1766 Marmara depremi
1766 Marmara depremi, 5 Ağustos'ta meydana geldi; aynı yıl günümüz Türkiye'sinin Marmara Denizi bölgesinde meydana gelen ikinci büyük depremdi. Depremin anlık büyüklüğünün (Mw ) 7,4 ile 7,6 arasında değiştiği tahmin edilmektedir. Deprem, Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın bir segmenti boyunca meydana gelen doğrultu atımlı hareket sonucu oluştu. Mayıs 1766'da başka bir büyük depremden etkilenen Marmara Denizi bölgesinde daha fazla hasar ve can kaybı yaşandı. En çok etkilenen bölgeler Tekirdağ ve Gelibolu oldu.
  | |
| Yerel tarih | 5 Ağustos 1766 |
|---|---|
| Büyüklük | 7.4-7.6 Mw |
| Merkez üs | Marmara Denizi 40°36′N 27°00′E / 40.6°K 27°D |
| Fay | Kuzey Anadolu Fay Hattı |
| Maks. şiddet | X (Yoğun) |
| Tsunami | Yok |
| Etkilenen ülkeler/bölgeler | Osmanlı İmparatorluğu |
| Kayıplar | >5.000 ölüm |
Tektonik ortam
değiştirMarmara Denizi, Kuzey Anadolu Fay Hattı ile ilişkili karmaşık doğrultu atımlı tektonik etkileşimler bölgesinde bir çekme-ayır havzasını temsil eder. Kuzey Anadolu Fay Hattı, Karlıova'dan İzmit Körfezi'ne kadar uzanan ağırlıklı olarak sağ yanal doğrultu atımlı bir faydır. Körfezin batısında, fay üç kola ayrılır; en kuzeydeki kol körfeze ve Marmara Denizi'ne doğru dalmaktadır. 230 km (140 mi) x 70 km (43 mi) boyutlarındaki havzanın kendisi daha küçük çekme-ayır havzalarına ev sahipliği yapmaktadır (Tekirdağ, Merkez, Çınarcık, Karamürsel ve İzmit havzaları). Bu havzalar, bölgede önemli ekstansiyonel tektoniği düşündüren kısa doğrultu atımlı ve normal faylarla sınırlıdır. Marmara Denizi'nin daha batısında, Kuzey Ege Denizi'ne doğru devam eden doğrultu atımlı Saros Fayı yer alır.[1]
Saros Fayı, Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın en batıdaki bölümünü temsil eden doğu-kuzeydoğu-batı-güneybatı doğrultusunda uzanan bir yapıdır. Orta kısmı Gaziköy ile Saros arasında kıyıya doğru uzanır. Jeolojik çalışmalar bu bölüm boyunca toplam 100-600 m (330-1.970 ft) ötelenmenin biriktiğini göstermektedir. Batıya doğru devam eden fay, Kuzey Ege Denizi'nde Saros Körfezi boyunca en az 40 km (25 mi) boyunca su altında ilerler. Doğu uzunluğu Marmara Denizi'nin altında, doğu-batı doğrultusunda, sınırlayıcı bir kıvrımda sonlandığı merkezi havzaya doğru uzanır. Saros Fayı'ndaki en son depremler 9 Ağustos 1912'de (Mw 7,4) ve 13 Eylül 1912'de (Mw 6,8) meydana gelmiştir. Her iki deprem de Saros Fayı'nı tahminî 150 ± 30 km (93 ± 19 mi) uzunluğunda kırmıştır.[2]
Deprem
değiştirAnlık büyüklük (Mw ) tahminleri 7,4 ile 7,6 arasında değişmektedir ve merkez üssü konumunun 40°36′N 27°00′E / 40.6°K 27°D olduğu öne sürülmüştür.[1] Aynı bölge, 9 Ağustos 1912'de yüzey dalgası büyüklüğü (Ms ) 7,3 olan bir depremden etkilenmiştir. Her iki deprem de Gelibolu boyunca Saros Fayı'nı kırmıştır. 1912 olayı, 1766 olayından bu yana geçen 146 yılda birikmiş olan sismik gerilimi serbest bırakmıştır. 22 Mayıs 1766 depremi Prens Adaları Segmentindeki kırılmayla ilişkilendirilmiştir. Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın Saros Körfezi'ne daldığı yerdeki jeolojik hendekler, bu olayla ilişkili kırılmaya dair kanıt göstermektedir.[3] Marmara Denizi'nin kuzeybatısında, havza tabanında 5 m (16 ft) ötelenmeler gösteren taze yüzey kırıkları 1912 olayıyla ilişkilendirilmiştir ancak daha eski uçurumlar 1766 olayıyla ilişkilendirilebilir.[4] Ağustos 1766 depremi kırık uzunluğu tahminleri 50 km (31 mi) ile 140 km (87 mi) arasında değişmektedir.[5]
Etki
değiştirAna şokta 5.000'den fazla kişi hayatını kaybetti.[3] Bu deprem, 22 Mayıs 1766'daki bir başka depremin yol açtığı "yıkımı" tamamladı. Tekirdağ'ın daha batısına doğru depremden zarar gören alanı genişletti. Silivri ile Bozcaada arasındaki bölgede can kaybının yaşanmadığı yıkım meydana geldi. Tekirdağ'ın Ganohora İlçesi tamamen yerle bir olurken, Gelibolu'da da büyük hasar meydana geldi. Çanakkale Boğazı'ndan Evreşe'ye kadar uzanan alanda bulunan çok sayıda kale etkilendi. Bursa, Trakya, Edirne ve Biga'da hasar meydana geldiği bildirildi.[6] İstanbul'da hasar hafifti.
Gözlemlenen maksimum Mercalli şiddet ölçeği (MMI), Hoşköy'de X (Aşırı) idi. MMI IX (Şiddetli) Gülcük, Gelibolu, Gaziköy, Mürefte, Şarköy, Tekirdağ ve Evrese'de gözlemlendi. Bozcaada, Çanakkale, Kilidbahir, Malkara, Seddülbahir, Mudanya ve Seddülbahir ilçeleri ise MMI VIII (Çok ciddi) olarak belirlendi.[3] Saros'taki tüm evlerin yüzde doksanı ve Gelibolu'daki yerleşimlerin yarısı yok oldu. Gelibolu'da zemin çatlakları ve sıvılaşmalar meydana geldi. Saros Fayı'nın kıyı şeridi boyunca uzanan tüm köyler yıkıldı.[7]
Depremin hissedildiği bölge Aynoroz, Selanik, Aydın ve İzmir'e kadar uzanıyordu. Balkan Yarımadası'nda ve Karpat Dağları'nda da hissedildi. Zarar verici artçı sarsıntı bir yıl boyunca devam etti. 29 Mayıs 1776'da Marmara Denizi bölgesinde bir deprem daha meydana geldi; 1766 depreminde hasar gören birçok yapı yeniden hasar gördü. Bu sarsıntının yol açtığı hasar yaygın ama küçük çaplıydı.[6]
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ a b Ambraseys, N. (2002). "The Seismic Activity of the Marmara Sea Region over the Last 2000 Years". Bulletin of the Seismological Society of America. 92 (1). ss. 1-18. Bibcode:2002BuSSA..92....1A. doi:10.1785/0120000843.
- ^ Aksoy, Murat Ersen; Meghraoui, Mustapha; Vallée, Martin; Çakir, Ziyadin (2010). "Rupture characteristics of the AD 1912 Murefte (Ganos) earthquake segment of the North Anatolian Fault (western Turkey)". Geology. 38 (11). ss. 991-994. Bibcode:2010Geo....38..991A. doi:10.1130/G31447.1.
- ^ a b c Parsons, T. (2004). "Recalculated probability of M ≥ 7 earthquakes beneath the Sea of Marmara, Turkey". Journal of Geophysical Research: Solid Earth. 109 (B5). Bibcode:2004JGRB..109.5304P. doi:10.1029/2003JB002667.
- ^ Armijo, Rolando; Pondard, Nicolas; Meyer, Bertrand; Uçarkus, Gulsen; Lépinay, Bernard Mercier de; Malavieille, Jacques; Dominguez, Stéphane; Gustcher, Marc-André; Schmidt, Sabine; Beck, Christian; Çagatay, Namik; Çakir, Ziyadin; Imren, Caner; Eris, Kadir; Natalin, Boris; Özalaybey, Serdar; Tolun, Leyla; Lefèvre, Irène; Seeber, Leonardo; Gasperini, Luca; Rangin, Claude; Emre, Omer; Sarikavak, Kerim (2005). "Submarine fault scarps in the Sea of Marmara pull-apart (North Anatolian Fault): Implications for seismic hazard in Istanbul". Geochemistry, Geophysics, Geosystems. 6 (6). Bibcode:2005GGG.....6.6009A. doi:10.1029/2004GC000896.
- ^ Pondard, Nicolas; Armijo, Rolando; King, Geoffrey C. P.; Meyer, Bertrand; Flerit, Frédéric (2007). "Fault interactions in the Sea of Marmara pull-apart (North Anatolian Fault): earthquake clustering and propagating earthquake sequences". Geophysical Journal International. 171 (3). ss. 1185-1197. Bibcode:2007GeoJI.171.1185P. doi:10.1111/j.1365-246X.2007.03580.x.
- ^ a b Ambraseys, N.; Finkel, C.F. (1991). "Long-term seismicity of Istanbul and of the Marmara Sea region". Terra Nova. 3 (5): 527-539. Bibcode:1991TeNov...3..527A. doi:10.1111/j.1365-3121.1991.tb00188.x.
- ^ Meghraoui, Mustapha; Aksoy, M. Ersen; Akyüz, H. Serdar; Ferry, Matthieu; Dikbaş, Aynur; Altunel, Erhan (2012). "Paleoseismology of the North Anatolian Fault at Güzelköy (Ganos segment, Turkey): Size and recurrence time of earthquake ruptures west of the Sea of Marmara" (PDF). Geochemistry, Geophysics, Geosystems. 13 (4). Bibcode:2012GGG....13.4005M. doi:10.1029/2011GC003960. 27 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Nisan 2025.