Vikipedi

Şeyh Şamil

Kafkas lider
Başlığın diğer anlamları için Şeyh Şamil (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Şeyh Şamil (26 Haziran 1797; Gimri, Avar Hanlığı - 4 Şubat 1871; Medine); Kuzey Kafkasya halklarının siyasi ve dinî önderi, Kuzey Azerbaycan, Dağıstan, Çeçenistan ve Çerkesya'nın[1] üçüncü imamı olan imam ve asker. Kafkasya'nın bağımsızlığı için mücadele etmiş olan Şeyh Şamil, Müslüman nüfusa sahip ülkelerde ün sahibidir. Ruslara karşı kazandığı zaferlerden ötürü "Kafkas Kartalı" ve "Rusya'nın Kâbusu" gibi isimlerle anılır.[2] Hamzat Bey'den sonra Kafkasya'daki direnişçilerin komutanıdır ve aynı zamanda Nakşibendi şeyhlerinden Seyyid Cemaleddin Kumuki'nin halifelerindendir. Yirmi beş yıl sürdürdüğü savaş ile onu izleyenlerin benimsemiş oldukları İslam ve tasavvuf inancı, günümüzde Kafkas halkları arasında oldukça yaygındır.

Şeyh Şamil
Dağıstan İmamı
Hüküm süresi1834 - 1859
Önce gelenHamzat Bey
Sonra gelenYok
Doğum26 Haziran 1797
Gimri, Dağıstan
Ölüm4 Şubat 1871 (73 yaşında)
Medine, Osmanlı İmparatorluğu
DefinBâki Mezarlığı
Eş(ler)iFatimat
Cevheret
Zahidet
Emine
Şovanat
Çocuk(lar)ıGazi Muhammed
Muhammed Şafiî
Muhammed Said
Muhammed Kamil
BabasıDengav Muhammed
AnnesiBahu Mesedu
Diniİslam

Hayatı Değiştir

Dağıstan'ın Gimri köyünde 26 Haziran 1797 tarihinde dünyaya geldi. Bir görüşe göre Avar[3][4][5][6][7] kökenlidir.[8] Babası Avarlardan Muhammed, annesi Avar beylerinden Pîr Budak’ın kızı Bahu Mesedu’dur. Diğer görüşe göre ise Baba tarafından Kumuk kökenlidir.[9][10][11] Şamil'in kendisine "Tatar" dediğine dair iddialar vardır:[12]

“Kendimi güçlü hükümdarlarla karşılaştırmaya cesaret edemiyorum: Ben basit bir Tatarım, Şamil; ama toprağım, ormanlarım ve boğazlarım beni birçok hükümdardan daha güçlü kılıyor".

Tatar kelimesi Türk-Moğol asıllı göçebe toplumlar için genel bir ad olup,[13] bazen özellikle Rus kaynaklarında Türk olmayan topluluklar için de kullanılmıştır. Ailede hem Kumuk hem de Avar dilleri konuşuluyordu.[14]

Doğduğunda kendisine dedesi Ali’nin adı verildi. Ancak sürekli hasta olduğundan ad değiştirmenin iyi geleceğine dair geleneksel inancın etkisiyle ailesi adını Şâmil (Şâmûîl, Şemûîl) olarak değiştirdi. Ardından arkadaşı Molla Muhammed ile birlikte Harakinili Said ve ileride kayınpederi olacak olan Nakşibendi şeyhi Cemâleddin Gazi Kumuki'den dinî ilimleri tahsil etti ve yirmi yaşlarında ileri bir seviyeye ulaştı.

On beş yaşında at binmeye ve kılıç kullanmaya başlamıştır.[15] Yirmi yaşında çoğu spor dalında yetenek sahibi biri hale gelmiştir. Ayrıca Nakşibendi tarikatında aldığı bu eğitim onda Rusların; Kafkasya'da ortadan kaldırmak istediği İslamiyet'i, tekrar canlandırmak ve yaymak için uğraşmasına, özgürlük, direniş ve İslam Birliği gibi bazı düşüncelerin gelişmesini sağlamıştır. Rus İmparatorluğu'na karşı Dağıstan'da başlattığı savaşını Çeçenistan'da sürdürmüştür. Savaş, Kuzeybatı Kafkasya'da devam eden Rus-Çerkes Savaşı ile birleşmiştir.[16] 1848 yılında Şamil, Çerkesya'ya komutanı Naib Muhammed Emin'i gönderdi.[17][18]

Sürgün günleri Değiştir

 
Şeyh Şamil Ruslarla dağ başında (1800 yıllar)

Dönemin güçlü devletlerinden biri olan Rusya'nın engellemesiyle dost olan ülkelerden gelen yardımlar kesilince, Şeyh Şamil ülkesinin gücünün tükenişini görmüştür. 1859'un 6 Eylül'ünde 70 bin kişilik Rus ordusuna, yanında birkaç yüz kişi kalıncaya kadar direndikten sonra, savaşı sürdürmesinin tehlikeli olduğunu anlayan Şeyh Şamil, Çarlık yetkilileriyle müzakereler yaparak, silah bırakma yolunu seçti.[19]

Rus Çarı II. Aleksandr, Şeyh Şamil'i sarayın kapısında son derece nazik karşıladı ve kılıcını almayarak kendisine olan hayranlığını dile getirdi.[20] Şeyh Şamil, bir ay kadar sarayda misafir edildikten sonra, saygın tutsak olarak esaret yıllarını geçireceği Kaluga'ya gönderildi. Sürgüne gittiği çeşitli Rus kentlerinde sempati toplayarak günlerini geçirdi.

Şeyh Şamil davasına sadık bir insan olarak yaşamıştır; bu uğurda annesi ile arasında geçen olay tarihe geçmiştir:

Savaş dönemlerinde halktan bazıları "Artık teslim olalım, anlaşma yapalım." diye söylenmeye başlamıştır. Bunun üzerine Şeyh Şamil teslim olmaktan bahsedene kırbaç cezası vermeyi uygun görmüştür. Bu durumda çekinen halk çareyi Şeyh Şamil'in annesine gitmekte bulmuşlardır. Annesi Şeyh Şamil'e teslim olma teklifini sorunca Şeyh Şamil koymuş olduğu kanundan ödün vermemiştir. Cezayı yaşlı bir kadın çekemeyeceğinden, ceza oğluna intikal ettirilmiş böylece Şeyh Şamil kendini kırbaçlattırmıştır.[21]

Vefatı Değiştir

Sürgünde on yıl kadar geçirdikten sonra Çar, Şeyh Şamil'in hacca gitmesine izin verdi. Kendi isteği ile gönderildiği Kiev'den 31 Mayıs 1869'da İstanbul'a gitti. Gittiği gün sadrazam ve şeyhülislam ile görüştü. Ardından 15 Ağustos 1869'da Dolmabahçe Sarayı'nda Padişah Abdülaziz ile görüştü. Padişah kendisine ve aile bireylerine maaş bağlattı. 15 Ocak 1870’te Abdülaziz’e veda ziyaretinde bulunmasının ardından yedi ay kaldığı İstanbul'dan 25 Ocak 1870'te hac vazifesini yerine getirmek için ayrıldı.[22] Hac görevini yerine getirdikten sonra Şeyh Şamil, Şubat 1871'de Medine'de öldü. Şeyh Şamil, Medine'de bulunan Cennetü'l-Baki'ye defnedildi.[23]

Lak kökenli müridi Muhammed Emin, başlangıçta Ruslara karşı önemli başarılar kazandıysa da 1859 yılında Şeyh Şamil'in silah bırakmasına rağmen Çerkesya'da mücadeleyi sürdürme kararını almasıyla tartışmalı bir liderlik yürüttü.[kaynak belirtilmeli]

Ailesi Değiştir

Eşleri Değiştir

  1. Fatimat
  2. Cevheret
  3. Zahidet
  4. Emine
  5. Şovanat

Erkek çocukları Değiştir

  1. Gâzi Muhammed, (Osmanlı'nın hizmetine girerek 93 Harbi'nde Ruslara karşı savaşmıştır.)
  2. Muhammed Şâfiî (Rusların hizmetinde bulunarak orduda tuğgeneralliğe kadar yükselmiştir.)
  3. Ahmed Cemâleddin
  4. Muhammed Sâid
  5. Cemaleddin
  6. Muhammed Kâmil

Kız çocukları Değiştir

  1. Fatimat
  2. Nafisat
  3. Necabat
  4. Bahu-Mesedu
  5. Safiyat

Kaynakça Değiştir

  1. ^ Walter Richmond, The Circassian Genocide.
  2. ^ İleri, Emin (2020). "Kafkasya'nın özgürlük savaşçısı: Şeyh Şamil". Anadolu Ajansı. 3 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 39, sayfa: 67
  4. ^ "Şeyh Şamil". 7 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ Блиев М. М. Россия и горцы Большого Кавказа: на пути к цивилизации. — М.: Мысль, 2004. — С. 279. — 5-244-01004-2.
  6. ^ Халилов А. М., Идрисов М. М. Шамиль в истории Северного Кавказа и народной памяти. — Махачкала, 1998. — 119 с.
  7. ^ Халилов А. М. Национально-освободительное движение горцев Северного Кавказа под предводительством Шамиля. — Махачкала: Дагучпедгиз, 1991. — 181 с.
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2015. 
  9. ^ Блиев, Марк Максимович, Россия и горцы Большого Кавказа: на пути к цивилизации, https://books.google.com.pa/books?id=_5oiAQAAIAAJ&source=gbs_navlinks_s, 2004, 279, isbn=5-244-01004-2}}
  10. ^ Халилов А. М., Идрисов М. М., Шамиль в истории Северного Кавказа и народной памяти, https://books.google.ru/books?ei=xu7MVML9M6b7ywP2vID4Dw&hl=ru&id=xQchAQAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=прапрадед, Махачкала,1998, 119}}
  11. ^ Халилов А. М., Национально-освободительное движение горцев Северного Кавказа под предводительством Шамиля, https://books.google.ru/books?ei=ifPMVLD7CYa7ygPD5YCIAQ&hl=ru&id=RyRpAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=Амирхан, Махачкала, Дагучпедгиз, 1991, 181}}
  12. ^ Плен у Шамиля. Правдивая повесть о восьмимесячном и шестидневном в (1854—1855 г.) пребывании в плену у Шамиля семейств: покойного генерал-майора князя Орбелиани и подполковника князя Чавчавадзе, основанная на показаниях лиц, участвовавших в событии // Журнал для чтения воспитанникам военно-учебных заведений, Том 121. № 483. 1856
  13. ^ "TATARLAR". TDV İslâm Ansiklopedisi. 16 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2023. 
  14. ^ "-". www.vostlit.info. 3 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2022. 
  15. ^ "Şeyh Şamil". www.biyografya.com. 7 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2021. 
  16. ^ "Rus-Çerkes Savaşı". 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  17. ^ İsmail Hakkı Berkok (1958). Tarihte Kafkasya. İstanbul Matbaası. 12 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2023. 
  18. ^ Khoon, Yahya (2010). Muhammad Amin: Imam Shamil’s Naib to the Circassians in the Northwest Caucasus. 
  19. ^ "ŞEYH ŞÂMİL - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 23 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2021. 
  20. ^ ""Şeyh Şamil büyük bir mücahiddi"". Memleket. 26 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2021. 
  21. ^ Oruç Mehmet, "Şeyh Şamil'in Kararlılığı", Türkiye Gazetesi, Turkiyegazetesi.com, 18.2.2009, Erişim: 20 Şubat 2014
  22. ^ TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 39, sayfa: 69
  23. ^ "Kafkasya'nın özgürlük savaşçısı Şeyh Şamil, 150 yıl önce bugün vefat etti". Anadolu Ajansı. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2021. 

Dış bağlantılar Değiştir

Vikipedi'nin kardeş projelerinden

hakkında daha fazla bilgi edinin
  Commons'ta dosyalar
  Vikisöz'de alıntılar
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şeyh_Şamil&oldid=30090842" sayfasından alınmıştır