1982 Türkiye anayasa referandumu

1982 Türkiye anayasa referandumu
1982 Türkiye anayasa referandumu
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası kabul edilmeli mi?
Yer	Türkiye
Tarih	7 Kasım 1982 (41 yıl önce) Pazar
İl bazında sonuçlar
	Evet — Hayır

1982 Türkiye anayasa referandumu, Türkiye’de yapılan ikinci halk oylamasıdır.

12 Eylül Darbesi'nden sonra hazırlanan 1982 Anayasası için yapıldı. 7 Kasım 1982 Pazar günü yapılan halk oylaması ile 1982 Anayasası yüzde 8,63 "RED" (1.626.431 seçmen) oyuna karşılık yüzde 91,37 "KABUL" (17.215.559 seçmen) oyuyla kabul edildi.^[1]

Arka plan değiştir

1980 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi Fahri Korutürk'ün yerine yeni bir cumhurbaşkanı seçecekti. Ancak partiler bir aday üzerinde anlaşamadı ve 12 Eylül 1980'de Kenan Evren liderliğindeki Türk Silahlı Kuvvetleri bir darbe yaparak parlamentoyu feshetti ve ülkeyi Milli Güvenlik Konseyi aracılığıyla yönetmeye başladı.

MGK bir Danışma Meclisi kurdu ve 160 üyenin tamamını atadı. Siyasi partiler kapatıldı ve partilere üye olanlar Meclis dışında bırakıldı.^[2] Meclis, 23 Kasım 1981 ile 17 Temmuz 1982 tarihleri arasında 1961 Anayasası'nın yerini alacak olan yeni anayasayı hazırlamak için çalıştı. Evren 1961 Anayasası,'nın Türkiye için "lüks" özgürlükler getirdiğini iddia etmişti.^[3]

Yeni anayasa değiştir

1982 Anayasası, sonuçların açıklanmasıyla 9 Kasım 1982 tarihinde yürürlüğe girdi.

1982 Anayasası referandumu, cumhurbaşkanlığı seçimi ile birleştirildi.^[4] Anayasanın kabulü ile birlikte anayasanın geçici 1. maddesi gereğince daha önce devlet başkanı unvanına sahip olan Kenan Evren'in cumhurbaşkanlığı da halk tarafından onaylandı.^[5]^[6]

Kenan Evren, referandum öncesinde düzenlediği anayasayı tanıtma mitinglerinden birinde, "Oyunuzu kara günleri hatırlayarak kullanınız." dedi.^[7]^[8] Evren, 21 Kasım 1982 günü Ordu'da halka hitaben yaptığı konuşmada halk oylamasının sonucunu şöyle değerlendirdi:^[9]

"Bu reyler Orgeneral Kenan Evren'e verilmedi. Bu reyler bizlere, Konsey üyelerine verilmedi. Bu reyler şunun için verildi: Millet huzur ve güven istiyor, huzur ve güven için verildi! Bu oylar devlet otoritesinin sağlanması için verildi! Bu oylar Atatürkçülük için verildi! Ve yine bu oylar birbirleriyle kavga eden, her gün birbirlerinin kirli çamaşırlarını ortaya döken ve değil selamlaşmak, el sıkmayı bile yapamayan kişilerden memnun kalınmadığını belirtmek için verildi. Bu millet artık kavga değil, kardeşlik ve huzur bekliyor."

Anayasa ayrıca sivil toplum örgütlerinin siyasi faaliyette bulunmasını ve siyasi partilerin sendikalar da dahil olmak üzere sivil toplum örgütleriyle çalışmasını yasakladı.^[2] Orduya Milli Güvenlik Kurulunda çoğunluk verildi ve bu kurulun da kabineden üstün olduğu kabul edildi.^[2]

Sonuçlar değiştir

1982 Türkiye anayasa değişikliği referandumu
Evet ya da hayır	Oylar	Yüzde
Evet	17.215.559	%91.4
Hayır	1.626.431	%8.6
Geçerli oy	18.841.990	%99.8
Geçersiz veya boş oy	43.498	%0.2
Toplam oy	18.885.488	%100.00
Seçmen katılımı	%91.3
Seçmen sayısı	20.690.914

İl	Sandık sayısı	Kayıtlı seçmen	Katılım	Geçerli oy	Geçersiz oy	Evet	Evet (%)	Hayır	Hayır (%)	Katılım (%)
Adana	2.197	642.708	587.722	586.415	1.307	531.016	90,55	55.399	9,45	91,44
Adıyaman	611	131.789	116.311	116.109	202	110.834	95,46	5.275	4,54	88,26
Afyonkarahisar	1.091	273.770	256.500	255.844	656	238.709	93,30	17.135	6,70	93,69
Ağrı	684	115.532	102.779	102.654	125	98.955	96,40	3.699	3,60	88,96
Amasya	667	159.261	149.413	149.121	292	139.364	93,46	9.757	6,54	93,82
Ankara	4.675	1.375.024	1.235.885	1.233.395	2.490	1.086.945	88,13	146.450	11,87	89,88
Antalya	1.401	365.427	342.437	341.477	960	315.606	92,42	25.871	7,58	93,71
Artvin	502	108.737	98.957	98.727	230	93.450	94,65	5.277	5,35	91,01
Aydın	1.313	352.537	332.480	331.432	1.048	307.341	92,73	24.091	7,27	94,31
Balıkesir	1.843	484.804	451.459	450.288	1.171	414.771	92,11	35.517	7,89	93,12
Bilecik	400	81.979	78.087	77.907	180	74.678	95,86	3.229	4,14	95,25
Bingöl	443	66.293	59.245	58.973	272	45.115	76,50	13.858	23,50	89,37
Bitlis	414	72.675	65.925	65.769	156	57.448	87,35	8.321	12,65	90,71
Bolu	1.087	241.268	225.884	225.341	543	210.617	93,47	14.724	6,53	93,62
Burdur	479	121.334	113.501	113.190	311	105.097	92,85	8.093	7,15	93,54
Bursa	2.349	645.128	606.473	604.999	1.474	562.010	92,89	42.989	7,11	94,01
Çanakkale	954	226.392	212.085	211.570	515	198.894	94,01	12.676	5,99	93,68
Çankırı	608	112.508	102.702	102.493	209	96.328	93,98	6.165	6,02	91,28
Çorum	1.140	257.410	237.949	237.356	593	216.290	91,12	21.066	8,88	92,44
Denizli	1.078	302.579	278.006	277.235	771	255.799	92,27	21.436	7,73	91,88
Diyarbakır	1.158	247.473	214.486	213.693	793	171.598	80,30	42.095	19,70	86,67
Edirne	680	192.907	181.325	180.887	438	167.723	92,72	13.164	7,28	94,00
Elazığ	887	174.358	153.299	153.020	279	130.548	85,31	22.472	14,69	87,92
Erzincan	754	111.614	100.824	100.648	176	91.323	90,74	9.325	9,26	90,33
Erzurum	1.552	297.424	265.807	265.462	345	250.281	94,28	15.181	5,72	89,37
Eskişehir	1.166	292.641	274.696	274.169	527	254.435	92,80	19.734	7,20	93,87
Gaziantep	1.425	335.518	309.058	308.564	494	291.573	94,49	16.991	5,51	92,11
Giresun	902	208.518	186.967	186.487	480	176.457	94,62	10.030	5,38	89,66
Gümüşhane	643	104.816	88.919	88.719	200	81.117	91,43	7.602	8,57	84,83
Hakkari	272	44.223	40.078	39.964	114	33.083	82,78	6.881	17,22	90,63
Hatay	1.204	346.113	323.910	323.426	484	305.317	94,40	18.109	5,60	93,59
İstanbul	8.486	2.777.249	2.417.815	2.412.555	5.260	2.146.443	88,97	266.112	11,03	87,06
İzmir	3.558	1.062.776	1.036.974	1.034.746	2.228	936.708	90,53	98.038	9,47	97,57
Isparta	630	161.956	151.964	151.493	471	139.077	91,80	12.416	8,20	93,83
Mersin	1.487	395.640	368.096	367.217	879	333.737	90,88	33.480	9,12	93,04
Kars	1.124	251.194	226.032	225.818	214	219.164	97,05	6.654	2,95	89,98
Kastamonu	1.336	234.083	211.940	211.496	444	198.569	93,89	12.927	6,11	90,54
Kayseri	1.349	336.448	303.732	303.227	505	279.952	92,32	23.275	7,68	90,28
Kırklareli	551	149.009	140.806	140.487	319	131.168	93,37	9.319	6,63	94,49
Kırşehir	447	95.301	84.729	84.568	161	79.460	93,96	5.108	6,04	88,91
Kocaeli	1.167	315.008	287.764	286.992	772	253.955	88,49	33.037	11,51	91,35
Konya	2.633	681.316	622.250	620.569	1.681	551.642	88,89	68.927	11,11	91,33
Kütahya	1.043	255.221	240.263	239.728	535	222.898	92,98	16.830	7,02	94,14
Malatya	1.079	235.491	208.263	207.870	393	189.234	91,03	18.636	8,97	88,44
Manisa	1.908	494.417	472.466	471.169	1.297	440.100	93,41	31.069	6,59	95,56
Kahramanmaraş	1.052	250.078	228.785	228.265	520	212.783	93,22	15.482	6,78	91,49
Mardin	985	164.011	143.510	143.062	448	124.280	86,87	18.782	13,13	87,50
Muğla	847	233.134	221.620	220.968	652	204.757	92,66	16.211	7,34	95,06
Muş	463	85.637	75.180	74.959	221	63.826	85,15	11.133	14,85	87,79
Nevşehir	423	112.529	101.729	101.438	291	91.738	90,44	9.700	9,56	90,40
Niğde	782	204.388	184.219	183.801	418	167.599	91,19	16.202	8,81	90,13
Ordu	1.193	300.212	271.120	270.482	638	255.236	94,36	15.246	5,64	90,31
Rize	651	157.240	132.940	132.550	390	121.212	91,45	11.338	8,55	84,55
Sakarya	1.136	274.465	254.159	253.536	623	231.744	91,40	21.792	8,60	92,60
Samsun	1.747	452.943	415.379	414.517	862	392.271	94,63	22.246	5,37	91,71
Siirt	767	135.498	121.062	120.659	403	106.238	88,05	14.421	11,95	89,35
Sinop	636	127.918	113.763	113.418	345	103.555	91,30	9.863	8,70	88,93
Sivas	1.804	300.604	271.546	271.033	513	248.802	91,80	22.231	8,20	90,33
Tekirdağ	688	190.932	179.881	179.497	384	168.970	94,14	10.527	5,86	94,21
Tokat	1.196	275.469	255.594	255.045	549	242.149	94,94	12.896	5,06	92,79
Trabzon	1.235	301.932	265.386	264.776	610	248.021	93,67	16.755	6,33	87,90
Tunceli	478	56.855	51.153	51.046	107	42.182	82,64	8.864	17,36	89,97
Şanlıurfa	1110	217.656	188.344	188.039	305	178.198	94,77	9.841	5,23	86,53
Uşak	521	126.564	117.792	117.499	293	109.171	92,91	8.328	7,09	93,07
Van	782	132.130	120.259	120.053	206	109.326	91,06	10.727	8,94	91,02
Yozgat	935	195.985	178.905	178.625	280	167.856	93,97	10.769	6,03	91,29
Zonguldak	1.681	456.865	426.899	425.453	1.446	390.816	91,86	34.637	8,14	93,44

Kaynakça değiştir

^ "8 Kasım 1982 tarihli Milliyet gazetesi: ANAYASA KABUL EDİLDİ, Kenan Evren Cumhurbaşkanı". 26 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2023.
^ ^a ^b ^c Ergun Özbudun (2012) Turkey’s Search for a New Constitution 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Insight Turkey, Vol 14, pp39-50
^ Güçlü, Abbas (25 Eylül 2003). "61 Anayasası Türkiye'ye büyük geldi". Milliyet. 28 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2008.
^ Ali Resul Usul; Levent Kılıç (2003). Türk Siyasal Hayati. Anadolu Üniversitesi. s. 45. ISBN 978-975-06-0249-8. 7 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
^ Cengiz Sunay (2010). Türk siyasetinde sivil-asker ilişkileri: 27 Mayıs, 12 Mart, 12 Eylül ve sonrası. Orion Kitabevi. ISBN 978-9944-769-51-8. 17 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
^ Ali Ulurasba (2004). Cumhuriyetin 80. yılında foto muhabirlerinin objektifinden fotoğraflarla Türk demokrasi tarihi. Başbakanlık Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü. ISBN 978-975-19-3737-7. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
^ "5 Kasım 1982 tarihli Milliyet gazetesi: EVREN: «OYUNUZU KARA GÜNLERİ DÜŞÜNEREK ATIN»". 24 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2023.
^ "Devlet Başkanı Org. Kenan Evren'in İstanbul Konuşması (4 Kasım 1982)". 6 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2023.
^ "22 Kasım 1982 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Evren: İnsanları kazanmalıyız". 6 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2023.

Dış bağlantılar değiştir

Referandum Sonuçları16 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1982 halk oylaması il ve ilçelere göre seçim sonuçları

[1] "8 Kasım 1982 tarihli Milliyet gazetesi: ANAYASA KABUL EDİLDİ, Kenan Evren Cumhurbaşkanı". 26 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2023.

[EO-2] Ergun Özbudun (2012) Turkey’s Search for a New Constitution 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Insight Turkey, Vol 14, pp39-50

[3] Güçlü, Abbas (25 Eylül 2003). "61 Anayasası Türkiye'ye büyük geldi". Milliyet. 28 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2008.

[UsulKılıç2003-4] Ali Resul Usul; Levent Kılıç (2003). Türk Siyasal Hayati. Anadolu Üniversitesi. s. 45. ISBN 978-975-06-0249-8. 7 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.

[Sunay2010-5] Cengiz Sunay (2010). Türk siyasetinde sivil-asker ilişkileri: 27 Mayıs, 12 Mart, 12 Eylül ve sonrası. Orion Kitabevi. ISBN 978-9944-769-51-8. 17 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.

[Ulurasba2004-6] Ali Ulurasba (2004). Cumhuriyetin 80. yılında foto muhabirlerinin objektifinden fotoğraflarla Türk demokrasi tarihi. Başbakanlık Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü. ISBN 978-975-19-3737-7. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.

[7] "5 Kasım 1982 tarihli Milliyet gazetesi: EVREN: «OYUNUZU KARA GÜNLERİ DÜŞÜNEREK ATIN»". 24 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2023.

[8] "Devlet Başkanı Org. Kenan Evren'in İstanbul Konuşması (4 Kasım 1982)". 6 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2023.

[9] "22 Kasım 1982 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Evren: İnsanları kazanmalıyız". 6 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]