Şeyh Şamil
|
Bu maddedeki üslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmî ve ciddi üsluba uygun olmadığı düşünülmektedir. |
Şeyh Şamil (d. 1797, Gimri - ö. 4 Şubat 1871, Medine), Kuzey Kafkasya halklarının siyasi ve dini önderi. Dağıstan ve Çeçenya'nın 3. imamı. Kafkasya'nın hürriyeti için mücadele ettiğinden Türkiye, Dağıstan, Kafkasya ve tüm İslam ülkelerinde hâlâ ün sahibidir ve Kafkas Kartalı, Rusya'nın kâbusu gibi isimlerle anılır.[1] Hamza Bey'den sonra Kafkasya'daki direnişçilerin komutanıdır ve aynı zamanda Nakşibendi şeyhlerinden Seyyid Cemaleddin Kumuki'nin halifelerindendir. Yirmi beş yıl sürdürdüğü savaş ile onu izleyenlerin benimsediği fikir İslam ve tasavvuf bugün de Kafkas halklarını etkilemektedir.
| Şeyh Şamil | |
|---|---|
 | |
| Dağıstan İmamı | |
| Hüküm süresi | 1834 - 1859 |
| Önce gelen | Hamzat Bey |
| Sonra gelen | Yok |
| Eş(leri) |
Fatimat Cevheret Zahidet Emine Şovanat |
| Çocukları |
Gazi Muhammed Muhammed Şafiî Muhammed Said Muhammed Kamil |
| Babası | Dengav Muhammed |
| Annesi | Bahu Mesedu |
| Doğum |
1797 Gimri, Dağıstan |
| Ölüm |
4 Şubat 1871 (73 yaşında) Medine, Osmanlı İmparatorluğu |
| Defin | Bâki Mezarlığı |
| Dini | İslam |
HayatıDüzenle
Dağıstan'ın Gimri Köyü'nde 1797 yılında bir Avar[2][3][4][5][6] ailede dünyaya gelmiştir.[7] Dedes Kumuk kökenlidir.[8][9][10] Genç yaşlarda Dağıstan'ın önemli bir dini lideri olan Şeyh Cemalettin Gazi Kumuki'den ders almıştır. On beş yaşında at binip kılıç kuşanmıştır. Yirmi yaşında bir sürü spor dalında yetenek sahibi bir hale gelmiştir. Ayrıca Nakşibendi tarikatında aldığı bu eğitim onda Rusların, Kafkasya'da ortadan kaldırmak istediği İslâmiyeti, tekrar ihyâ etmek ve yaymak için uğraşmasına, özgürlük, direniş ve İslam Birliği gibi bazı düşüncelerin gelişmesini sağlamıştır. Rus İmparatorluğu'na karşı Dağıstan'da başlattığı savaşını Çeçenistan'da sürdürmüştür. Savaş Kuzeybatı Kafkasya'da Çerkesya'nın tamamını da içine almıştır.[11]
Dönemin güçlü devletlerinden biri olan Rusların engellemesiyle dost olan ülkelerden gelen yardımlar kesilince, Şeyh Şamil ülkesinin gücünün tükenişini görmüştür. 1859'un 6 Eylül'ünde 70 bin kişilik Rus ordusuna, yanında birkaç yüz kişi kalıncaya kadar direndikten sonra, savaşı sürdürmesinin tehlikeli olduğunu anlayan Şeyh Şamil, Çarlık yetkilileriyle görüşmeler yaparak, silah bırakma yolunu seçti.
Rus Çarı II. Aleksandr, Şeyh Şamil'i sarayın kapısında son derece nazik karşıladı ve kılıcını almayarak kendisine olan hayranlığını dile getirdi. Şeyh Şamil, bir ay kadar sarayda misafir edildikten sonra, saygın tutsak olarak esaret yıllarını geçireceği Kaluga'ya gönderildi.
Sürgüne gittiği çeşitli Rus kentlerinde sempati toplayarak günlerini geçirdi.
Şeyh Şamil davasına sadık bir insan olarak yaşamıştır; bu uğurda çok sevdiği annesi ile arasında geçen olay tarihe geçmiştir:
Savaş dönemlerinde halktan bazıları "artık teslim olalım anlaşma yapalım" diye hayıflanmaya başlamıştır, bunun üzerine Şeyh Şamil teslim olmaktan bahsedene kırbaç cezası vermeyi uygun görmüştür. Bu durumda çekinen halk çareyi Şeyh Şamil'in annesine gitmekte bulmuşlardır. Annesi Şeyh Şamil'e teslim olma teklifini sununca Şeyh Şamil koymuş olduğu kanundan ödün vermemiştir. Cezayı yaşlı bir kadın çekemeyeceğinden, ceza oğluna intikal ettirilmiş, böylece Şeyh Şamil kendini kırbaçlattırmıştır.[12]
Sürgünde on yıl kadar geçirdikten sonra Çar, Şeyh Şamil'in hacca gitmesine izin verdi. Kendi isteği ile gönderildiği Kiev'den 31 Mayıs 1869'da İstanbul'a gitti. Gittiği gün sadrazam ve şeyhülislam ile görüştü. Ardından 15 Ağustos 1869'da Dolmabahçe Sarayı'nda Padişah Abdülaziz ile görüştü. Padişah kendisine ve aile bireylerine maaş bağlattı. 15 Ocak 1870’te Abdülaziz’e veda ziyaretinde bulunmasının ardından yedi ay kaldığı İstanbul'dan 25 Ocak 1870'te hac farizasını yerine getirmek için ayrıldı.[13]
Şeyh Şamil, 1871 yılında Hac ziyareti için bulunduğu Arabistan'da vefat etmiş ve Medine'de Cennet-ül Baki mezarlığında Rufai tarikatının şeyhi Seyyid Rüfai tarafından cenaze namazı kıldırılarak defnedilmiştir.[kaynak belirtilmeli]
Lak kökenli müridi Muhammed Emin; başlangıçta Ruslar'a karşı önemli başarılar kazandıysa da, 1859 yılında Şeyh Şamil'in silah bırakmasına rağmen Çerkesya'da mücadeleyi sürdürme kararını almasıyla, tartışmalı bir liderlik yürüttü.[kaynak belirtilmeli]
AilesiDüzenle
EşleriDüzenle
- Fatimat
- Cevheret
- Zahidet
- Emine
- Şovanat
Erkek çocuklarıDüzenle
- Gazi Muhammed, (Osmanlı'nın hizmetine girerek 93 Harbi'nde Ruslara karşı savaşmıştır.)
- Muhammed Şafiî, (Rusların hizmetinde bulunarak orduda tuğgeneralliğe kadar yükselmiştir.)
- Ahmed Cemaleddin
- Muhammed Said
- Cemaleddin
- Muhammed Kamil
Kız çocuklarıDüzenle
- Fatimat
- Nafisat
- Necabat
- Bahu-Mesedu
- Safiyat
KaynakçaDüzenle
- ^ İleri, Emin (2020). "Kafkasya'nın özgürlük savaşçısı: Şeyh Şamil". Anadolu Ajansı.
- ^ TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 39, sayfa: 67
- ^ "Şeyh Şamil".
- ^ Блиев М. М. Россия и горцы Большого Кавказа: на пути к цивилизации. — М.: Мысль, 2004. — С. 279. — 5-244-01004-2.
- ^ Халилов А. М., Идрисов М. М. Шамиль в истории Северного Кавказа и народной памяти. — Махачкала, 1998. — 119 с.
- ^ Халилов А. М. Национально-освободительное движение горцев Северного Кавказа под предводительством Шамиля. — Махачкала: Дагучпедгиз, 1991. — 181 с.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2015.
- ^ Блиев, Марк Максимович, Россия и горцы Большого Кавказа: на пути к цивилизации, https://books.google.com.pa/books?id=_5oiAQAAIAAJ&source=gbs_navlinks_s, 2004, 279, isbn=5-244-01004-2}}
- ^ Халилов А. М., Идрисов М. М., Шамиль в истории Северного Кавказа и народной памяти, https://books.google.ru/books?ei=xu7MVML9M6b7ywP2vID4Dw&hl=ru&id=xQchAQAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=прапрадед, Махачкала,1998, 119}}
- ^ Халилов А. М., Национально-освободительное движение горцев Северного Кавказа под предводительством Шамиля, https://books.google.ru/books?ei=ifPMVLD7CYa7ygPD5YCIAQ&hl=ru&id=RyRpAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=Амирхан, Махачкала, Дагучпедгиз, 1991, 181}}
- ^ "Rus-Çerkes Savaşı".
- ^ Oruç Mehmet, "Şeyh Şamil'in Kararlılığı", Türkiye Gazetesi, Turkiyegazetesi.com, 18.2.2009, Erişim: 20 Şubat 2014
- ^ TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 39, sayfa: 69
Dış bağlantılarDüzenle
|
Commons'ta dosyalar |
|
Vikisöz'de alıntılar |
- Historical Formation of Chechen Resistance
- Chechens Follow Shamil
- Shapi Kaziev. Imam Shamil. "Molodaya Gvardiya" Press. Moscow, 2001, 2003, 2006, 2010. ISBN 978-5-235-03332-0
- Shapi Kaziev. Akhoulgo. Caucasian War of XIX-th century. The historical novel. "Epoch", Publishing house. Makhachkala, 2008. ISBN 978-5-98390-047-9
- Muhammed Tahir el-Karahi, Kafkasya Mücadihi Şeyh Şamil'in Hatıraları, yay. H. Ahmet Özdemir, TC Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2005.