1982 Türkiye anayasa referandumu
1982 Türkiye anayasa referandumu, Türkiye'de yapılan ikinci halk oylamasıdır.
| ||||||||||||||||||||||
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası kabul edilmeli mi? | ||||||||||||||||||||||
Sonuçlar | ||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||
İllere göre sonuçlar |
| |||||||||||||||||
Katılım | %91,27 | ||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
12 Eylül Darbesi'nden sonra hazırlanan 1982 Anayasası için yapıldı. 7 Kasım 1982 Pazar günü yapılan halk oylaması ile 1982 Anayasası yüzde 8,63 "RED" (1.626.431 seçmen) oyuna karşılık yüzde 91,37 "KABUL" (17.215.559 seçmen) oyuyla kabul edildi.[1]
Arka plan
değiştir1980 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi Fahri Korutürk'ün yerine yeni bir cumhurbaşkanı seçecekti. Ancak partiler bir aday üzerinde anlaşamadı, 22 Mart 1980'de seçilmesi gereken yeni cumhurbaşkanı aylarca seçilemedi, 12 Eylül 1980'de Kenan Evren liderliğindeki Türk Silahlı Kuvvetleri bir darbe yaparak parlamentoyu feshetti ve ülkeyi Milli Güvenlik Konseyi aracılığıyla yönetmeye başladı.
MGK bir Danışma Meclisi kurdu ve 160 üyenin tamamını atadı. Siyasi partiler kapatıldı ve partilere üye olanlar Meclis dışında bırakıldı.[2] Meclis, 23 Kasım 1981 ile 17 Temmuz 1982 tarihleri arasında 1961 Anayasası'nın yerini alacak olan yeni anayasayı hazırlamak için çalıştı. Evren, hazırlanan yeni Anayasa'yı tanıtmak için yaptığı mitinglerden birinde, 1961 Anayasası'nın "özgürlüklerin sınırlarını yeterince çizemediğini, özgürlüklerin karşılığındaki sorumluluğu hukuken tesis edemediğini" söyledi.[3] Yıllar sonra verdiği bir röportajda, 61 Anayasası'nın çok iyi taraflarının bulunduğunu ama o günün koşullarında Türkiye'ye "lüks" geldiğini söyledi.[4]
Yeni anayasa
değiştir1982 Anayasası, sonuçların açıklanmasıyla 9 Kasım 1982 tarihinde yürürlüğe girdi.
1982 Anayasası referandumu, cumhurbaşkanlığı seçimi ile birleştirildi.[5] Anayasanın kabulü ile birlikte anayasanın geçici 1. maddesi gereğince daha önce devlet başkanı unvanına sahip olan Kenan Evren'in cumhurbaşkanlığı da halk tarafından onaylandı.[6][7]
Kenan Evren, referandum öncesinde düzenlediği anayasayı tanıtma mitinglerinden birinde, "Oyunuzu kara günleri hatırlayarak kullanınız." dedi.[8][9] Evren, 21 Kasım 1982 günü Ordu'da halka hitaben yaptığı konuşmada halk oylamasının sonucunu şöyle değerlendirdi:[10]
"Bu reyler Orgeneral Kenan Evren'e verilmedi. Bu reyler bizlere, Konsey üyelerine verilmedi. Bu reyler şunun için verildi: Millet huzur ve güven istiyor, huzur ve güven için verildi! Bu oylar devlet otoritesinin sağlanması için verildi! Bu oylar Atatürkçülük için verildi! Ve yine bu oylar birbirleriyle kavga eden, her gün birbirlerinin kirli çamaşırlarını ortaya döken ve değil selamlaşmak, el sıkmayı bile yapamayan kişilerden memnun kalınmadığını belirtmek için verildi. Bu millet artık kavga değil, kardeşlik ve huzur bekliyor."
Anayasa ayrıca sivil toplum örgütlerinin siyasi faaliyette bulunmasını ve siyasi partilerin sendikalar da dahil olmak üzere sivil toplum örgütleriyle çalışmasını yasakladı.[2] Orduya Milli Güvenlik Kurulunda çoğunluk verildi ve bu kurulun da kabineden üstün olduğu kabul edildi.[2]
Sonuçlar
değiştirİl | Sandık sayısı | Kayıtlı seçmen | Katılım | Geçerli oy | Geçersiz oy | Evet | Evet (%) | Hayır | Hayır (%) | Katılım (%) |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Adana | 2.197 | 642.708 | 587.722 | 586.415 | 1.307 | 531.016 | 90,55 | 55.399 | 9,45 | 91,44 |
Adıyaman | 611 | 131.789 | 116.311 | 116.109 | 202 | 110.834 | 95,46 | 5.275 | 4,54 | 88,26 |
Afyonkarahisar | 1.091 | 273.770 | 256.500 | 255.844 | 656 | 238.709 | 93,30 | 17.135 | 6,70 | 93,69 |
Ağrı | 684 | 115.532 | 102.779 | 102.654 | 125 | 98.955 | 96,40 | 3.699 | 3,60 | 88,96 |
Amasya | 667 | 159.261 | 149.413 | 149.121 | 292 | 139.364 | 93,46 | 9.757 | 6,54 | 93,82 |
Ankara | 4.675 | 1.375.024 | 1.235.885 | 1.233.395 | 2.490 | 1.086.945 | 88,13 | 146.450 | 11,87 | 89,88 |
Antalya | 1.401 | 365.427 | 342.437 | 341.477 | 960 | 315.606 | 92,42 | 25.871 | 7,58 | 93,71 |
Artvin | 502 | 108.737 | 98.957 | 98.727 | 230 | 93.450 | 94,65 | 5.277 | 5,35 | 91,01 |
Aydın | 1.313 | 352.537 | 332.480 | 331.432 | 1.048 | 307.341 | 92,73 | 24.091 | 7,27 | 94,31 |
Balıkesir | 1.843 | 484.804 | 451.459 | 450.288 | 1.171 | 414.771 | 92,11 | 35.517 | 7,89 | 93,12 |
Bilecik | 400 | 81.979 | 78.087 | 77.907 | 180 | 74.678 | 95,86 | 3.229 | 4,14 | 95,25 |
Bingöl | 443 | 66.293 | 59.245 | 58.973 | 272 | 45.115 | 76,50 | 13.858 | 23,50 | 89,37 |
Bitlis | 414 | 72.675 | 65.925 | 65.769 | 156 | 57.448 | 87,35 | 8.321 | 12,65 | 90,71 |
Bolu | 1.087 | 241.268 | 225.884 | 225.341 | 543 | 210.617 | 93,47 | 14.724 | 6,53 | 93,62 |
Burdur | 479 | 121.334 | 113.501 | 113.190 | 311 | 105.097 | 92,85 | 8.093 | 7,15 | 93,54 |
Bursa | 2.349 | 645.128 | 606.473 | 604.999 | 1.474 | 562.010 | 92,89 | 42.989 | 7,11 | 94,01 |
Çanakkale | 954 | 226.392 | 212.085 | 211.570 | 515 | 198.894 | 94,01 | 12.676 | 5,99 | 93,68 |
Çankırı | 608 | 112.508 | 102.702 | 102.493 | 209 | 96.328 | 93,98 | 6.165 | 6,02 | 91,28 |
Çorum | 1.140 | 257.410 | 237.949 | 237.356 | 593 | 216.290 | 91,12 | 21.066 | 8,88 | 92,44 |
Denizli | 1.078 | 302.579 | 278.006 | 277.235 | 771 | 255.799 | 92,27 | 21.436 | 7,73 | 91,88 |
Diyarbakır | 1.158 | 247.473 | 214.486 | 213.693 | 793 | 171.598 | 80,30 | 42.095 | 19,70 | 86,67 |
Edirne | 680 | 192.907 | 181.325 | 180.887 | 438 | 167.723 | 92,72 | 13.164 | 7,28 | 94,00 |
Elazığ | 887 | 174.358 | 153.299 | 153.020 | 279 | 130.548 | 85,31 | 22.472 | 14,69 | 87,92 |
Erzincan | 754 | 111.614 | 100.824 | 100.648 | 176 | 91.323 | 90,74 | 9.325 | 9,26 | 90,33 |
Erzurum | 1.552 | 297.424 | 265.807 | 265.462 | 345 | 250.281 | 94,28 | 15.181 | 5,72 | 89,37 |
Eskişehir | 1.166 | 292.641 | 274.696 | 274.169 | 527 | 254.435 | 92,80 | 19.734 | 7,20 | 93,87 |
Gaziantep | 1.425 | 335.518 | 309.058 | 308.564 | 494 | 291.573 | 94,49 | 16.991 | 5,51 | 92,11 |
Giresun | 902 | 208.518 | 186.967 | 186.487 | 480 | 176.457 | 94,62 | 10.030 | 5,38 | 89,66 |
Gümüşhane | 643 | 104.816 | 88.919 | 88.719 | 200 | 81.117 | 91,43 | 7.602 | 8,57 | 84,83 |
Hakkari | 272 | 44.223 | 40.078 | 39.964 | 114 | 33.083 | 82,78 | 6.881 | 17,22 | 90,63 |
Hatay | 1.204 | 346.113 | 323.910 | 323.426 | 484 | 305.317 | 94,40 | 18.109 | 5,60 | 93,59 |
İstanbul | 8.486 | 2.777.249 | 2.417.815 | 2.412.555 | 5.260 | 2.146.443 | 88,97 | 266.112 | 11,03 | 87,06 |
İzmir | 3.558 | 1.062.776 | 1.036.974 | 1.034.746 | 2.228 | 936.708 | 90,53 | 98.038 | 9,47 | 97,57 |
Isparta | 630 | 161.956 | 151.964 | 151.493 | 471 | 139.077 | 91,80 | 12.416 | 8,20 | 93,83 |
Mersin | 1.487 | 395.640 | 368.096 | 367.217 | 879 | 333.737 | 90,88 | 33.480 | 9,12 | 93,04 |
Kars | 1.124 | 251.194 | 226.032 | 225.818 | 214 | 219.164 | 97,05 | 6.654 | 2,95 | 89,98 |
Kastamonu | 1.336 | 234.083 | 211.940 | 211.496 | 444 | 198.569 | 93,89 | 12.927 | 6,11 | 90,54 |
Kayseri | 1.349 | 336.448 | 303.732 | 303.227 | 505 | 279.952 | 92,32 | 23.275 | 7,68 | 90,28 |
Kırklareli | 551 | 149.009 | 140.806 | 140.487 | 319 | 131.168 | 93,37 | 9.319 | 6,63 | 94,49 |
Kırşehir | 447 | 95.301 | 84.729 | 84.568 | 161 | 79.460 | 93,96 | 5.108 | 6,04 | 88,91 |
Kocaeli | 1.167 | 315.008 | 287.764 | 286.992 | 772 | 253.955 | 88,49 | 33.037 | 11,51 | 91,35 |
Konya | 2.633 | 681.316 | 622.250 | 620.569 | 1.681 | 551.642 | 88,89 | 68.927 | 11,11 | 91,33 |
Kütahya | 1.043 | 255.221 | 240.263 | 239.728 | 535 | 222.898 | 92,98 | 16.830 | 7,02 | 94,14 |
Malatya | 1.079 | 235.491 | 208.263 | 207.870 | 393 | 189.234 | 91,03 | 18.636 | 8,97 | 88,44 |
Manisa | 1.908 | 494.417 | 472.466 | 471.169 | 1.297 | 440.100 | 93,41 | 31.069 | 6,59 | 95,56 |
Kahramanmaraş | 1.052 | 250.078 | 228.785 | 228.265 | 520 | 212.783 | 93,22 | 15.482 | 6,78 | 91,49 |
Mardin | 985 | 164.011 | 143.510 | 143.062 | 448 | 124.280 | 86,87 | 18.782 | 13,13 | 87,50 |
Muğla | 847 | 233.134 | 221.620 | 220.968 | 652 | 204.757 | 92,66 | 16.211 | 7,34 | 95,06 |
Muş | 463 | 85.637 | 75.180 | 74.959 | 221 | 63.826 | 85,15 | 11.133 | 14,85 | 87,79 |
Nevşehir | 423 | 112.529 | 101.729 | 101.438 | 291 | 91.738 | 90,44 | 9.700 | 9,56 | 90,40 |
Niğde | 782 | 204.388 | 184.219 | 183.801 | 418 | 167.599 | 91,19 | 16.202 | 8,81 | 90,13 |
Ordu | 1.193 | 300.212 | 271.120 | 270.482 | 638 | 255.236 | 94,36 | 15.246 | 5,64 | 90,31 |
Rize | 651 | 157.240 | 132.940 | 132.550 | 390 | 121.212 | 91,45 | 11.338 | 8,55 | 84,55 |
Sakarya | 1.136 | 274.465 | 254.159 | 253.536 | 623 | 231.744 | 91,40 | 21.792 | 8,60 | 92,60 |
Samsun | 1.747 | 452.943 | 415.379 | 414.517 | 862 | 392.271 | 94,63 | 22.246 | 5,37 | 91,71 |
Siirt | 767 | 135.498 | 121.062 | 120.659 | 403 | 106.238 | 88,05 | 14.421 | 11,95 | 89,35 |
Sinop | 636 | 127.918 | 113.763 | 113.418 | 345 | 103.555 | 91,30 | 9.863 | 8,70 | 88,93 |
Sivas | 1.804 | 300.604 | 271.546 | 271.033 | 513 | 248.802 | 91,80 | 22.231 | 8,20 | 90,33 |
Tekirdağ | 688 | 190.932 | 179.881 | 179.497 | 384 | 168.970 | 94,14 | 10.527 | 5,86 | 94,21 |
Tokat | 1.196 | 275.469 | 255.594 | 255.045 | 549 | 242.149 | 94,94 | 12.896 | 5,06 | 92,79 |
Trabzon | 1.235 | 301.932 | 265.386 | 264.776 | 610 | 248.021 | 93,67 | 16.755 | 6,33 | 87,90 |
Tunceli | 478 | 56.855 | 51.153 | 51.046 | 107 | 42.182 | 82,64 | 8.864 | 17,36 | 89,97 |
Şanlıurfa | 1110 | 217.656 | 188.344 | 188.039 | 305 | 178.198 | 94,77 | 9.841 | 5,23 | 86,53 |
Uşak | 521 | 126.564 | 117.792 | 117.499 | 293 | 109.171 | 92,91 | 8.328 | 7,09 | 93,07 |
Van | 782 | 132.130 | 120.259 | 120.053 | 206 | 109.326 | 91,06 | 10.727 | 8,94 | 91,02 |
Yozgat | 935 | 195.985 | 178.905 | 178.625 | 280 | 167.856 | 93,97 | 10.769 | 6,03 | 91,29 |
Zonguldak | 1.681 | 456.865 | 426.899 | 425.453 | 1.446 | 390.816 | 91,86 | 34.637 | 8,14 | 93,44 |
Kaynakça
değiştir- ^ "8 Kasım 1982 tarihli Milliyet gazetesi: ANAYASA KABUL EDİLDİ, Kenan Evren Cumhurbaşkanı". 26 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2023.
- ^ a b c Ergun Özbudun (2012) Turkey’s Search for a New Constitution 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Insight Turkey, Vol 14, pp39-50
- ^ "Devlet Başkanı Org. Kenan Evren 'in İzmir Konuşması (1.11.1982)". 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024.
- ^ Güçlü, Abbas (25 Eylül 2003). "61 Anayasası Türkiye'ye büyük geldi". Milliyet. 28 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2008.
- ^ Ali Resul Usul; Levent Kılıç (2003). Türk Siyasal Hayati. Anadolu Üniversitesi. s. 45. ISBN 978-975-06-0249-8. 7 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
- ^ Cengiz Sunay (2010). Türk siyasetinde sivil-asker ilişkileri: 27 Mayıs, 12 Mart, 12 Eylül ve sonrası. Orion Kitabevi. ISBN 978-9944-769-51-8. 17 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
- ^ Ali Ulurasba (2004). Cumhuriyetin 80. yılında foto muhabirlerinin objektifinden fotoğraflarla Türk demokrasi tarihi. Başbakanlık Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü. ISBN 978-975-19-3737-7. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
- ^ "5 Kasım 1982 tarihli Milliyet gazetesi: EVREN: «OYUNUZU KARA GÜNLERİ DÜŞÜNEREK ATIN»". 24 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2023.
- ^ "Devlet Başkanı Org. Kenan Evren'in İstanbul Konuşması (4 Kasım 1982)". 6 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2023.
- ^ "22 Kasım 1982 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Evren: İnsanları kazanmalıyız". 6 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2023.
Dış bağlantılar
değiştir- Referandum Sonuçları16 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1982 halk oylaması il ve ilçelere göre seçim sonuçları