistan İslam Emirliği'nin tanınması

Afganistan İslam Emirliği, dünyanın geri kalanıyla olan ilişkilerini için izolasyon politikası izledi: "Taliban, diğer ülkelerin işlerine karışmak ve benzer şekilde ülkelerinin iç işlerine dışarıdan müdahale etmek istemez".[64] Bu izolasyonist politikalara rağmen, Taliban Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan Doğalgaz Boru Hattı'nın bir parçası olarak Türkmenistan ile petrol, elektrik ve gaz anlaşması yaptı.[65]

Başlangıçta dostane bir ilişkiye rağmen, Afganistan İslam Emirliği ile İran arasındaki ilişkiler 1998'de Taliban güçlerinin Mezar-ı Şerif'teki İran konsolosluğunu ele geçirmesinin ve İranlı diplomatları infaz etmesinin ardından kötüleşti. Bu olayın ardından İran, Afgan sınırına yakın askerî güçler toplayarak Afganistan'ı işgal etmekle tehdit etti, ancak Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi ve ABD'nin müdahalesi savaşı engelledi.

Türkmenistan, Taliban ile "pozitif tarafsızlık" ve sınırlı işbirliğini benimsedi.[66][67]

Çin, Taliban ile ilk temasını 1998'de başlattı.[68] Kasım 2000'de, Çin'in o zamanki Pakistan büyükelçisi Lu Shulin, Müslüman olmayan bir ülkenin Molla Ömer ile görüşen ilk üst düzey temsilcisi oldu.[69]

Diplomatik tanınma değiştir

1996 ve 2001 arasında, yalnızca üç yaygın olarak tanınan ülke; Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri, İslam Emirliği'ni Afganistan'ın meşru hükûmeti olarak ilan etti.[70] İslam Emirliği ayrıca kısmen tanınan İçkerya Çeçen Cumhuriyeti tarafından da tanınacaktı,[71] ancak Çeçen cumhurbaşkanı Aslan Mashadov daha sonra İslam Emirliğini "gayrimeşru" bir hükûmet olarak tanımladı.[72] Taliban hükûmeti ayrıca Türkmenistan'dan destek aldı, ancak Türkmenistan Emirlik'e resmi bir tanıma sağlamadı.[65][66]

Birleşmiş Milletler, Taliban hükûmeti yerine Afganistan İslam Devleti'ni meşru hükûmet olarak tanımaya devam etmiştir.

2001'de El-Kaide'nin 11 Eylül saldırılarından sonra ABD'nin "Terörizmle Savaş" ilan etmesinin ardından, İslam Emirliği'ni yöneten Taliban rejimine karşı uluslararası muhalefet büyük ölçüde arttı ve Pakistan ve Birleşik Arap Emirlikleri tarafından kalan tek diplomatik tanıma, artan baskı altında iptal edildi.

Yaptırımlar değiştir

Ana madde: Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Kararı 1267

15 Ekim 1999'da BM Güvenlik Konseyi, El Kaide, Usame bin Ladin ve/veya Taliban ile bağlantılı kişi ve kuruluşları kapsayacak bir yaptırım rejimi oluşturdu.[73] 2001 yılında ABD'nin Afganistan'ı işgalinden bu yana, yaptırımlar Taliban hükûmetinin eski üyelerini de hedef alarak, dünyanın her yerinde kişi ve kuruluşlara uygulandı.

27 Ocak 2010'da Birleşmiş Milletler yaptırım komitesi, Afganistan cumhurbaşkanı Hamid Karzai'nin tercih ettiği bir hareketle beş eski üst düzey Taliban yetkilisini bu listeden çıkardı. Karar, beşlinin artık uluslararası seyahat yasağına, varlıkların dondurulmasına ve silah ambargosuna tabi olmayacağı anlamına geliyor. Hepsi de Taliban hükûmetinin üst düzey üyeleri olan beş kişi:

  • Vekil Ahmed Muttawakil, eski dışişleri bakanı.
  • Fazal Muhammed, eski ticaret bakanı yardımcısı.
  • Şems-us-Safa Aminzai, eski Taliban dışişleri basın görevlisi.
  • Mohammad Musa Hottak, eski planlama bakanı yardımcısı.
  • Abdul Hakim, eski sınır işleri bakan yardımcısı.

Bu isimlerin hepsi, Ocak-Şubat 2001'de listeye eklenmişti.[74]

Bamyan Buda heykelleri tartışması değiştir

1999'da Molla Ömer, orta Afganistan'ın Hazaristan bölgesindeki Bamyan vadisindeki bir uçurumun kenarına oyulmuş iki tane 6. yüzyıldan kalma anıtsal Bamiyan Buda heykellerini koruyan bir kararname yayınladı.

Ancak Mart 2001'de, Molla Ömer'in verdiği bir kararnamenin ardından heykeller Taliban tarafından yıkıldı. Taliban'ın dini lideri Molla Ömer, bir röportajda heykellerin yıkılmasını neden emrettiğini açıkladı:

Bamyan Buda heykellerini yok etmek istemedim. Hatta bazı yabancılar bana gelip yağmurdan hafif hasar görmüş Bamyan Buda'nın onarımını yapmak istediklerini söylediler. Bu beni şok etti. Bu duygusuz insanların binlerce canlı insana -açlıktan ölen Afganlara - aldırış etmediğini düşündüm, ama Buda gibi cansız nesnelerle çok ilgileniyorlar. Bu son derece içler acısıydı. Bu yüzden yıkılmasını emrettim. İnsani yardım için gelselerdi, Buda'nın yok edilmesini asla emretmezdim.[75]

Daha sonra Taliban'ın büyükelçisi Sayed Rahmatullah Haşimi, İsveçli bir anıtlar uzmanının heykellerin başlarını restore etmeyi teklif etmesinin ardından, heykellerin yok edilmesinin Alimler Başkanı Konseyi tarafından gerçekleştirildiğini söyledi. Haşimi, "Afgan baş konseyi heykelleri dikmek yerine çocukları beslemek için para vermelerini istediğinde reddettiler ve 'Hayır, para sadece heykeller için, çocuklar için değil' dediler. Bu yüzden heykelleri yıkma kararı aldılar" dedi.[76]

Bu, Japonya, Hindistan, Sri Lanka, Güney Kore, Nepal, İran, Katar ve Rusya gibi ülkelerden uluslararası bir tepkiye yol açtı. Afganistan İslam Emirliği'ni tanıyan sadece üç ülke arasında yer alan Suudi Arabistan ve BAE bile muhalefetlerini dile getirdiler. Birleşmiş Milletler'in kültür ve eğitim kurumu olan UNESCO'nun Arap şubesi, yıkımı "vahşi" olarak nitelendirdi.[77][78]

Ordu değiştir

Ana madde: Afganistan İslam Ordusu

Afgan Ordusu, 1996 yılında Taliban'ın Kabil'in kontrolünü ele geçirmesinden sonra dağıtıldı ve onun yerine Afganistan İslami Savunma Kuvvetleri oluşturuldu. Taliban, Sovyet yapımı 400 T-54/T-55 ve T-62 tankına ve 200'den fazla zırhlı personel taşıyıcıya sahipti.[79] Taliban kendi ordusunu ve komutanlarını eğitmeye başladı; hatta bazıları Pakistan'ın Servislerarası İstihbaratı tarafından eğitildi.[80] Pakistan, Taliban'a 1990'larda olduğu gibi yardım etmeye devam etti.[81] İslam Ordusu, çoğu 14 yaşın altında olan çocuk askerler de kullandı.[82] Toplam olarak 400.000 aktif personeli ile 50.000 yedek personeli vardı.[kaynak belirtilmeli]

Taliban altındaki hava kuvvetleri, 5 MIG-21 MF ve 10 Suhoy-22 avcı bombardıman uçağı bulunduruyordu.[83] Diğerlerinin yanı sıra altı Mil-Mi 8 helikopteri, beş Mi-35, beş L-39C, altı An-12 vardı.[84] Sivil hava hizmetleri Boeing 727A/B'ler, bir Tu-154, beş An-24 ve bir DHC-6 içeriyordu. Bu uçakların tamamı, ABD güçleri tarafından 2001 yılında imha edildi. MIG-21 filolarının çoğu hurdaya çıktı.[85]

Zorunlu askerlik değiştir

Ana madde: Taliban'ın zorunlu askerliği

Guantanamo tutsaklarının Savaşçı Statüsünün Gözden Geçirilme Mahkemesi önündeki ifadelerine göre Taliban, erkekleri asker olarak hizmet etmeleri silah zoruyla askere aldı.[86][87][88]

Oxford Üniversitesi'nden bir rapora göre, Taliban 1997, 1998 ve 1999'da yaygın olarak çocukları zorunlu askerliğe aldı.[89]

Ekonomi değiştir

Ayrıca bakınız: Afganistan ekonomisi
 
1994–2007 Afganistan afyon haşhaş ekimi (hektar). 2001'de ABD'nin Afganistan'ı işgalinden önce, afyon üretimi Taliban tarafından neredeyse tamamen ortadan kaldırıldı (%99).[25][26]

Kabil para piyasaları, Taliban işgalinin ilk haftalarında olumlu tepki verdi. Ancak kısa bir süre sonra Afgani değer kaybetti.[90] Ülkede faaliyet gösteren herhangi bir şirkete %50 vergi koyuldu ve ödemeyenlere saldırıldı.[91] Ayrıca ülkeye getirilen her şeye %6 ithalat vergisi koydular[92] ve 1998'e kadar büyük havaalanları ve sınır geçişlerinin kontrolünü ele geçirdiler. Bu da ülke ticaretinde tekel kurmalarını sağladı.[93] 2001 yılına gelindiğinde 25 milyonluk nüfusun kişi başına düşen geliri 200 doların altındaydı[94] ve ülke ekonomik çöküşe yakındı. 2007 yılı itibarıyla ekonomi, 3 milyar dolarlık tahmini döviz rezervi ve ekonomik büyümede %13'lük bir artışla toparlanmaya başlamıştı.[95]

Afganistan ve Pakistan arasındaki transit anlaşması uyarınca büyük bir kaçakçılık ağı geliştirildi. Taliban, yılda 100 ila 130 milyon dolar arasında gelir elde ederken, tahmini 2,5 milyar dolarlık bir ciroya sahipti.[96] Bu operasyonlar, Altın Hilal'den gelen ticaretle birlikte Afganistan'daki savaşı finanse etti ve ayrıca Pakistan'daki yeni kurulan endüstrileri yok edebilme etkisine sahipti.[97] Ahmed Raşid ayrıca Pakistan'ın anlaşmaya vardığı Afgan transit ticaretinin Taliban için en büyük resmi gelir kaynağı olduğunu açıkladı.[98]

1996 ve 1999 yılları arasında Molla Ömer, uyuşturucu ticareti konusundaki görüşlerini tersine çevirdi, çünkü görünüşe göre bu sadece "kafirlere" zarar veriyordu. Taliban, Afganistan'ın haşhaş tarlalarının %96'sını kontrol ediyordu ve afyonu en büyük vergi kaynağı haline getirdi. Afyon ihracatından alınan vergiler, Taliban gelirinin ve savaş ekonomisinin temel dayanaklarından biri haline geldi. Rashid'e göre, "uyuşturucu parası savaş için silah, mühimmat ve yakıtı finanse etti." The New York Times'ta Birleşik Cephe Maliye Bakanı Wahidullah Sabawoon, Taliban'ın yıllık bir bütçesi olmadığını, ancak "yılda 300 milyon ABD doları harcadıklarını, bunun neredeyse tamamını savaşa harcadıklarını" söyledi. Taliban'ın üç para kaynağına giderek daha fazla güvenmeye başladığını da sözlerine ekledi: "Haşhaş, Pakistanlılar ve bin Ladin."

Kuzey İttifakı ile devam eden savaş nedeniyle, ülkenin açlıktan ölmesini engelleyen tek şey, devam eden afyon üretiminden elde edilen gelir olduğundan, ekonomik anlamda çok az seçeneği vardı.[99] 2000 yılına gelindiğinde Afganistan, dünya arzının tahminen %75'ini oluşturuyordu ve 2000 yılında 82.171 hektarlık alanda haşhaş ekiminden tahmini 3276 ton afyon üretti.[100] Bu noktada Muhammed Ömer, afyon ekimini yasaklayan bir kararname çıkardı ve üretim, 1.685 hektarda haşhaş ekiminden tahminen 74 metrik tona düştü.[101] Pek çok gözlemci, Birleşmiş Milletler'de uluslararası tanınma amacıyla gelen yasağın yalnızca afyon fiyatlarını yükseltmek ve mevcut büyük stokların satışından elde edilen karı artırmak için çıkarıldığını söyledi. 1999 yılı rekor bir mahsul verdi ve ardından daha düşük ama yine de büyük bir 2000 hasadı geldi. Taliban tarafından birikmiş stokların kaçakçılığı 2000 ve 2001'de devam etti. 2002'de BM, önceki yıllarda yoğun hasat döneminde biriken önemli afyon stoklarının varlığından bahsetti. Eylül 2001'de – 11 Eylül saldırılarından önce – Taliban'ın Afgan köylülerine yeniden afyon ekme yetkisi verdiği iddia edildi.

Ayrıca Kuner Vilayeti ve Paktiya'da yüzlerce dönüm çam ve sedir ormanlarının yok edildiği yasadışı kereste ticaretinden kaynaklanan ağır ormansızlaşma, ülkeye çevresel zarar verdi.[102][103] Ülke genelinde, Pakistan pazarlarına kereste tedarik etmek için milyonlarca dönüm arazi, yeniden ağaçlandırma girişiminde bulunulmadan, önemli çevresel hasara yol açtı.[104][105] 2001 yılına gelindiğinde, Afgan Geçici Yönetimi iktidara geldiğinde ülkenin altyapısı harap olmuş durumdaydı, Telekomünikasyon kötü durumdaydı, yol ağları yok olmuştu ve Maliye Bakanlığı binaları o kadar bakımsızdı ki, bazıları çökmenin eşiğindeydi.[106] 6 Temmuz 1999'da Başkan Bill Clinton, 13129 sayılı yürütme emrini yürürlüğe koydu. Bu emir, ABD ile Taliban rejimi arasındaki her türlü ticareti tamamen yasakladı ve 10 Ağustos'ta Ariana varlıklarından 5.000.000 £ dondurdu.[107] 19 Aralık 2000'de 1333 sayılı BM kararı kabul edildi. Tüm varlıkların dondurulması ve tüm devletlerin Taliban'a ait tüm ofisleri kapatması çağrısında bulundu. Buna Ariana Afghan Airlines'ın ofisleri de dahildi.[108] 1999'da BM, önceden onaylanmış insani yardım misyonları dışında Ariana'nın tüm uluslararası uçuşlarını yasaklayan 1267 sayılı kararı kabul etmişti.[109]

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

Özel
  1. ^ a b Matinuddin 1999, ss. 34–43.
  2. ^ "FACTBOX: Five Facts on Taliban Leader Mullah Mohammad Omar". 17 Kasım 2008. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2014. 
  3. ^ "Role of the Taliban's religious police". 27 April 2013. 9 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2014. 
  4. ^ Gunaratna, Rohan; Woodall, Douglas (2015). Afghanistan After the Western Drawdown. s. 117. 
  5. ^ Marcin, Gary (1998). "The Taliban". King's College. 26 Mart 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2011. 
  6. ^ Directorate of Intelligence (2001). "CIA -- The World Factbook -- Afghanistan". 21 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından (mirror) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2008. note - the self-proclaimed Taliban government refers to the country as Islamic Emirate of Afghanistan 
  7. ^ Nagamine, Yoshinobu (2016). The Legitimization Strategy of the Taliban's Code of Conduct: Through the One-Way Mirror. Palgrave Macmillan. s. 19. ISBN 9781137530882. 
  8. ^ Jeffrey, Craig; Harriss, John (2014). Keywords for Modern India. Oxford University Press. ss. 77. ISBN 9780191643927. 
  9. ^ "The man who helped blow up the Bamiyan Buddhas". BBC News (İngilizce). 12 Mart 2015. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  10. ^ "Map of areas controlled in Afghanistan '96". 25 Ağustos 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ Nordland, Rod; Rubin, Alissa J. (24 Haziran 2013). "Taliban Flag Is Gone in Qatar, but Talks Remain in Doubt". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 8 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2021. 
  12. ^ Rashid, Taliban (2000)
  13. ^ Rashid, Taliban, (2000) pp.27–9
  14. ^ "The Taliban —". Infoplease.com. 5 Ekim 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2014. 
  15. ^ Rashid, Taliban (2000), p.1
  16. ^ Encyclopedia of Islam and the Muslim world / editor in chief, Richard C. Martin, Macmillan Reference USA : Thomson/Gale, c2004
  17. ^ "Why are Customary Pashtun Laws and Ethics Causes for Concern? | Center for Strategic and International Studies". web.archive.org. 21 Ekim 2014. 23 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  18. ^ "Centre Français de Recherche sur le Renseignement »". Centre Français de Recherche sur le Renseignement (Fransızca). 1 Haziran 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  19. ^ "Wandering Kuchis pay for their Taliban links". The Age (İngilizce). 27 Ağustos 2005. 23 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  20. ^ "Massacre in Mazar Sharif - 2". Hazara.net. 19 Nisan 2013. 6 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  21. ^ Travis, Hannibal (2013). Genocide, Ethnonationalism, and the United Nations: Exploring the Causes of Mass Killing Since 1945 (İngilizce). Routledge. ISBN 978-0-415-53125-2. 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  22. ^ strasam.org. "İstiklali 'tek adam' olan Afganistan'ın istikbali (I) | Stratejik Araştırma ve Analiz Merkezi | strasam.org". strasam.org. 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022. 
  23. ^ Griffiths 226.
  24. ^ "US Country Report on Human Rights Practices – Afghanistan 2001". State.gov. 4 Mart 2002. 6 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2020. 
  25. ^ a b Farrell, Graham; Thorne, John (March 2005). "Where Have All the Flowers Gone?: Evaluation of the Taliban Crackdown Against Opium Poppy Cultivation in Afghanistan". International Journal of Drug Policy. Elsevier. 16 (2): 81-91. doi:10.1016/j.drugpo.2004.07.007. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020 – ResearchGate vasıtasıyla. 
  26. ^ a b Ghiabi, Maziyar (2019). "Crisis as an Idiom for Reforms". Drugs Politics: Managing Disorder in the Islamic Republic of Iran. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 101-102. ISBN 978-1-108-47545-7. LCCN 2019001098. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020. 
  27. ^ "Afghanistan, Opium and the Taliban". 8 Kasım 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2020. 
  28. ^ Rashid 2000, s. 100.
  29. ^ Rashid 2000, ss. 101–102.
  30. ^ a b Rashid 2000, s. 98.
  31. ^ Rashid 2000, s. 43 Interview with Mullah Wakil, March 1996
  32. ^ Interview with Taliban spokesman Mullah Wakil in Arabic magazine Al-Majallah, 1996-10-23.
  33. ^ a b Rashid 2000, ss. 39–40.
  34. ^ Tohid, Owias; Baldauf, Scott (8 Mayıs 2003). "Taliban appears to be regrouped and well-funded". Christian Science Monitor. 18 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2007. 
  35. ^ Tohid, Owias (27 Haziran 2003). "Taliban regroups – on the road". Christian Science Monitor. 19 Ağustos 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2007. 
  36. ^ Gall, Carlotta (13 Kasım 2004). "Asia: Afghanistan: Taliban Leader Vows Return". The New York Times. 23 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2017. 
  37. ^ Latifi, Ali M. "Kabul near standstill on day one of the Taliban's 'Emirate'". www.aljazeera.com (İngilizce). 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021. 
  38. ^ B.G. Williams 12 May 2013. work (PDF). published by Routledge – Taylor & Francis group. 15 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Kasım 2015. 
  39. ^ Matinuddin 1999, ss. 37, 42–43.
  40. ^ 'The Taliban' 11 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Mapping Militant Organizations. Stanford University. Updated 15 July 2016. Retrieved 24 September 2017.
  41. ^ Dupree Hatch, Nancy. "Afghan Women under the Taliban" in Maley, William. Fundamentalism Reborn? Afghanistan and the Taliban. London: Hurst and Company, 2001, pp. 145–166.
  42. ^ Wertheime, Molly Meijer (2004). Leading Ladies of the White House: Communication Strategies of Notable Twentieth-Century First Ladies. Rowman & Littlefield. s. 253. ISBN 978-0-7425-3672-2. 
  43. ^ Cooke, Miriam (2006). Sherman, Daniel J. (Ed.). Terror, Culture, Politics: 9/11 Reconsidere. Indiana University Press. s. 177. ISBN 978-0-253-34672-8. 
  44. ^ Moghadam, Valentine M. (2003). Modernizing women: gender and social change in the Middle East (2. Revised bas.). Lynne Rienner. s. 266. ISBN 978-1-58826-171-7. 
  45. ^ Massoumi, Mejgan (2010). AlSayyad, Nezar (Ed.). The fundamentalist city?: religiosity and the remaking of urban space. Routledge. s. 223. ISBN 978-0-415-77935-7. 
  46. ^ Skaine, Rosemarie (2009). Women of Afghanistan in the Post-Taliban Era: How Lives Have Changed and Where They Stand Today. McFarland. s. 57. ISBN 978-0-7864-3792-4. 
  47. ^ Rashid, Ahmed. Taliban. Yale Nota Bene Books, 2000, p.106.
  48. ^ Rashid, Ahmed. Taliban. Yale Nota Bene Books, 2000, p. 70.
  49. ^ Graham-Harrison, Emma; Makoii, Akhtar Mohammad (9 Şubat 2019). "'The Taliban took years of my life': the Afghan women living in the shadow of war". The Guardian. 1 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2020. 
  50. ^ a b c "Women in Afghanistan: the back story". Amnesty International. 25 Kasım 2014. 14 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2020. 
  51. ^ a b "Report on the Taliban's War Against Women". U.S. Department of State. Bureau of Democracy, Human Rights and Labor. 17 Kasım 2001. 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2020. 
  52. ^ "Woman flogged for adultery". The Irish Times. 28 Şubat 1998. 16 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2020. 
  53. ^ Lacayo, Richard (25 Kasım 2001). "About Face for Afghan Women". Time. 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2020. 
  54. ^ Quraishi, Najibullah Uncovering the world of "bacha bazi" 10 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at The New York Times April 20, 2010
  55. ^ Bannerman, Mark The Warlord's Tune: Afghanistan's war on children 31 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at Australian Broadcasting Corporation February 22, 2010
  56. ^ "Bacha bazi: the scandal of Afghanistan's abused boys". The Week. 29 Ocak 2020. 22 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020. 
  57. ^ "Afghanistan must end the practice of bacha bazi, the sexual abuse of boys". European Interest. 25 Aralık 2019. 28 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020. 
  58. ^ Goldstein, Joseph (20 Eylül 2015). "U.S. Soldiers Told to Ignore Sexual Abuse of Boys by Afghan Allies". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 25 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2018. 
  59. ^ Londoño, Ernesto. "Afghanistan sees rise in 'dancing boys' exploitation". Washington Post. 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2015. 
  60. ^ "What About the Boys: A Gendered Analysis of the U.S. Withdrawal and Bacha Bazi in Afghanistan". Newlines Institute (İngilizce). 24 Haziran 2021. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021. 
  61. ^ Rashid, Ahmed (20 Nisan 2010). Taliban: Militant Islam, Oil and Fundamentalism in Central Asia. ISBN 9780300164848. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2021. 
  62. ^ "Artistry In The Air – Kite Flying Is Taken To New Heights In Afghanistan". RadioFreeEurope/RadioLiberty. 3 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  63. ^ Wroe, Nicholas (13 Ekim 2001). "A culture muted". The Guardian. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2021. 
  64. ^ ŞAHİN GÜLTER, Işıl (31 Temmuz 2018). "Mustapha ve Macbeth' de Kadının Devlet İşlerine Katılması: Hegelci Bir Yaklaşım". Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi: 97-107. doi:10.18069/firatsbed.460924. ISSN 1300-9702. 
  65. ^ a b "Turkmenistan Takes a Chance on the Taliban". web.archive.org. 8 Aralık 2019. 8 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  66. ^ a b "Turkmenistan-Foreign Relations". Globalsecurity. 1 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  67. ^ "Turkmenistan Takes a Chance on the Taliban". Stratfor. 8 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  68. ^ "China's Outreach to Taliban Draws Mixed Reactions". Voice of America. 31 Ağustos 2021. 20 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2021. 
  69. ^ Multiple sources:
  70. ^ Guelke, Adrian (25 Ağustos 2006). Terrorism and Global Disorder: Political Violence in the Contemporary World (İngilizce). Bloomsbury Academic. ISBN 978-1-85043-803-8. 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  71. ^ "Chechnya, Afghanistan". web.archive.org. 7 Ağustos 2009. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  72. ^ Kullberg, Anssi. "The Background of Chechen Independence Movement III: The Secular Movement". The Eurasian politician. 1 Ekim 2003
  73. ^ "Bangor Daily News - Google Haberler Arşiv Araması". news.google.com. 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  74. ^ "U.N. Reconciles itself to Five Members of Mulla Omar's Cabinet | America at War". web.archive.org. 20 Mayıs 2013. 29 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  75. ^ Mohammad Shehzad (3 Mart 2001). "The Rediff Interview/Mullah Omar". The Rediff. Kabul. 13 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2010. 
  76. ^ Kassaimah, Sahar (12 Ocak 2001). "Afghani Ambassador Speaks At USC". IslamOnline. 3 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2008. 
  77. ^ "Over World Protests, Taliban Are Destroying Ancient Buddhas". 4 Mart 2001. 17 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2016. 
  78. ^ "Bamiyan statues: World reaction". 5 Mart 2001. 13 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2016. 
  79. ^ Stars and Stripes (15 Temmuz 2014), The Beasts of Kabul: Inside the Afghan Army's Soviet Tanks, 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Temmuz 2018 
  80. ^ Julian West (23 Eylül 2001). "Pakistan's godfathers of the Taliban hold the key to the hunt for Bin Laden". Londra: Daily Telegraph. 22 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  81. ^ Gall, Carlotta (3 Mart 2010). "Former Pakistani officer embodies policy puzzle". The New York Times. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021. 
  82. ^ "CONFLICTS IN KOSOVO, SIERRA LEONE AND ANGOLA, QUESTION OF EAST TIMOR KEY ELEMENTS OF SECURITY COUNCIL'S WORK FOR 1999". 29 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. The [United Nations Security] Council expressed deep distress over reports indicating that thousands of non-Afghani nationals -- some younger than 14 years old -- were involved in the fighting on the Taliban side. 
  83. ^ York, Geoffrey. The Globe and Mail, "Military Targets Are Elusive. Afghanistan Army Called a Haphazard Operation", 19 September 2001
  84. ^ Jane's Sentinel Security Assessment, 2001
  85. ^ Ivanov, Grigory. "WINGS PALETTE – MiG MiG-21/J-7 Fishbed/Mongol – Afghanistan (Taliban)". wp.scn.ru. 1 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2018. 
  86. ^ Dixon, Robyn (13 Ekim 2001). "Afghans in Kabul Flee Taliban, Not U.S. Raids". Los Angeles Times. 18 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2012. 
  87. ^ [[[:Şablon:DoD detainees ARB]] Summarized transcripts (.pdf)], from Nasrullah's Combatant Status Review Tribunal - pages 40
  88. ^ Summarized transcripts (.pdf) 31 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., from Shabir Ahmed's Combatant Status Review Tribunal - pages 80-90
  89. ^ Jo Boyden, Jo de Berry, Thomas Feeny, Jason Hart (January 2002). "Children Affected by Armed Conflict in South Asia: A review of trends and issues identified through secondary research" (PDF). University of Oxford Refugee Studies Centre. 16 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Ağustos 2021. 
  90. ^ Marsden, Peter (1998). The Taliban: war, religion and the new order in Afghanistan. Zed Books. s. 51. ISBN 978-1-85649-522-6. 
  91. ^ Lansford, Tom (2011). 9/11 and the Wars in Afghanistan and Iraq: A Chronology and Reference Guide. ABC-CLIO. s. 147. ISBN 978-1-59884-419-1. 
  92. ^ Pugh, Michael C.; Neil Cooper Jonathan Goodhand (2004). War Economies in a Regional Context: Challenges of Transformation. Lynne Rienner. s. 48. ISBN 978-1-58826-211-0. 
  93. ^ Pugh, Michael C.; Neil Cooper Jonathan Goodhand (2004). War Economies in a Regional Context: Challenges of Transformation. Lynne Rienner. s. 52. ISBN 978-1-58826-211-0. 
  94. ^ Castillo, Graciana del (2008). Rebuilding War-Torn States: The Challenge of Post-Conflict Economic Reconstruction. Oxford University Press. s. 167. ISBN 978-0-19-923773-9. 
  95. ^ Skaine, Rosemarie (2009). Women of Afghanistan in the Post-Taliban Era: How Lives Have Changed and Where They Stand Today. McFarland. s. 58. ISBN 978-0-7864-3792-4. 
  96. ^ Nojum, Neamatollah (2002). The Rise of the Taliban in Afghanistan: Mass Mobilization, Civil War and the Future of the Region. St Martin's Press. s. 178. ISBN 978-0-312-29584-4. 
  97. ^ Nojum, Neamatollah (2002). The Rise of the Taliban in Afghanistan: Mass Mobilization, Civil War and the Future of the Region. St Martin's Press. s. 186. ISBN 978-0-312-29584-4. 
  98. ^ Chouvy, Pierre-Arnaud (2010). Opium: uncovering the politics of the poppy. Harvard University Press. ss. 52ff. 
  99. ^ Shaffer, Brenda (2006). The limits of culture: Islam and foreign policy. MIT Press. s. 283. ISBN 978-0-262-69321-9. 
  100. ^ Thourni, Francisco E. (2006). Bovenkerk, Frank (Ed.). The Organized Crime Community: Essays in Honor of Alan A. Block. Springer. s. 130. ISBN 978-0-387-39019-2. 
  101. ^ Lyman, Michael D. (2010). Drugs in Society: Causes, Concepts and Control. Elsevier. s. 309. ISBN 978-1-4377-4450-7. 
  102. ^ Griffin, Michael (2000). Reaping the whirlwind: the Taliban movement in Afghanistan. Pluto Press. s. 147. ISBN 978-0-7453-1274-3. 
  103. ^ Wehr, Kevin (2011). Green Culture: An A-to-Z Guide. Sage. s. 223. ISBN 978-1-4129-9693-8. 
  104. ^ Rashid, Ahmed (2002). Taliban: Islam, oil and the new great game in central Asia. I.B.Tauris. s. 187. ISBN 978-1-86064-830-4. 
  105. ^ Clements, Frank (2003). Conflict in Afghanistan: a historical encyclopedia. ABC-CLIO. s. 148. ISBN 978-1-85109-402-8. 
  106. ^ Bennett, Adam (2005). Reconstructing Afghanistan (illustrated bas.). International Monetary Fund. s. 29. ISBN 978-1-58906-324-2. 
  107. ^ Farah, Douglas; Braun, Stephen (2008). Merchant of Death: Money, Guns, Planes, and the Man Who Makes War Possible. Wiley. s. 146. ISBN 978-0-470-26196-5. 
  108. ^ Askari, Hossein (2003). Economic sanctions: examining their philosophy and efficacy. Potomac. s. 56. ISBN 978-1-56720-542-8. 
  109. ^ Pillar, Paul R. (2003). Terrorism and U.S. foreign policy. Brookings Institution. s. 77. ISBN 978-0-8157-7077-0. 
Genel
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afganistan_İslam_Emirliği_(1996-2001)&oldid=32481503" sayfasından alınmıştır