Abdülkadir Kemali Öğütçü

Abdülkadir Kemali Öğütçü (10 Ağustos 1889 - 26 Temmuz 1949), Türk avukat, ilk Büyük Millet Meclisi'nde Kastamonu milletvekili, İstiklal Mahkemesi başkanı, Ahali Cumhuriyet Fırkası'nın kurucusu, aktif politikacı. Romancı Orhan Kemal'in babasıdır.

Abdülkadir Kemali Öğütçü
Abdülkadir Kemali Öğütçü (1920)
Doğum	10 Ağustos 1889(1889-08-10) Osmaniye
Ölüm	26 Temmuz 1949 (59 yaşında)
Milliyet	Türk
Vatandaşlık	Türkiye
Eğitim	İstanbul Hukuk Mektebi
Meslek	siyasetçi

İstanbul Hukuk Mektebi'nden mezun olmuştur. Adliye Nezâreti Memurîn Sicil Müdürlüğü Kalemi Kâtipliği, Erganun, Seb-Tap ve Mehtap Gazetelerinin sahipliği, Siirt Bidâyet Mahkemesi Savcı Yardımcılığı, Basra Vilayeti Merkez Bidâyet Mahkemesi Savcılığı, Çanakkale Savaşı'nda Topçu Subaylığı, Adana Hukuk İşleri Müdürlüğü, Kırmastı (Mustafa Kemal Paşa) Kaymakamlığı, Kastamonu Bidâyet Mahkemesi Müddeî-i Umûmisi (Savcı), İttihâd ve Terakkî Cemiyeti Üyeliği, TBMM I. Dönem Kastamonu Milletvekilliği, Adliye Vekâleti Müsteşarlığı ve Pozantı İstiklâl mahkemesi Üyeliği ve Başkanlığı yapmıştır.

Yaşamı

1889'de Adana'ya bağlı Cebelibereket (Osmaniye) sancağında doğdu. Manastır Askeri İdadisine girdiyse de annesinin oğlunun asker olmasını istememesi yüzünden bu okuldaki öğrenimini yarıda bıraktı. 15 yaşında iken İstanbul’a gelerek iş buldu. İstanbul Hukuk Mektebi'ni 1912'de tamamladı. 1908 yılında, İkinci Meşrutiyet’in ilanı üzerine, ittihatçılarca öğrenciler içerisinde örgüt kurmakla görevlendirilmiş, Talat Paşa’nın gözüne girmişti. Talat Paşa sevgisi öylesine yer etmiştir ki, üçüncü çocuğu kız olmasına rağmen adını Talat koymuştur.

Birinci Büyük Millet Meclisi'ne 1920'de Kastamonu'dan milletvekili seçildi. 25 Kasım 1920'de Pozantı İstiklal Mahkemesi Başkanı olarak görev yaptı. İlk Millet Meclis'inde İkinci Grup içinde yer aldı ve en şiddetli muhaliflerden biri oldu. Nahiyeler Kanun Tasarısı üzerine yaptığı eleştiriler, köy ve köylüleri yakından tanıması açısından ilginçtir. 24 Eylül 1921 günü yapılan 81. Meclis toplantısında, köylüye ağır yük getiren söz konusu tasarıyı, özetle şöyle eleştirmiştir:

" ... Halk bütün servetini, bacağındaki donunu, sırtındaki gömleğini verdiği halde, bunlar yetmiyormuş gibi bedenen çalışma zorunluluğunu, halka doğru gitmek isteyen bir hükûmet, halkın üzerine yüklemek istiyor. Bu şu demektir ki, geberinceye kadar bedenen de çalışacaksınız ... Halka doğru gitmek, halkın başına bela olan gereksiz formaliteleri kaldırarak, yerine daha iyi, daha uygun yöntem kurmakla olur ... memleketi kurtarmak için gözümüzü her hâlde aşağı doğru, yani halka çevirmek zorundayız..."

1923 yılında milletvekilliği sona erdi ve Adana'da avukatlık yapmaya başladı.

24 Eylül 1930'da Ahali Cumhuriyet Fırkası'nı kurdu, Ahali gazetesini çıkartarak muhafelet etti; Toksöz Gazetesi'ni yayınladı. Partisi, Türkiye'nin ilk çok partili sisteme geçiş denemesi başarısızlığa uğrayınca kapatıldı; kendisinden "bir daha muhalefet etmeyeceğine" dair senet alındı, partinin yayın organı olan Ahali Gazetesi'nin yayımı yasaklandı. Abdülkadir Bey, tutuklanacağını haber alınca İstiklal Mahkemeleri'nde yargılanmamak için 24 Aralık 1930'da Suriye'ye kaçtı; Beyrut'a yerleşerek lokanta işletti. 1939'da afla yurda döndükten sonra avukatlık ve yargıçlık yaptı. 26 Temmuz 1949'da Ankara'da öldü.

Taha Toros, “yaman bir muhalif” olarak nitelendirdiği Abdülkadir Kemali Öğütçü'yü şöyle tanıtır: "TBMM’nin ilk dönem milletvekili; üç günlük bakan; İstiklal Mahkemesi’nin hem reisi hem sanığı; hükümetin yaman eleştiricisi; güçlü bir gazeteci; 1930’da Ahali Cumhuriyet Fırkası’nın kurucu başkanı; din üzerine eserler yazan bir bilgin, şifalı bitkileri inceleyen bir kamus yazarı; ceza hukukunda içtihatlara kaynak olan görüşüyle uzman bir hukukçu; yakın politika tarihimizin bir renkli siması ve dinlenmesine doyum olmayan bir hatibi."

Hakkında Yazılmış Kitaplar

• Abdülkadir Kemali'nin Anıları:Orhan Kemal'in Babası, Işık Öğütçü, 2005
• Tam Bir Muhalif Abdülkadir Kemali Bey, Meral Demirel, 2006