Vikipedi

12 Eylül Darbesi'ne giden süreç

12 Eylül Darbesi'nin gerçekleşmesine neden olan olaylar

Türkiye'de 12 Eylül 1980 Darbesi'ne giden süreç (1978-12 Eylül 1980); Türkiye'de siyasi, ekonomik, sosyal krizlerin yaşandığı ve 4.250'den fazla kişinin öldürüldüğü dönemdir. "Örtülü iç savaş"[1] ve "küçük çaplı iç savaş"[2] olarak da tanımlanmıştır.

Kronolojik sıralama değiştir

Ayrıca bakınız: Türkiye'de sağ-sol çatışması

1978 değiştir

Mart değiştir

  • 16 Mart 1978 günü İstanbul Üniversitesinde sol görüşlü öğrencilere yönelik bombalı saldırı düzenlendi. Patlamadan sonra üzerlerine ateş açıldı. 7 öğrenci öldü. 31'i ağır 100'den fazla öğrenci yaralandı.[3][4] Bu olay 16 Mart Katliamı olarak bilinir.
  • 16 Mart 1978 günü Kadıköy Ticaret Lisesine sağ görüşlü kişilerce yapılan saldırıda sol görüşlü Mehmet Nuri Ayyıldız öldü. 2 öğrenci yaralandı. Cinayetten sonra MHP İstanbul İl Başkanı Recep Haşatlı'nın oğlu Mustafa Haşatlı ile birlikte 3 şüpheli yakalandı.[3]
  • 17 Mart 1978 günü Adana'da Enstitü Meslek Lisesinden çıkarken sağ görüşlü kişilerin saldırısı sonucu bir genç öldü.[5]
  • 17 Mart 1978 günü Türkiye Komünist Partisi/Marksist-Leninist militanları tarafından gerçekleştirilen Ümraniye Katliamı'nda MİSK üyesi 5 işçi işkenceyle öldürüldü.
  • 19 Mart 1978 günü İstanbul'da öğrenci yurdunda nöbetçi polis Şakir Gülgüner, tabancasıyla yakaladığı Ülkücü Gülman Yakar'a müdahale ettiği sırada diğer Ülkücüler tarafından kurşunlanarak öldürüldü.[6] Kaçak Ülkücüler 26 Mart'ta yakalandı.[7]
  • 23 Mart 1978 günü Adana'da Ali Osman Beydilli (21) ve Güven Bilgili (24), akşam saatlerinde Mühendislik Yüksek Okulundan çıkıp evlerine giderken 2 Ülkücü militan tarafından silahlı saldırıyla öldürüldü.[8]
  • 24 Mart 1978 günü sağcı örgütlerin üzerine giden Ankara Cumhuriyet Savcısı Doğan Öz, Ülkücü militan İbrahim Çiftçi tarafından öldürüldü.[9] Çiftçi, yargılamalar sonucu 3 Ağustos 1979’da idama mahkûm edildi. Kararda, cinayetteki rolleri nedeniyle MHP Konya Milletvekili İhsan Kabadayı ile MHP Genel Sekreterleri Nevzat Köseoğlu ve Yaşar Okuyan hakkında suç duyurusunda bulunulmasına karar verildi.[10]

Nisan değiştir

  • 5 Nisan 1978 günü CHP Zonguldak Milletvekili Avni Gürsoy'un evine Ülkücü İşçiler Derneği Genel Sekreteri Mustafa Sami Barsan tarafından patlayıcı madde atıldı.
  • 7 Nisan 1978 günü İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi hocalarından sol görüşlü Doç. Dr. Server Tanilli'ye silahlı saldırı düzenlendi, Tanilli felç oldu.[11]
  • 13 Nisan 1978 günü ODTÜ Öğretim Üyesi sol görüşlü Prof. Dr. Mehmet Kıcıman'ın evine Ülkücü İşçiler Derneği Genel Sekreteri Mustafa Sami Barsan ve suç ortağı tarafından patlayıcı madde atıldı. Barsan, daha sonraki yargılamalarda suç ortağı İbrahim Akgün ile beraber başka suçlarla birlikte toplam 22 yıl hapse mahkûm oldu.[12]
  • 17 Nisan 1978 günü Malatya Belediye Başkanı Hamit Fendoğlu, kendisine posta yoluyla gönderilen bombalı bir paketin elinde patlaması sonucu gelini ve 2 torunuyla birlikte öldü.[13]
  • 17-20 Nisan 1978 günleri arasında Malatya'da solculara ve Alevilere yönelik Malatya Katliamı'nda 8 kişi öldü, 100 kişi yaralandı, 473 iş yeri tahrip edildi.[14]
  • 20 Nisan 1978 günü Erzurum Atatürk Üniversitesinde derslere girmek isteyen solculara yönelik saldırılara müdahale eden polislerle Ülkücüler arasında çatışma çıktı. 15 polis, 5 öğrenci yaralandı. Olaylardan dolayı 500 Ülkücü gözaltına alındı.[15]
  • 21 Nisan 1978 günü Ankara'da bir Fen Fakültesi öğrencisi kurşunlanarak öldürüldü.[16]
  • 21 Nisan 1978 günü İstanbul Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisine Ülkücülerin saldırısı sonucu 2'si ağır 4 öğrenci yaralandı. Okulda eğitime 5 Mayıs'a kadar ara verildi.[16]

Mayıs

  • 9 Mayıs 1978 günü Yıldız Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi öğrencilerine üç otomobilden sağ görüşlü kişiler tarafından ateş açıldı. Müjdat Çelikyay, Hasan Okut, Renan Eriş isimli 3 öğrenci öldü, 14 öğrenci yaralandı.[17][18][19]
  • 11 Mayıs 1978 günü Adana'nın Kadirli ilçesinde ülkücüler, bir CHP'liyi silahla öldürdü.[20]
  • 11 Mayıs 1978 günü Ankara'da evinde patlayıcı madde yapımında kullanılan TNT bulunan Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi öğrencisi sağ görüşlü Hüseyin Çalışkan, sorgulama için getirildiği Emniyet binasından iddialara göre kendini atarak intihar etti.[20]
  • 13 Mayıs 1978 günü Elazığ'da bir kahvehane yaylım ateşine tutuldu. 1 kişi öldü, 8 kişi yaralandı.[21]
  • 13 Mayıs 1978 günü Denizli'de CHP gençlik kolları üyesi Yusuf Çilek evine giderken kimliği belirsiz kişilerce öldürüldü.[21]
  • 16 Mayıs 1978 günü Muş'ta ülkücü öğretmen İlhan Polat ve sağ görüşlü Celal Belgen isimli lise öğrencisi otele bomba koyarken yakalandı. Lise öğrencisinin daha önceki bombalı eylemlerinden dolayı 8 ay hüküm giydiği öğrenildi.[22]

Temmuz değiştir

  • 2 Temmuz 1978 günü Adalet Partisi Genel Başkanı ve Ana Muhalefet Lideri Süleyman Demirel, "Hükûmet ayakta durdukça anarşiyi körükler, ona cesaret verir. Ecevit; hile, entrika ve desise ile ele geçirdiği bugünkü ayıplı hükûmetin memleket meseleleri altında ezilmesinden feryat ediyor." dedi.
  • 6 Temmuz 1978 günü Süleyman Demirel, "Her geçen gün bir önceki günü aratıyor. Her şey, beceriksiz ve devlet idaresini bilmeyen bir hükûmet tarafından çok kötü bir hâle getirilmiştir." dedi.[23]
  • 11 Temmuz 1978 günü Hacettepe Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü öğretim üyelerinden ve Tüm Öğretim Üyeleri Derneği Başkanı olan sol görüşlü Doç. Dr. Bedrettin Cömert, ülkücü militanlar tarafından evinin önünde öldürüldü.[24][25]

Ağustos değiştir

  • 9 Ağustos 1978 günü İstanbul Kocamustafapaşa’da Artvin Kültür Derneği, 3 ülkücü militan tarafından kurşunlandı. Olay sırasında dernek binasında bulunan ve kurşun isabet eden Ferruh Ataol, 17 Ekim 1978’de Ankara Numune Hastahanesinde öldü.
  • 10 Ağustos 1978 günü Balgat, Ankara'da sol görüşlü kişilerin gittiği 3 kahvehane Mustafa Pehlivanoğlu ve Haydar Şahin adlı ülkücü militanlar tarafından tarandı, 5 kişi öldü, 12 kişi yaralandı.[26] Mustafa Pehlivanoğlu, 12 Eylül Darbesi'nden sonra idam edildi.

Eylül değiştir

  • 4-5 Eylül 1978 günlerinde Sivas Olayları patlak verdi. 1.000'den fazla iş yeri ve bina tahrip edildi. 12 kişi öldü, 100'e yakın kişi yaralandı.
  • 25 Eylül 1978 günü TÖB-DER Üyesi ve İstanbul Vefa Lisesi Müdür Başyardımcısı Mustafa Kurt, Ülkücü militanlar tarafından öldürüldü.[27]

Ekim değiştir

Kasım değiştir

Aralık değiştir

1979 değiştir

Ocak değiştir

  • 1979 Ocak Devrimci Demokratik Kültür Dernekleri, yapılan kongrede, "Doğu yöresinde Kürt halkından olmayan kamu görevlilerinin bölgeden uzaklaştırılması" kararını aldı.
  • 16 Ocak 1979 günü Kızıltepe, Mardin'de bir ilkokul öğretmeni dövüldü.
  • 22 Ocak 1979 günü Mardin Bayındırlık Müdürlüğünde görevli inşaat mühendisi İbrahim Özer, sabah işe giderken bir endüstri meslek lisesi öğrencisi tarafından silahlı saldırıya uğrayarak öldürüldü.[39]
  • 24 Ocak 1979 günü Mardin'in Derik ilçesi Savcı Yardımcısı'nın evi uzun menzilli silahlarla tarandı.

Şubat değiştir

  • 1 Şubat 1979 günü gazeteci Abdi İpekçi, Mehmet Ali Ağca tarafından öldürüldü.
  • 10 Şubat 1979 günü CHP ve AP Milletvekilleri TBMM'de yumruk yumruğa kavga etti.
  • 11 Şubat 1979 günü Ana Muhalefet Lideri Süleyman Demirel, "Dünyanın hiçbir ülkesinde zimmetinde 1.200 ölü, %70 enflasyon, itibarsızlık, zulüm, işkence, adaletsiz ve merhametsiz partizanlık bulunan böyle bir hükûmet bir gün dahi ayakta duramaz. Hırsı boyunu aşmış bir kadro, idareyi gasbetti." dedi.
  • 19 Şubat 1979 günü Kartal'da eski MHP İlçe Başkanı, Ankara'da bir polis, Mersin'de ve Tarsus'ta sağ görüşlü 2 kişi öldürüldü.
  • 19 Şubat 1979 günü Bursa'da TOFAŞ'ın buhar santrali havaya uçuruldu.
  • 19 Şubat 1979 günü İstanbul'da çeşitli yerlere 30 bombalı pankart asıldı.
  • 19 Şubat 1979 günü Eskişehir'de MHP, Ülkücü Gençlik Derneği ve Tabipler Odası binaları bombalandı. Kars'ta vali konağı dâhil 4 yere bomba atıldı.

Mart değiştir

  • 2 Mart 1979 günü Cerrahpaşa Hastanesi personelinin maaşını getiren ambulans ve polis otomobili pusuya düşürülerek 15 milyon para çalındı.
  • 3 Mart 1979 günü Ana Muhalefet Lideri Süleyman Demirel, "Hükûmet, günahlarının içinde boğulup gidecek. 14 ay içinde meydana gelen kan denizinin başsorumlusu hükûmettir." dedi.

Nisan değiştir

  • 10 Nisan 1979 günü Kahramanmaraş'ta mazot yokluğundan traktörlerini çalıştıramayan 1.800 çiftçi, Valiliği işgal etti.
  • 13 Nisan 1979 günü Beykoz'da 2 polis öldürüldü.
  • 13 Nisan 1979 günü Eski Şekerbank Genel Müdürü Ömer Sunar öldürüldü. Sunar'ın baş ucunda, "Beklenen gün geldi. Bir halk düşmanı daha yok oldu. Ya özgürlük ya ölüm, ihtilal yolu Çayanların yolu." yazılı bir kâğıt bulundu.
  • 23 Nisan 1979 günü yapılan Sıkıyönetim Koordinasyon Toplantısı'nda Adalet Bakanı Mehmet Can, "Bingöl'de okullarda İstiklal Marşı söylenmemektedir. Atatürk'ün resmi sınıflardan alınıp çamura atılmış. Öğretmen mâni olmaya kalkmış, öldürmüşler." dedi.

Mayıs değiştir

  • 1 Mayıs 1979 günü 5 şehirde toplam 8 kişi öldürüldü.
  • 16 Mayıs 1979 günü Ankara Piyangotepe'de genellikle solcuların gittiği bir kahvehane; Ali Bülent Orkan, Nurullah Akdoğan ve Erol Türkmen adlı sağ görüşlü militanlar tarafından basıldı, 7 kişi öldürüldü. Ali Bülent Orkan, 12 Eylül'den sonra 13 Ağustos 1982'de idam edildi.
  • 19 Mayıs 1979 günü Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, "Bölücü davranış ve tahriklerin sahipleri, Türk Silahlı Kuvvetlerinin kendilerine asla müsamaha göstermeyeceğini ve her şeye rağmen aralarından cesaret edebilenler çıktığı takdirde gereken dersi, tarihte mevcut birçok örneklerdeki gibi, alacaklarını bilmelidirler." dedi.
  • 22 Mayıs 1979 günü sağ görüşlü militan Ahmet Kerse, sol görüşlü bakkal Battal Türkaslan'ı 6-7 el ateş ederek öldürdü. 12 Eylül'den sonra 30 Ocak 1983'te idam edildi.

Haziran değiştir

  • 27 Haziran 1979 günü Türkiye'nin ilk eczacılık kooperatifi olan Eczacılar Üretim ve Tüketim Kooperatifinin kurucularından Neşe Gülersoy, Ülkücü militanlar tarafından öldürüldü.
  • 30 Haziran 1979 günü Ankara'daki Milliyetçi Hareket Partisi Genel Merkezi ve hemen yakınındaki polis karakolu otomatik silahlarla tarandı. MHP Genel Başkanı Alparslan Türkeş, "Türkiye'de akan her kanın, saldırıya uğrayan her yerin manevi faili Ecevit'tir." dedi.

Temmuz değiştir

  • 3 Temmuz 1979 günü Alparslan Türkeş, "Memleketin ana meselelerinde bir araya gelinmesi rejimimizin geleceği açısından zaruridir." dedi.
  • 15 Temmuz 1979 günü 12 Mart döneminin başbakanı olan Nihat Erim'in evine patlayıcı madde atıldı. Can kaybı olmadı.
  • 24 Temmuz 1979 günü yaklaşık 100 militan, 7 iş yerini bastı ve bombaladı. Süleyman Demirel, "Eylemciler direktifi Ecevit'ten alıyor." dedi.[40]
  • 27 Temmuz 1979 günü DEV-YOL militanları Çemberlitaş, İstanbul'da yol kesti. Camiye bombalı pankart asıldı, bir asker vuruldu, bir polis arabası kurşunlandı.
  • 30 Temmuz 1979 günü Hilvan'ın bir köyü silahlı saldırganlarca basıldı, 4 kişi öldürüldü. Adalet Partisi Urfa Milletvekili Celal Bucak ve 7 kişi, Apocular denilen örgüt tarafından yaralandı.[41] Diyarbakır, Adana, Simav, Vakfıkebir ve Balıkesir'de 6 kişi öldürüldü.
  • 31 Temmuz 1979 günü Artvin'de valilik ve jandarma komutanlığı lojmanları ile polis ve jandarmaya ait bazı merkezlerin bir bölümü silahlı ve bombalı saldırıya uğradı.

Ağustos değiştir

  • 3 Ağustos 1979 günü İstanbul'da MHP Kartal ilçesi eski başkanı Haydar Çağlar silahlı saldırıyla öldürüldü. Kimliği belirlenemeyen üç saldırgan "Kartal faşistlere mezar olacak, THKP-C" yazılı kağıt bırakıp kaçtı.[42]
  • 5 Ağustos 1979 günü Adana'da MHP il binası ve 30 iş yeri tahrip edildi.[kaynak belirtilmeli]
  • 8 Ağustos 1979 günü bazı milletvekillerinin de bulunduğu ODTÜ'nün açılış töreninde Enternasyonal Marşı söylendi. İstiklal Marşı söylenirken öğrenciler yere oturdu. Süleyman Demirel, "Hükûmet, eğitimi Marksizm'e kaydırdı. Enternasyonal Marşı'nı söylemek cesaretini gösterenlerin arkasında bu hükûmet vardır." dedi.
  • 20 Ağustos 1979 günü Kâğıthane Jandarma Karakol Komutanı Astsubay Üstçavuş Erdal Görücü, özel aracıyla karakola giderken DEV-SOL militanları tarafından öldürüldü.[43]
  • 22 Ağustos 1979 günü İstanbul'da 2 er öldürüldü.
  • 26 Ağustos 1979 günü Silahlı Kuvvetler Günü için mesaj yayımlayan Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, "Kendi çıkarlarını ülke bütünlüğünün üstünde görenler, geleceğimizin teminatı olan gençlerimizi sapık ideolojilerinin vaatleriyle aldatarak onları Türk istiklalinin sembolü İstiklal Marşı'mıza dahi saygısızlıkta bulunabilecek kadar Türklüğünden uzaklaştırabilmektedirler. Ama sizleri temin ederim ki o kendini ve milleti idrakten aciz vatan hainleri, her zaman olduğu gibi karşılarında yine bizleri -Türk Silahlı Kuvvetlerini- bulacaklar ve bunların hesabını millet önünde vereceklerdir. Onların ilim ve irfan yuvası okullarımızdan temizlendiğini ve bu okulların kalbi Atatürk sevgisi, vatan ve millet aşkı ile yanıp tutuşan, birbirleriyle uygarca fikir münakaşası yapabilen, eli silahsız, kültürlü gençlerle dolu olduğunu görmek bizim de en büyük arzumuzdur." ifadelerini kullandı.[44]

Eylül değiştir

  • 7 Eylül 1979 günü Manisa Turgutlu'da Ülkücü militanlar Halil Esendağ, Selçuk Duracık ve 16 yaşındaki Ali Aksakal, fırın basıp sol görüşlü 4 fırıncıyı öldürdü. Halil Esendağ ve Selçuk Duracık 12 Eylül Darbesi'nden sonra 5 Haziran 1983'te idam edildi.[45]
  • 9 Eylül 1979 günü Adana'da sol görüşlü Vedat Çataltepe, gece bekçisi tarafından öldürüldü.
  • 10 Eylül 1979 günü Adana'da eski TİP İl Başkanı ve Maraş Katliamı'nın müdahil avukatlarından Ceyhun Can, avukatlık bürosunda uğradığı silahlı saldırıda öldürüldü.[46]
  • 11 Eylül 1979 günü Adana'da sol görüşlü Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekan Vekili Prof. Dr. Fikret Ünsal, iddialara göre Ülkücü militanlar tarafından uğradığı silahlı saldırıda öldürüldü.[47]
  • 11 Eylül 1979 günü Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren'in emriyle Genelkurmay İkinci Başkanı Orgeneral Haydar Saltık başkanlığında çalışma grubu kuruldu. Grup, Evren'e, "müdahale gerekliliği" hakkında rapor verecekti.[48]
  • 19 Eylül 1979 günü Adana'da Yapı Meslek Lisesinde görev yapan 6 Ülkücü öğretmen, 2 komünist militan tarafından evleri basılarak öldürüldü.
  • 19 Eylül 1979 günü İstanbul Sultanahmet'te eski Malatya Ülkü Ocakları Başkanı Mürsel Karataş öldürüldü.
  • 23 Eylül 1979 günü Mersin Tarsus'ta Tarsus Cumhuriyet Savcısı Süreyya Eminsoy öldürüldü. Olaydan sonra Türk İntikam Tugayı mensubu 2 militan ile örgütü yönettiği iddia edilen MHP Tarsus Gençlik Kolları Başkanı Mahmut Tart tutuklandı.[49]
  • 25 Eylül 1979 günü Gaziantep'te sol görüşlü Ali Tütüncüler, Ülkücü militanlar tarafından öldürüldü.
  • 28 Eylül 1979 günü Adana'da solcu kimliğiyle tanınan Adana Emniyet Müdürü Cevat Yurdakul, Ülkücü militanlar tarafından silahlı saldırıyla öldürüldü.[50]

Ekim değiştir

  • 2 Ekim 1979 günü Kars Adalet Partisi Senatör Adayı Salim Dursunoğlu öldürüldü.[51]
  • 3 Ekim 1979 günü Atatürk'ten emanet Savarona Yatı'nın bir bölümü yakıldı.[52]
  • 11 Ekim 1979 günü Ankara'da sıkıyönetimi protesto eden bir gösteride sol görüşlü Metin Kılıç öldürüldü.
  • 11 Ekim 1979 günü Ankara Akdere'de sol görüşlü Mehmet Adil Olcay öldürüldü.
  • 14 Ekim 1979 günü ara seçimler ve senato seçimleri gerçekleştirildi. Adalet Partisinin zaferle ayrıldığı seçimler sonucunda Bülent Ecevit'in Hükûmeti Meclis çoğunluğunu kaybetti.
  • 15 Ekim 1979 günü Bülent Ecevit Hükûmeti istifa kararı aldı.[53]

Kasım değiştir

  • 12 Kasım 1979 günü Süleyman Demirel başbakanlığında 43. Hükûmet kuruldu.[54]
  • 16 Kasım 1979 günü Türkiye Öğretmenler Sendikası Kurucusu, İstanbul TÖB-DER Başkanı ve TKP üyesi sol görüşlü Talip Öztürk, öğretmenlik yaptığı okulun çıkışında ülkücü militanlar tarafından öldürüldü.[55]
  • 19 Kasım 1979 günü ülkücü gazeteci ve yazar İlhan Egemen Darendelioğlu, çapraz ateşe alınarak öldürüldü.[56]
  • 20 Kasım 1979 günü İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dekan Yardımcısı sol görüşlü Prof. Dr. Ümit Yaşar Doğanay silahlı dört militan tarafından makam aracında öldürüldü. Makam şoförü yaralandı. İstanbul Üniversitesinde öğretime 26 Kasım'a kadar ara verildi.[57]
  • 20 Kasım 1979 günü Bakırköy eski MHP İlçe Başkanı Mehmet Başak, uğradığı silahlı saldırıda öldü. Saldırıyı gerçekleştiren militanlara müdahale eden polis Şükrü Cengiz de vuruldu ve öldü. Başak, uzun bir süredir yasa dışı sol örgüt tarafından tehdit edilmekteydi. Ayrıca, MHP Bakırköy ilçe binasında bulunan patlayıcı madde, mermi ve silahlarla alakalı olarak Sıkıyönetim Askerî Mahkemesi tarafından yargılanmaktaydı.[58]
  • 20 Kasım 1979 günü Başbakan Süleyman Demirel, "Vatandaşın can güvenliği sağlanacaktır." dedi.
  • 21 Kasım 1979 günü yurt sathında 2'si polis 9 kişi öldürüldü.
  • 25 Kasım 1979 günü Mehmet Ali Ağca (Abdi İpekçi'nin katili), hapishaneden kaçtı.[59]
  • 25 Kasım 1979 günü yurt sathında 9 kişi öldürüldü.
  • 25 Kasım 1979 günü Hasan Fehmi Güneş, Senato'da tabancasının kabzasıyla Adalet Partili bir senatörü başından yaraladı.
  • 28 Kasım 1979 günü Adana'da aynı anda 4 kahve bombalandı.
  • 29 Kasım 1979 günü Kayseri'de çıkan olaylarda 10 kişi öldü. Şehirde gece sokağa çıkma yasağı kondu.[60]

Aralık değiştir

  • 2 Aralık 1979 günü yağa %100 zam yapıldı.[61]
  • 3 Aralık 1979 günü Fedai dergisi sahibi ve yazarı sağ görüşlü Kemal Fedai Coşkuner, İzmir'de öldürüldü.
  • 6 Aralık 1979 günü bir polis öldürüldü. Daha önce 2 kişiyi öldüren ve saklandığı eve operasyon düzenleyen askerlere de ateş açan İsmet Şahin, Piyade Er Mustafa Çelimli'yi öldürdü. 12 Eylül Darbesi'nden sonra idam edildi.
  • 7 Aralık 1979 günü İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Bölümü profesörlerinden sol görüşlü Cavit Orhan Tütengil öldürüldü.[62] Tütengil'in cenaze töreninde olaylar çıktı, 1 kişi öldü, 13 kişi yaralandı.
  • 12 Aralık 1979 günü silahlı 4 soyguncu Güney Ekspresi'ni soydu.
  • 14 Aralık 1979 günü 4 Amerikalı öldürüldü.
  • 14 Aralık 1979 günü Beşiktaş'ta bir kahveye konan bomba patladı, 5 kişi öldü, 22 kişi yaralandı.
  • 14 Aralık 1979 günü Ankara'da karşıt görüşlü 2 polisin kavgasında bir polis öldü.
  • 14 Aralık 1979 günü 50 kişilik ülkücü grup, Gümrük ve Tekel Bakanlığı binasını bastı, solcu memurlar dövüldü.
  • 14 Aralık 1979 günü DEV-YOL militanlarını aramak isteyen 2 devriye eri öldürüldü.
  • 24 Aralık 1979 günü TÖB-DER'li öğretmenler derslere girmedi.
  • 24 Aralık 1979 günü Ankara MHP Merkez İlçe Başkanı, bir PTT müdürü, bir öğrenci öldürüldü.
  • 24 Aralık 1979 günü AP'li 2 milletvekilinin evlerine bomba atıldı.
  • 24 Aralık 1979 günü İstanbul'da çeşitli yerlere bombalı pankartlar asıldı.
  • 24 Aralık 1979 günü Kars'ta bütün iş yerleri kapattırıldı.
  • 24 Aralık 1979 günü Tunceli'de hiçbir okulda ders yapılmadı.
  • 24 Aralık 1979 günü Samsun'da devlet hastanesi işgal edildi, doktorlara ve diğer görevlilere iş bıraktırıldı.
  • 27 Aralık 1979 günü Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren ve kuvvet komutanlarının hazırladığı uyarı mektubu saat 17.00'de Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk'e teslim edildi.[63] Mektupta, "siyasal partilerin ve diğer anayasal kuruluşların birlik olup ülkenin sorunlarını çözmeleri" isteniyordu.
  • 1979 Aralık'ının sonunda Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkanı Alparslan Türkeş, Başbakan Süleyman Demirel'den can güvenliği istedi.
  • 1979 yılında toplam 1.252 kişi öldü, 5.400 kişi yaralandı.

1980 değiştir

Ocak değiştir

  • 2 Ocak 1980 günü Türk Silahlı Kuvvetlerinin uyarı mektubu kamuoyuna açıklandı.[64] Muhtıra, Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk tarafından Başbakan Süleyman Demirel ve Ana Muhalefet Lideri Bülent Ecevit'e verildi. Dikkate alınmadı.
  • 2 Ocak 1980 günü Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, kendisiyle görüşmeye gelen Korkut Özal'a, "Necmettin Erbakan'ın kaypak politikasından rahatsız olduklarını, dinin politikaya alet edilmemesi gerektiğini" söyledi.[65]
  • 3 Ocak 1980 günü Ülkücü militan Cevdet Karakaş, Elâzığ'da bir öğretmeni yaraladı.
  • 11 Ocak 1980 günü İstanbul'da boykot yapıp okula DEV-SOL yazılı bombalı pankart asmak isteyen lise öğrencileri, güvenlik güçlerine ateş açtı.[66]
  • 11 Ocak 1980 günü İstanbul'da yolda yürüyen sağ görüşlü lise öğrencisi, silahlı 2 kişi tarafından vurularak öldürüldü.[67]
  • 11 Ocak 1980 günü Siverek, Urfa'da karşıt görüşlü 2 grubun silahlı çatışması sırasında yoldan geçen 12 yaşındaki çocuk öldürüldü.
  • 11 Ocak 1980 günü İskenderun, Hatay'da karakol bombalandı ve tarandı, 3 polis öldürüldü, 3'ü ağır 4 polis yaralandı.
  • 17 Ocak 1980 günü TBMM'de, derneklerin siyasi faaliyetlerini engelleyen yasa değişikliği teklifi CHP ve MSP oylarıyla reddedildi.[68]
  • 22 Ocak 1980 günü İzmir'de TARİŞ'e bağlı fabrikalarda silah ve patlayıcı madde bulunduğuna dair haberler üzerine TARİŞ'in 5 ünitesinde arama yapan polislere ateş açılması sonucu TARİŞ Olayları başladı.[69]
  • 24 Ocak 1980 Süleyman Demirel Hükûmeti, "24 Ocak kararları"nı açıkladı. Dolar 35 liradan 70 liraya çıkarıldı.[70] Birçok ürüne büyük zamlar yapıldı.[71] Bülent Ecevit, "Demirel'in rejimi değiştirmeye çalıştığını, işçilerin bu kararlara karşı çıkıp haklarını almaları gerektiğini" söyledi.

Şubat değiştir

  • 2 Şubat 1980 günü Ankara'da silahlı bir gruba müdahale eden askerlerden Piyade Er Zekeriya Önge, sol görüşlü militan Erdal Eren tarafından vurularak öldürüldü. Kalaslar arasında saklanan Eren, silahıyla beraber yakalandı.
  • 3 Şubat 1980 günü Maraş Katliamı'nın ve öldürülen Emniyet Müdürü Cevat Yurdakul'un müdahil avukatlarından Halil Sıtkı Güllüoğlu öldürüldü.[46]
  • 7 Şubat 1980 günü Uğur Mumcu, Erdal Eren tarafından öldürülen Zekeriya Önge'nin ölümünden duyduğu üzüntüyü yazdı: "... atılan kurşunla öldürülen inzibat eri Zekeriya Önge'nin ana ve babası da gözyaşları içinde, bağırlarına taş basıyor... Akıtılan kanı, bir başkasının kanı ile temizlemeye olanak yoktur; hele akıtılan kan yoksul bir inzibat erinin kanıysa..."
  • 8 Şubat 1980 günü İstanbul'da Migros'a ait yiyecek maddeleri satan 6 kamyon kaçırıldı, yiyecekler yağma edildi, kamyonlar tahrip edildi.
  • 8 Şubat 1980 günü Ankara'da 4 mağaza yağma edildi.
  • 9 Şubat 1980 günü Yedikule, İstanbul'da polis karakolu DEV-SOL militanları tarafından basıldı, bir polis öldürüldü, 3 polis yaralandı.
  • 11 Şubat 1980 günü sağ görüşlü militan Cevdet Karakaş, sol görüşlü avukat Erdal Aslan'ı öldürdü. 12 Eylül döneminde 4 Haziran 1981'de idam edildi.
  • 11 Şubat 1980 günü ODTÜ öğrencileri ile jandarma çatıştı, yaralananlar oldu. Ankara-Eskişehir yolu öğrenciler tarafından trafiğe kapatıldı.
  • 11 Şubat 1980 günü Uğur Mumcu, teröre tepki gösterdi: "Daha önce de Ankara'da bir inzibat erimiz (Zekeriya Önge) şehit edildi... Bütün bunlar, terörizmin yeni bir aşamada olduğunu kanıtlayıcı örneklerdir. Bu saldırı ve cinayetler, devrimcilik, solculuk, ilericilik gibi etiketler altında yapılıyorsa, bunları en ağır biçimde kınamak ilerici basın olarak bizim görevimizdir. Yoksul bekçilere, inzibat erlerine, devlet polisine, jandarmasına kurşun sıkmak, alçakça işlenmiş cinayetlerdir hem de ayrıca bu tür eylemler, devrimciliğe, solculuğa, sosyalistliğe ihanettir."
  • 14 Şubat 1980 günü İstanbul'da dükkânlar önceki günlerde yapılan tehditler nedeniyle kapalı kaldı. Fırıncılar evlerinden asker zoruyla getirildi. Asker korumasıyla ekmek satıldı.
  • 16 Şubat 1980 günü İzmir'de sol görüşlü militanlar, 3 polisi öldürdü.[72]
  • 17 Şubat 1980 günü Sıkıyönetim Koordinasyon Başkanı, Sıkıyönetim Koordinasyon Toplantısı'nda konuştu: "Lenin'den örnekler verilerek, 'Vurmadan devrilmez ve bekleyerek devrim olmaz.' denilerek anarşi körüklenmektedir. 'Rus askerine selam dur, Türk askerini arkadan vur.' şeklinde slogan atılmaktadır."
  • 17 Şubat 1980 günü Sıkıyönetim Koordinasyon Toplantısı'nda İstanbul Sıkıyönetim Komutanı'ndan Başbakan Süleyman Demirel'e eleştiri: "Öncelikle siyasi partilerimizin sanki her taraf güllük gülistanlıkmışçasına izahı mümkün olmayan bir serinkanlılık ve vurdumduymazlık içinde parlamentoda politik anarşiyi tahrik etmeleri ve bunu televizyon ekranına ve radyosuna sirayet ettirmeleri terörü giderek güçlendirmektedir."
  • 18 Şubat 1980 günü CHP'li Kemal Kayacan ile görüşen Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, CHP ve AP'nin uzlaşmasını istedi: "Bizim dileğimiz, bizi istemediğimiz yollara itmemenizdir. İki büyük parti anlaşıp problemleri hâlle başlarsa büyük bir ferahlık duyacağız. Onlardan bu fedakârlığı bekliyoruz ve bunu beklemek de hakkımızdır."
  • 20 Şubat 1980 günü sağ görüşlü militan Cengiz Baktemur, Malatya Doğanşehir Cumhuriyet Halk Partisi Gençlik Kolları Başkanı Hasan Doğan'ı öldürdü. 12 Eylül döneminde 30 Nisan 1982'de idam edildi.
  • 21 Şubat 1980 günü İstanbul'da bir ev sol görüşlü militanlar tarafından basılarak bir babanın gözleri önünde 2 oğlu ve yeğeni öldürüldü.[73]
  • 26 Şubat 1980 günü Adana'da silahlı 4 militan, 2 jandarma erini öldürdü.[74]
  • 28 Şubat 1980 günü Adana Sıkıyönetim Komutanı Korgeneral Nevzat Bölügiray, Türkiye'de ilan edilmemiş bir iç savaşın yaşandığını söyledi.[75]

Mart değiştir

  • 4 Mart 1980 günü Eskişehir'de bir ilkokul öğrencisi, sınıfta öğretmenine silah çekti.[76]
  • 4 Mart 1980 günü İstanbul'da bir polis, kahveden dışarı çağrılarak öldürüldü.[76]
  • 4 Mart 1980 günü Erzurum'da bir işçi, elindeki bombanın patlaması sonucu öldü.[76]
  • 5 Mart 1980 günü banka soyan 3 soyguncu, 2 eri öldürdü.
  • 11 Mart 1980 günü İstanbul'da daha önce öldürülen 2 solcunun mezarları başına götürülen bir sağcı öldürüldü. Cesedin üzerine, "Yoldaşlarımızın hesabı soruldu." yazılı not bırakıldı.[77]
  • 11 Mart 1980 günü yurt sathında 7'si kurşuna dizilerek olmak üzere 13 kişi öldürüldü.
  • 15 Mart 1980 günü Adana Cezaevi'ndeki sol görüşlü hükümlüler, sağcı koğuşları basıp 2 tutukluyu öldürdü.[78]
  • 16 Mart 1980 günü Van Cezaevi'nden tünel kazılmak suretiyle 33 mahkûm kaçtı.
  • 17 Mart 1980 günü Ankara Sıkıyönetim Komutanı, Sıkıyönetim Koordinasyon Toplantısı'nda konuştu: "Türk Mimar Mühendisler Odası Birliği bizce sabıkalı bir yerdir. Adam öldürmekten 24 yıl ağır hapse mahkûm olan Mahmut Esat Güven, burada iki tabanca ile birçok parlamentere ders verirken yakalanmıştır."
  • 18 Mart 1980 günü Siverek, Urfa'daki cenaze töreninde çıkan çatışmada 5 kişi, ülkenin diğer yerlerinde 3 kişi öldürüldü.
  • 19 Mart 1980 günü Maden-İş Sendikası, 39 iş yerinde daha grev başlattı.
  • 19 Mart 1980 günü Diyarbakır'da bir sinemada ismi anons edilerek dışarı çıkarılan Üsteğmen Ömer Koç yaylım ateşiyle öldürüldü.[79]
  • 20 Mart 1980 günü Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, bir önceki gün öldürülen Üsteğmen Ömer Koç için yayımladığı mesajda, "hainlerin diğerlerine ibret olacak şekilde en kısa sürede bağımsız Türk adaletinden hak ettikleri gerekli cezaya çarptırılmasını beklediğini" belirtti.[80]
  • 21 Mart 1980 günü yurt sathında 8 kişi öldürüldü.
  • 22 Mart 1980 günü TBMM'de yapılması gereken cumhurbaşkanı seçimi yapılmadı.
  • 23 Mart 1980 günü İstanbul'da bir Cerrahpaşa Tıp Fakültesi öğrencisi ve bir lise mezunu, iple boğularak öldürüldü. Cesetleri sokak ortasına bırakıldı.[81]
  • 25 Mart 1980 günü Adana ve Osmaniye cezaevlerinden 9'u sağ ve 1'i sol 10 mahkûm kaçtı.
  • 28 Mart 1980 günü Derik, Mardin'de çıkan çatışmada bir yüzbaşı, bir astsubay ve bir er öldürüldü.
  • 28 Mart 1980 günü İstanbul'da bir MİT görevlisi öldürüldü.
  • 31 Mart 1980 günü Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Millî Savunma Bakanı Ahmet İhsan Birincioğlu'na, yeni cumhurbaşkanının bir an önce seçilmesi gerektiğini söyledi.
  • 31 Mart 1980 günü Van Cezaevi'nden 58 kişi daha kaçtı.
  • 31 Mart 1980 günü İstanbul'da bombalı pankart indirmeye çalışan 2 polis öldü.
  • 31 Mart 1980 günü 10 şehirde 11 kişi öldürüldü.

Nisan değiştir

  • 2 Nisan 1980 günü yurt sathında 11 kişi öldürüldü.
  • 2 Nisan 1980 günü Ana Muhalefet Lideri Bülent Ecevit, bir Belçika televizyonuna, "Cumhurbaşkanı seçimi gecikirse darbe dâhil başka ihtimaller ortaya çıkabilir. Demirel bunalım üstüne bunalım yaratıyor." dedi.
  • 3 Nisan 1980 günü Bayrampaşa'da bir iş hanı THKP-C militanları tarafından basıldı, 2'si baba-oğul sağ görüşlü 4 kişi kurşuna dizilerek öldürüldü.[82]
  • 6 Nisan 1980 günü Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk'ün görev süresi sona erdi. TBMM'de yine cumhurbaşkanı seçimi yapılmadı. 12 Eylül 1980'e kadar aylarca cumhurbaşkanı seçilemedi.
  • 8 Nisan 1980 günü Tokat’ın Niksar ilçesinin Cumhuriyet Savcısı Nihat Gerçek öldürüldü. 12 Eylül'den sonra yapılan yargılamalarda Seyfettin Top ve Abdullah Adakan adlarında Ülkücü Gençlik Derneği (ÜGD) üyesi 2 sanık suçlu bulunarak idama mahkûm edildi.[83][84][85]
  • 16 Nisan 1980 günü İstanbul'da Amerikalı bir astsubay ile bir Türk arkadaşı, Ahmet Saner ve Kadir Tandoğan adlı sol görüşlü militanlar tarafından öldürüldü. Militanlar 12 Eylül döneminde 25 Haziran 1981'de idam edildi.
  • 16 Nisan 1980 günü Gaziantep'te bir polis, Mardin'de 2 öğrenci, Aydın'da bir öğretmen, Ankara ve İstanbul'da 2 işçi öldürüldü.
  • 17 Nisan 1980 günü CHP Adana İl Başkanı Avukat Ahmet Albay, MHP İl Yönetimi talimatıyla Ülkücü militan Selahattin Büyüköztekin tarafından silahlı saldırıya uğradı. Otomobiline binecekken kurşunlanan Albay, iki hafta sonra hastanede öldü.[46]
  • 21 Nisan 1980 günü İstanbul'da adliyeye götürülen 23 tutuklu kaçtı.
  • 22 Nisan 1980 günü yurt sathında 20 kişi öldürüldü.
  • 24 Nisan 1980 günü Diyarbakır'da bir polis ile 8 yaşındaki kızı çarşı ortasında öldürüldü.[86]
  • 24 Nisan 1980 günü İstanbul'da bir komando erinin cesedi bulundu.
  • 24 Nisan 1980 günü İstanbul'da arkadaşıyla yürüyen sol görüşlü işçi, açılan yaylım ateşiyle öldürüldü.
  • 24 Nisan 1980 günü Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, not defterine, "Durum hiç de iyi değil. Hiçbir şeyin hâlledildiği yok. Galiba sonunda bu işe müdahale etmek zorunda kalacağız." yazdı.
  • 25 Nisan 1980 günü sol görüşlü Seyit Konuk, İbrahim Ethem Coşkun ve Necati Vardar adlı militanlar, İzmir'de müteahhit Nuri Yapıcı'yı öldürdü.
  • 25 Nisan 1980 günü yurt sathında 15 kişi öldürüldü.
  • 28 Nisan 1980 günü yurt sathında 21 kişi öldürüldü.
  • 29 Nisan 1980 günü sol görüşlü Seyit Konuk, İbrahim Ethem Coşkun ve Necati Vardar adlı militanlar, MHP İzmir İl Yöneticisi Eczacı Turan İbrahim'i öldürdü. Militanlar 12 Eylül döneminde 13 Mart 1982'de idam edildi.

Mayıs değiştir

  • 5 Mayıs 1980 günü Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Başbakan Süleyman Demirel'e "cumhurbaşkanlığı meselesinin bir an önce hâlledilmesi gerektiğini" söyledi. Demirel, "Evet, iş o noktaya geldi. Mareşal Tito'nun cenaze töreni için Belgrad'a gideceğim. Orada Ecevit'le buluşacağız. Orada kendisiyle bu konuyu konuşacağım." dedi.
  • 5 Mayıs 1980 günü Süleyman Demirel'in yanından ayrılıp Genelkurmaya gelen Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Genelkurmay İkinci Başkanı Orgeneral Haydar Saltık'a bütün müdahale hazırlıklarının tamamlanmasını emretti. "Bu partilerin memleketi felakete sürüklemesine daha fazla seyirci kalamayız." dedi.
  • 7 Mayıs 1980 günü CHP Kayseri İl Başkanı avukat Mustafa Kulkuloğlu evine giderken öldürüldü.[87]
  • 15 Mayıs 1980 günü televizyondan canlı olarak yayımlanan Regaip Kandili mevlitinde Atatürk'e yuh çekildi ve "Lanet olsun!" diye bağırıldı.
  • 18 Mayıs 1980 günü Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Kuvvet Komutanları, Jandarma Genel Komutanı ve Genelkurmay İkinci Başkanı toplantı yaptı. Müdahaleden başka çıkar yol kalmadığına karar verildi.
  • 18 Mayıs 1980 günü Ana Muhalefet Lideri Bülent Ecevit, "Demirel kadar yıkıcı bir kişi daha olsa memleket çoktan batardı." dedi.
  • 24 Mayıs 1980 günü Türk Tabipler Birliği Yöneticisi olan diş hekimi Sevinç Özgüner, Mecidiyeköy'deki evinde sağ görüşlü kişilerce öldürüldü. Eşi Vecdi Özgüner de yaralandı.[88]
  • 25 Mayıs 1980 günü Trabzon'da sağ görüşlü kişiler, sınava gitmekte olan Fatih Eğitim Enstitüsü öğrencilerine inşaattan ateş açtı. 2 öğrenci öldü, 12 öğrenci yaralandı.[89]
  • 27 Mayıs 1980 günü MHP Genel Başkan Yardımcısı Gün Sazak, ailesiyle piknikten döndüğü sırada evinin önünde öldürüldü.[90]
  • 28 Mayıs 1980 günü Çorum Olayları patlak verdi. Olaylar sonunda 57 kişi öldü. 100'den fazla kişi yaralandı, Alevilerin iş yeri ve evleri tahrip edilip yağmalandı ve yakıldı.
  • 30 Mayıs 1980 günü yurt sathında 20 kişi öldürüldü.

Haziran değiştir

  • 4 Haziran 1980 günü Genelkurmay İkinci Başkanı Orgeneral Haydar Saltık, hazırlanan "Bayrak Harekât Emri"ni Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren'e sundu.[91]
  • 7 Haziran 1980 günü THKP/C-Devrimci Yol militanı İlyas Has, Bekçi Süleyman Tosun'u öldürdü. 12 Eylül'den sonra 7 Ekim 1984'te idam edildi.
  • 8 Haziran 1980 günü Başbakan Süleyman Demirel, "Siyaseti kan davası yapmamak lazımdır." dedi.
  • 9 Haziran 1980 günü dolar 78 lira oldu.
  • 9 Haziran 1980 günü sol görüşlü militan Ali Aktaş (Ağtaş), evinde eşi ve çocuklarıyla yatmakta olan sağ görüşlü birini dışarı çıkarmak için evin önünde silah sıktı, beklediği kişiyi dışarı çıktığı an ateş açarak öldürdü. 12 Eylül'den sonra 23 Ocak 1983'te idam edildi.
  • 15 Haziran 1980 günü MSP Genel Başkanı Necmettin Erbakan, "Demirel'i falakaya yatırdık, elimizde sopa bekliyoruz. Bir şartımız bile kabul edilmezse desteği geri alacağız." dedi.
  • 17 Haziran 1980 günü 15. Dönem CHP Milletvekili ve CHP'nin Nevşehir İl Başkanı Zeki Tekiner, CHP Üyesi Yavuz Yükselbaba’nın bakkal dükkânında Ülkücüler tarafından kurşunlanarak öldürüldü. Ertesi gün düzenlenen cenaze törenine de çapraz ateş açıldı. Çok sayıda kişi yaralandı.[92][93]
  • 21 Haziran 1980 günü CHP ve Dok ve Gemi-İş Sendikası Üyesi tersane işçisi Hakkı Kalfa silahlı saldırıyla öldürüldü.[94]
  • 22 Haziran 1980 günü İstanbul Belediye Başkan Yardımcısı ve CHP Beyoğlu İlçe Başkanı Bülent Demir İstanbul'da sırtından vurularak öldürüldü. Olaydan sonra gazetelere telefon eden kişiler Müslüman Kardeşler Birliğinin olayını üstlendiğini bildirdi.[95][96]
  • 24 Haziran 1980 günü MHP Gaziosmanpaşa İlçe Başkanı Ali Rıza Altınok, MLSPB militanları tarafından evi basılarak eşi ve kızıyla birlikte öldürüldü.[97]
  • 25 Haziran 1980 günü MHP Genel Başkanı Alparslan Türkeş, "Öldürülen üç ülküdaşımızın manevi katili bizzat Ecevit'tir." dedi.[98]
  • 25 Haziran 1980 günü İstanbul'da polis memuru Rüstem Altunyurt, gece evine giderken saldırıya uğradı, kaçırıldı ve kurşuna dizilerek öldürüldü.[99]
  • 25 Haziran 1980 günü İstanbul'da bir mobilya mağazası tarandı, mağazada bulunan Tahsin Kahraman adlı öğretmen öldü.[99]
  • 25 Haziran 1980 günü İzmir'de sağ görüşlü memur Hayri Çolak, silahlı bir grup tarafından kurşunlanarak öldürüldü.[99]
  • 25 Haziran 1980 günü Mersin'de Akdeniz Sulama Birliği Başkanı Ahmet Könte, evinde televizyon izlediği sırada dışarıdan av tüfeğiyle vurularak öldürüldü.[99]
  • 25 Haziran 1980 günü İstanbul/Küçükçekmece'de futbol sahası tarandı, 1'i ağır 4 kişi yaralandı.[99]
  • Haziran 1980'de 627 olay oldu, 230 kişi öldü, 466 kişi yaralandı.

Temmuz değiştir

  • 1 Temmuz 1980 günü Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren ve diğer komutanlar toplantı yaptı. Müdahalenin 11 veya 12 Temmuz günü yapılması kararlaştırıldı.[100]
  • 3 Temmuz 1980 günü yapılan güven oylamasında Başbakan Süleyman Demirel'in Hükûmeti güvenoyu aldı. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, bu durumun müdahale planını bozduğunu düşündü.
  • 7 Temmuz 1980 günü Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, müdahale emirlerinin uygulanmamasını emretti.
  • 8 Temmuz 1980 günü Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren'in evinde toplanan komutanlar, müdahale tarihini erteledi.
  • 13 Temmuz 1980 günü Tunceli'de bir polis ve bir bekçi, maskeli militanlar tarafından öldürüldü.[101]
  • 15 Temmuz 1980 günü CHP İstanbul Milletvekili Abdurrahman Köksaloğlu, Şişli'deki iş yerinde 2 militan tarafından gerçekleştirilen silahlı saldırıda öldürüldü.[102]
  • 19 Temmuz 1980 günü 12 Mart döneminin Başbakanı Nihat Erim; Dragos, İstanbul'daki deniz kulübünün önünde DEV-SOL militanları tarafından öldürüldü.[103] Ana Muhalefet Lideri Bülent Ecevit ve MHP Genel Başkanı Alparslan Türkeş millî birlik çağrısında bulundu.
  • 20 Temmuz 1980 günü Kırıkkale'de 23 yaşındaki sol görüşlü Adem Güler, silahlı saldırıda öldürüldü.
  • 20 Temmuz 1980 günü Hürriyet gazetesi, "Sıra Sizde" başlığıyla siyasetçilere seslendi: "Terör artık vatandaşları ortadan kaldırmakla yetinmiyor, demokrasiyi de yıkıyor. Sırada bizden çok sizler varsınız. Belinizde tabancanız, yanınızda koruma polisiniz de olsa sizi kimse kurtaramayacaktır. O hâlde kaderinize razı olun."
  • 21 Temmuz 1980 günü gazeteci Uğur Mumcu, "Savaşın Böylesi..." başlıklı yazısında, "İşçisiyle, köylüsüyle, öğrencisi, öğretim üyesiyle, askeri ve sivili ile, okumuşu ve okumamışı ile yurttaşların kanını bu ölçüde sorumsuzca akıtan bir başka 'çok partili hayat' var mı yeryüzünde?" diyerek siyasileri eleştirdi.[104]
  • 22 Temmuz 1980 günü eski DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler öldürüldü.[105]
  • 24 Temmuz 1980 günü Çankaya'da siyasi parti liderleri buluştu. Olumlu bir sonuç çıkmadı.
  • Temmuz 1980'de 797 olay oldu, 341 kişi öldü, 510 kişi yaralandı.

Ağustos değiştir

  • 1 Ağustos 1980 günü Fatsa, Ordu'da eski MHP'li yöneticinin evi DEV-YOL militanları tarafından kurşun yağmuruna tutuldu. 12 ve 13 yaşlarında 2 kız çocuğu öldü, 14 yaşındaki abileri yaralandı.
  • 1 Ağustos 1980 günü yurt sathında 24 kişi öldürüldü.[106]
  • 4 Ağustos 1980 günü yurt sathında 19 kişi öldürüldü.[107]
  • 5 Ağustos 1980 günü yurt sathında 13 kişi öldürüldü.[108]
  • 6 Ağustos 1980 günü yurt sathında 16 kişi öldürüldü.[109]
  • 7 Ağustos 1980 günü yurt sathında 15 kişi öldürüldü.[110]
  • 9 Ağustos 1980 günü yurt sathında 17 kişi öldürüldü.
  • 11 Ağustos 1980 günü yurt sathında 19 kişi öldürüldü.
  • 12-13-14 Ağustos 1980 Ramazan Bayramı günlerinde yurt sathında 27 kişi öldürüldü.
  • 15 Ağustos 1980 günü yurt sathında 19 kişi öldürüldü.
  • 16 Ağustos 1980 günü MHP Adana Kadın Kolları Başkanı Mürüvvet Kekilli, evinde komünist militanların saldırısına uğradı. Kekilli 12 Eylül'de öldü.
  • 17 Ağustos 1980 günü yurt sathında 14 kişi öldürüldü.
  • 18 Ağustos 1980 günü yurt sathında 14 kişi öldürüldü.
  • 23 Ağustos 1980 günü yurt sathında 10 kişi öldürüldü.
  • 26 Ağustos 1980 günü yurt sathında 19 kişi öldürüldü.
  • 26 Ağustos 1980 günü Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren ve diğer komutanlar toplantı yaptı. Müdahalenin 12 Eylül günü yapılması kararlaştırıldı. Son hazırlıklar yapıldı, müdahale planı gözden geçirildi.[111]
  • 28 Ağustos 1980 günü yurt sathında 17 kişi öldürüldü.
  • 29 Ağustos 1980 günü yurt sathında 12 kişi öldürüldü.
  • 30 Ağustos 1980 günü yurt sathında 17 kişi öldürüldü.
  • 30 Ağustos 1980 günü Necmettin Erbakan, 30 Ağustos Zafer Bayramı kutlama törenlerine katılmadı. Kenan Evren tepki gösterdi.[112]
  • Ağustos 1980'de toplam 358 kişi öldü, 368 kişi yaralandı.
  • 1980 yılının ilk 8 ayında ölü sayısı 1.900'ü geçti.

Eylül değiştir

  • 1 Eylül 1980 günü Ankara'da koruma görevi yapan polis memurları Ahmet Yaşar ve Mustafa Taşkın, nöbet değişimi sırasında 2 DEV-YOL militanı tarafından otomatik silahlarla öldürüldü.[113]
  • 2 Eylül 1980 günü Bursa'da sol görüşlü Ahmet Hamdi Tanpınar İlkokulu Müdürü Zekeriya Bayrak, sağ görüşlü 2 militanın silahlı saldırısıyla öldürüldü.[114]
  • 2 Eylül 1980 günü Adana'da bir bakkalın silahlarla taranması sonucu dükkânda müşteri olarak bulunan Süreyya Üreyi öldü.
  • 2 Eylül 1980 günü Amasya Suluova'da karşıt görüşlü 2 grubun çatışması sırasında evinin balkonunda bulunan Yaşar Yıldız, kendisine isabet eden kurşunla öldü.
  • 5 Eylül 1980 günü "millî menfaatlere aykırı politika izlediği, Avrupa Ekonomik Topluluğuna girmeye teşebbüs ettiği, İslam dünyasına karşı Batı yanlısı politika takip ettiği" gerekçesiyle Millî Selamet Partisi tarafından TBMM'ye verilen ve Cumhuriyet Halk Partisi tarafından desteklenen gensoru önergesinin 231 oyla kabul edilmesi sonucunda Dışişleri Bakanı Hayrettin Erkmen'in bakanlık görevi sonlandırıldı.[115]
  • 6 Eylül 1980 günü Necmettin Erbakan ve partisi Millî Selamet Partisinin Konya'da düzenlediği Kudüs Mitingi'nde İstiklal Marşı protesto edildi, Arapça pankartlarla yürüyüş yapıldı, şeriat sloganları atıldı.[90]
  • 7 Eylül 1980 günü Urfa Viranşehir'de okullarda Türk bayrağı çektirip İstiklal Marşı söyleten Asteğmen İlyas Bayraktutar, PKK tarafından işkenceyle öldürüldü.
  • 12 Eylül 1980 günü Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Kuvvet Komutanları ve Jandarma Genel Komutanı'ndan oluşan Millî Güvenlik Konseyinin liderliğinde Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından emir komuta zincirine uyularak 12 Eylül Darbesi gerçekleştirildi.[116]

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ "Uğur Mumcu, "Bundan Sonra...", 14 Eylül 1980". 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2023. 
  2. ^ Zürcher, Erik J. (2004). Turkey A Modern History, Revised Edition. I.B.Tauris. s. 263. ISBN 978-1-85043-399-6. 4 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2022. 
  3. ^ a b "Öğrenci grubuna bomba atıldı: 6 ölü var". Cumhuriyet Gazetesi. 17 Mart 1978. 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2022. 
  4. ^ "Saldırganlar aranıyor". Cumhuriyet Gazetesi. 18 Mart 1978. 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2022. 
  5. ^ "Adana'da komandoların vurduğu genç öldü". egazete.cumhuriyet.com.tr. 18 Mart 1978. 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2022. 
  6. ^ "Atatürk Öğrenci Yurdunda görevli bir polis öldürüldü". Cumhuriyet Gazetesi. 20 Mart 1978. 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2022. 
  7. ^ "K. Maraş'ta bir kahveyi bombalarken yakalanan ülkücü "Konuşursam beni öldürürler" dedi". Cumhuriyet Gazetesi. 27 Mart 1978. 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2022. 
  8. ^ Hürriyet Ansiklopedik Yıllığı 1979. Almanak. Hürriyet Yayınları. s. 210. 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2022. 
  9. ^ ""MİT görevlileri, kontrgerillayı araştırırken öldürülen Savcı Doğan Öz'ü ansiklopedi satıcısı kimliğiyle ziyaret ederdi"". Independent Türkçe. 28 Kasım 2020. 28 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2022. 
  10. ^ "Doğan Öz'ün katili ölüme mahkûm oldu". Cumhuriyet Gazetesi. 4 Ağustos 1979. 12 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2023. 
  11. ^ "Silahlı saldırıya uğrayan Doç. Tanilli ağır yaralandı". Cumhuriyet Gazetesi. 8 Nisan 1978. 8 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2022. 
  12. ^ "İki ülkücü toplam 22 yıl hapse mahkum oldu". Cumhuriyet Gazetesi. 20 Kasım 1979. 9 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2022. Diğer özet. 
  13. ^ "18 Nisan 1978 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Postayla gelen bombayı açan 〞Hamido〟öldü". 
  14. ^ "Malatya'da işyerleri ve okullar dün de açılmadı". Cumhuriyet Gazetesi. 21 Nisan 1978. 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2022. 
  15. ^ "Erzurum'da güvenlik kuvvetlerine saldıran 500 ülkücü gözaltına alındı". Cumhuriyet Gazetesi. 21 Nisan 1978. 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2022. 
  16. ^ a b "Ankara'da bir öğrenci öldürüldü; İstanbul'da ölen ülkücünün cenazesinde komandolar terör yarattı". Cumhuriyet Gazetesi. 22 Nisan 1978. 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2022. 
  17. ^ "Yıldız DMMA öğrencilerine 3 otomobilden ateş açıldı". Cumhuriyet Gazetesi. 10 Mayıs 1978. 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2022. 
  18. ^ "Yıldız DMMA saldırısında ölen öğrenci sayısı 2'ye yükseldi". egazete.cumhuriyet.com.tr. 11 Mayıs 1978. 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2022. 
  19. ^ "İstanbul'da DMMA öğrencilerine 9 Mayıs günü yapılan silahlı saldırıda yaralananlardan bir öğrenci daha kurtarılamayarak öldü". Cumhuriyet Gazetesi. 17 Mayıs 1978. 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2022. 
  20. ^ a b "Komandolar Kadirli'de bir CHP'liyi tabanca ile öldürdü". Cumhuriyet Gazetesi. 12 Mayıs 1978. 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2022. 
  21. ^ a b "Elazığ'da yaylım ateş açılan kahvede bir şoför, Denizli'de CHP'li genç öldürüldü". Cumhuriyet Gazetesi. 14 Mayıs 1978. 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2022. 
  22. ^ "Muş'ta Ülkü-Bir üyesi öğretmen otele bomba koyarken yakalandı". Cumhuriyet Gazetesi. 17 Mayıs 1978. s. 4. 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2022. Diğer özet. 
  23. ^ "7 Temmuz 1978 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Demirel: hiç kimse 6 ay öncesine göre, şu daha iyi diyemez". 19 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  24. ^ "Doçent Bedrettin Cömert'i öldürmekten sanık olarak bir ülkücü daha aranıyor". Cumhuriyet Gazetesi. 11 Temmuz 1979. 6 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2022. 
  25. ^ "Kardeşi komutan katili serbest". Birgün Gazetesi. 6 Ağustos 2005. 6 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2022. 
  26. ^ "11 Ağustos 1978 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Ankara'da 4 kahve tarandı, 4 kişi öldü, 11 yaralı var". 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2022. 
  27. ^ "26 Eylül 1978 tarihli Cumhuriyet gazetesi: 4 ilde 6 kişi daha öldürüldü". 23 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  28. ^ "10 Ekim 1978 tarihli Cumhuriyet gazetesi: 6 TİP'li hunharca öldürüldü". 5 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2022. 
  29. ^ "14 Ekim 1978 tarihli Cumhuriyet gazetesi: ECEVİT: KANLI OYUNUN ULUSÇA SONUNA GELDİK". 19 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  30. ^ "16 Ekim 1978 tarihli Milliyet gazetesi: Erbakan: «Anarşi AP zamanında çıkmıştır»". 13 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2022. 
  31. ^ "İTÜ Elektrik Dekanı Prof Karafakıoğlu Öldürüldü". Cumhuriyet Gazetesi. 21 Ekim 1978. 6 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2022. 
  32. ^ Kenan Evren, Kenan Evren'in Anıları 1, 1990: KASIM 1978. 11 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2022. 
  33. ^ "29 Kasım 1978 tarihli Cumhuriyet gazetesi: KTÜ üyesi Bulut ağır yaralandı". 10 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2022. 
  34. ^ "9 Aralık 1978 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Dr. Necdet Bulut Ankara'da Öldü". 10 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2022. 
  35. ^ "25 Aralık 1978 tarihli Cumhuriyet gazetesi: MARAŞ'TA ÖLÜ SAYISI ARTIYOR". 18 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2022. 
  36. ^ Kenan Evren, Kenan Evren'in Anıları 1, 1990: ARALIK 1978, MARAŞ OLAYLARI. 11 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2022. 
  37. ^ "26 Aralık 1978 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Uğur Mumcu, İnsanlık Kalmadı..." 26 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2022. 
  38. ^ "27 Aralık 1978 tarihli Cumhuriyet gazetesi: TBMM, Sıkıyönetimi Onayladı". 18 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2022. 
  39. ^ "23 Ocak 1979 tarihli Milliyet gazetesi, Sayfa 9: Mardin'de silahlı saldırıya uğrayan bir mühendis öldü". 19 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  40. ^ "26 Temmuz 1979 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Demirel: "Evhama gerek yok, MHP'yi kullanacak kadar kötü adam değilim„". 19 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2022. 
  41. ^ "31 Temmuz 1979 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Urfa'da bir köy basıldı, 4 ölü, 4'ü ağır 7 yaralı var". 19 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  42. ^ "MHP Kartal ilçesi eski başkanı, öldürüldü, bir servis otobüsüne ateş açıldı 3 işçi öldü". Cumhuriyet Gazetesi. 4 Ağustos 1979. 15 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2023. 
  43. ^ "21 Ağustos 1979 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Kağıthane Jandarma Komutanı silahlı 3 kişi tarafından öldürüldü". 
  44. ^ Kenan Evren, Kenan Evren'in Anıları 1, 1990: SİLAHLI KUVVETLER GÜNÜ DOLAYISIYLA YAYINLADIĞIM MESAJ. 11 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2022. 
  45. ^ "9 Eylül 1979 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Manisa'da ülkücüler 3 fırın işçisini öldürdü". 21 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  46. ^ a b c "12 Eylül Döneminde Katledilen Baromuz Mensubu AV. AHMET ALBAY, AV. CEYHUN CAN ve AV. HALİL SITKI GÜLLÜOĞLU'nu saygıyla anıyoruz". adanabarosu.org.tr. 28 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2022. 
  47. ^ Fatih Yaşlı. "Halkçı Ecevit": Ecevit, Ortanın Solu, CHP (1960-1980). Yordam Kitap. s. 410. 28 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2022. 
  48. ^ Kenan Evren, Kenan Evren'in Anıları 1, 1990: EYLÜL 1979 GENELKURMAY İKİNCİ BAŞKANININ BAŞKANLIĞINDA UFAK BİR ÇALIŞMA GRUBU KURDURUYORUM. 11 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2022. 
  49. ^ "Cumhuriyet Gazetesi 29 Eylül 1979". egazete.cumhuriyet.com.tr. Cumhuriyet Gazetesi. 29 Eylül 1979. 28 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2022. 
  50. ^ "33 yıl sonra cezasının infazı durduruldu". www.aa.com.tr. 28 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2022. 
  51. ^ "3 Ekim 1979 tarihli Cumhuriyet gazetesi: AP KARS SENATO ADAYI GÖLE'DE BİR SALDIRI SONUCU ÖLDÜRÜLDÜ". 5 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2022. 
  52. ^ "4 Ekim 1979 tarihli Cumhuriyet gazetesi: SAVARONA GEMİSİ HEYBELİ ÖNLERİNDE YANDI". 5 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2022. 
  53. ^ "16 Ekim 1979 tarihli Cumhuriyet gazetesi: HÜKÜMET ÇEKİLİYOR". 5 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2022. 
  54. ^ "13 Kasım 1979 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Türkiye'nin ilk azınlık hükümeti göreve başladı". 10 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2022. 
  55. ^ "TÖB-DER İstanbul eski Şube Başkanı Öztürk öldürüldü". Cumhuriyet Gazetesi. 17 Kasım 1979. 9 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2022. 
  56. ^ "Gazeteci ve MHP İl Yönetim Kurulu üyesi İlhan Darendelioğlu öldürüldü". Cumhuriyet Gazetesi. 20 Kasım 1979. 9 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2022. 
  57. ^ "Prof. Ümit Doğanay öldürüldü". Cumhuriyet Gazetesi. 21 Kasım 1979. 20 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2022. 
  58. ^ "Bakırköy MHP eski ilçe Başkanı ile saldırganlara ateş eden polis öldürüldü". Cumhuriyet Gazetesi. 21 Kasım 1979. s. 11. 20 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2022. Diğer özet. 
  59. ^ "26 Kasım 1979 tarihli Cumhuriyet gazetesi: İpekçi'nin katili Ağca askeri cezaevinden kaçırıldı". 10 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2022. 
  60. ^ "30 Kasım 1979 tarihli Milliyet gazetesi: 10 kişinin öldürüldüğü Kayseri'de gece sokağa çıkma yasağı kondu". 13 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2022. 
  61. ^ "3 Aralık 1979 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Yağ zammı açıklandı: iki kiloluk margarin 145, likit yağ 135 liraya satılacak". 18 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2022. 
  62. ^ "8 Aralık 1979 tarihli Cumhuriyet gazetesi: PROF. TÜTENGİL DE VURULDU". 18 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2022. 
  63. ^ "Kenan Evren, Kenan Evren'in Anıları 1, 1990: UYARI MEKTUBU HAZIRLANIYOR". 11 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2022. 
  64. ^ "3 Ocak 1980 tarihli Milliyet gazetesi: ORDU, PARTİLERİ MİLLÎ BİRLİK İÇİN GÖREVE ÇAĞIRDI". 11 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  65. ^ Kenan Evren, Kenan Evren'in Anıları 1, 1990: KORKUT ÖZAL VE TURHAN FEYZİOĞLU İLE GÖRÜŞMELERİM. 11 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2022. 
  66. ^ "12 Ocak 1980 tarihli Milliyet gazetesi: Okul işgal eden 347 öğrenci gözaltına alındı". 4 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2023. 
  67. ^ "12 Ocak 1980 tarihli Milliyet gazetesi, Sayfa 10: anarşi raporu". 4 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2023. 
  68. ^ "18 Ocak 1980 tarihli Milliyet gazetesi: Derneklerin siyasal faaliyetlerini engelleyen değişiklik reddedildi". 13 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  69. ^ "23 Ocak 1980 tarihli Milliyet gazetesi: İzmir'deki çatışmada 10'u polis 30 kişi yaralandı". 11 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  70. ^ "25 Ocak 1980 tarihli Milliyet gazetesi: 1 DOLAR=70 TL". 10 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  71. ^ "26 Ocak 1980 tarihli Milliyet gazetesi: FİYATLAR SERBEST VE ZAMLAR GELDİ". 11 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  72. ^ "17 Şubat 1980, Milliyet: İZMİR'DE BÜYÜK OPERASYON". 19 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  73. ^ "22 Şubat 1980, Milliyet: ANARŞİ VAHŞET HALİNİ ALDI". 19 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  74. ^ "Adana'da silahlı 4 militan 2 jandarma erini şehit etti". 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2023. 
  75. ^ "Adana Sıkıyönetim Komutanı: "ilân edilmemiş bir iç savaş var"". 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2023. 
  76. ^ a b c "ESKİŞEHİR'DE BİR İLKOKUL ÖĞRENCİSİ SINIFTA ÖĞRETMENİNE SİLAH ÇEKTİ". 23 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2023. 
  77. ^ "İntikam için arkadaşlarının mezarında 1 genci öldürdüler". 23 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2023. 
  78. ^ "Adana Cezaevi'ndeki sol hükümlüler sağcı koğuşları basıp 2 tutukluyu öldürdü". 22 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2023. 
  79. ^ "DİYARBAKIR'DA BİR ÜSTEĞMEN YAYLIM ATEŞLE ŞEHİT EDİLDİ". 23 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2023. 
  80. ^ "21 Mart 1980 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi, Sayfa 9". 
  81. ^ "Boğularak öldürülen 2 gencin cesedi Sultanahmet'e bırakıldı". 23 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2023. 
  82. ^ "Bayrampaşa'da bir işhanını basanlar, 2'si baba-oğul 4 kişiyi kurşuna dizerek öldürdü". 15 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  83. ^ "NİKSAR CUMHURİYET SAVCISI ÖLDÜRÜLDÜ". Milliyet Gazetesi. 9 Nisan 1980. 26 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022. 
  84. ^ "Niksar savcısını öldürmüşlerdi: İki ülkücü idama mahkûm edildi". Cumhuriyet Gazetesi. 20 Ocak 1983. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022. 
  85. ^ "Tokat'ın Niksar İlçesi Cumhuriyet Savcısı Nihat Gerçek'in 8 Nisan 1980'de kurşunlanarak öldürülmesi." Twitter. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022. 
  86. ^ "Diyarbakır'da bir polis ile 8 yaşındaki kızı çarşıda öldürüldü". 10 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  87. ^ "Kayseri CHP İl Başkanı öldürüldü". Cumhuriyet Gazetesi. 2 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023. 
  88. ^ "Evi basılan kadın doktor öldürüldü". Cumhuriyet Gazetesi. 24 Mayıs 1980. 2 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023. 
  89. ^ "Trabzon'da faşistler bir öğrenci grubuna ateş açtı, 2 genç öldü, 12 yaralı var". Cumhuriyet Gazetesi. 26 Mayıs 1980. 2 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023. 
  90. ^ a b "8 Eylül 1980 tarihli Cumhuriyet gazetesi: MSP'liler «Kudüs'ü Kurtarma» mitinginde, şeriat düzeni özlemlerini sahneleme olanağı buldu". 
  91. ^ Kenan Evren, Kenan Evren'in Anıları 1, 1990: HAREKÂT EMRİNİN HAZIR OLMASI İÇİN VERDİĞİM EMİR. 11 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2022. 
  92. ^ Yücel, Okan (10 Ağustos 2020). "1980'de öldürülen CHP'li Zeki Tekiner'in oğlu Bülent Tekiner anlatıyor: "Cinayetin azmettiricisi İYİ Parti Nevşehir İl Başkanı oldu, kendimi hiç bu kadar yalnız hissetmemiştim"". Medyascope. 4 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2022. 
  93. ^ "Mehmet Zeki Tekiner". www.biyografya.com (İngilizce). 12 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2022. 
  94. ^ "Kasımpaşa'da CHP'li bir tersane işçisi öldürüldü". Cumhuriyet Gazetesi. 22 Haziran 1980. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
  95. ^ "İstanbul Belediye Başkan Yardımcısı Bülent Demir öldürüldü". Milliyet Gazetesi. 23 Haziran 1980. 28 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
  96. ^ "İstanbul Belediye Başkan Yardımcısı öldürüldü". Cumhuriyet Gazetesi. 23 Haziran 1980. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2023. 
  97. ^ "BİR AİLEYİ YOK ETTİLER". Milliyet Gazetesi. 25 Haziran 1980. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2023. 
  98. ^ "TÜRKEŞ: «ÖLDÜRÜLEN 3 ÜLKÜDAŞIMIZIN MANEVÎ KATİLİ BİZZAT ECEVİT'TİR»". 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2023. 
  99. ^ a b c d e "6 KENTTE 7 KİŞİ ÖLDÜRÜLDÜ". 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2023. 
  100. ^ Kenan Evren, Kenan Evren'in Anıları 1, 1990: TEMMUZ 1980. 11 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2022. 
  101. ^ "Tunceli'de 1 polis ve bekçi maskeli kişilerce öldürüldü". 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2023. 
  102. ^ "CHP Milletvekili Abdurrahman Köksaloğlu Cinayeti | Eski Gaste". 19 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2022. 
  103. ^ "20 Temmuz 1980 tarihli Cumhuriyet gazetesi: NİHAT ERİM ÖLDÜRÜLDÜ". 19 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2022. 
  104. ^ "21 Temmuz 1980 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Uğur Mumcu, Savaşın Böylesi..." 1 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2022. 
  105. ^ "23 Temmuz 1980 tarihli Cumhuriyet gazetesi: KEMAL TÜRKLER ÖLDÜRÜLDÜ". 19 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  106. ^ "2 Ağustos 1980 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Terör doruk noktada: 10 kentte 24 kişi öldürüldü". 
  107. ^ "5 Ağustos 1980 tarihli Cumhuriyet gazetesi: 3'ü DISK'li, 3'ü CHP'li, 3'ü MHP'li 19 kişi öldü". 
  108. ^ "6 Ağustos 1980 tarihli Cumhuriyet gazetesi: 8 KENTTEKİ OLAYLARDA 13 KİŞİ ÖLDÜRÜLDÜ". 
  109. ^ "7 Ağustos 1980 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Yurdun çeşitli yerlerinde meydana gelen olaylarda dün de 16 kişi öldürüldü". 
  110. ^ "8 Ağustos 1980 tarihli Cumhuriyet gazetesi: 9 KENTTEKİ SALDIRILARDA BİRİ ADANA DDY BAŞMÜDÜRÜ 15 KİŞİ ÖLDÜRÜLDÜ". 
  111. ^ Kenan Evren, Kenan Evren'in Anıları 1, 1990: HAREKÂT GÜNÜ YENİDEN KARARLAŞTIRILIYOR. 11 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2022. 
  112. ^ "31 Ağustos 1980 tarihli Cumhuriyet gazetesi: 30 Ağustos'u kutladık". 9 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2022. 
  113. ^ "Ankara'da 2 polis teröristlerce yaylım ateşine tutularak öldürüldü". 3 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2023. 
  114. ^ "Bursa'da bir ilkokul müdürü öldürüldü". 16 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2023. 
  115. ^ "6 Eylül 1980 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Dışişleri Bakanı düşürüldü". 21 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  116. ^ "12 Eylül 1980 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Silahlı Kuvvetler yönetime el koydu". 21 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=12_Eylül_Darbesi%27ne_giden_süreç&oldid=32523959" sayfasından alınmıştır