İspanyolcada fiil çekimi

İspanyolca'da fiil çekime genel bakış

Bu madde İspanyolca'daki kipleri ve düzenli ve bazı yaygın düzensiz fiil çekimlerini örneklerle birlikte bulundurur. Düzensiz fiiller hakkında daha fazla bilgi için İspanyolcada düzensiz fiiller maddesine bakınız.

Tablolar yalnızca yalın eylemleri içerip; birleşik fiilleri (yardımcı fiiller vasıtasıyla oluşan ögeler) ve edilgen çatıdaki yapıları içermez. Eylemin devam ettiğini bildiren cümlelerde estar + fiilin ulaç hâli kullanılır. Türkçede bulunmayan present perfect tense için ise haber + fiilin ortaç hâli kullanılır. Ortaç bu şekilde kullanılırsa, istisnasız her zaman -o ile biter. Eğer sıfat olarak kullanılıyorsa ismin cinsiyet ve tekillik-çoğulluk durumuna bakılır. Aynı şekilde ser ile edilgen yapılı bir cümle varsa, özneye göre de değişime uğrar. (Örn. La carta fue escrita ayer 'Mektup dün [yazıldı]'). Durum bildiren estar ile edilgen yapılı bir cümle varsa da aynı değişim söz konusu olur. (Örn. La carta ya está escrita 'Mektup zaten yazılı')

Zamirler yo, tú, vos,[1] él, ella, usted, nosotros/as, vosotros/as,[2] ellos/as ve ustedes şeklindedir. Türkçede olduğu gibi İspanyolcada da -vurgulanmak istenmiyorsa- özneyi belirtmemek yaygın ve gündeliktir.

Düzenli fiiller değiştir

-ar çekimi (amar, 'sevmek') değiştir

Çekimsiz (Formas no personales) Yapı
Mastar (Infinitivo) amar
Ulaç (Gerundio) amando
Ortaç (Participio) amado (amado, amada, amados, amadas
sırasıyla; eril tekil, dişil tekil, eril çoğul, dişil çoğul)
Haber kipi (Indicativo) yo vos[1] él / ella / usted nosotros / nosotras vosotros / vosotras[2] ellos / ellas /
ustedes
Şimdiki zaman (Presente) amo amas amás ama amamos amáis aman
Hikâye birleşik zamanı (Pretérito imperfecto veya copretérito) amaba amabas amaba amábamos amabais amaban
Geçmiş zaman (Pretérito perfecto simple veya Pretérito) amé amaste[3] amastes / amaste[4] amó amamos amasteis amaron
Gelecek zaman (Futuro simple veya Futuro) amaré amarás amará amaremos amaréis amarán
Şart kipi (Condicional simple veya Pospretérito) amaría amarías amaría amaríamos amaríais amarían
Dilek kipi (Subjuntivo) yo vos [1] él / ella /
usted
nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras
[2]
ellos / ellas /
ustedes
Şimdiki zaman (Presente) ame ames amés / ames[5] ame amemos améis amen
Hikâye birleşik zamanı 1 (Pretérito imperfecto veya Pretérito) amara amaras amara amáramos amarais amaran
Hikâye birleşik zamanı 2[6] amase amases[7] amase amásemos amaseis amasen
Gelecek zaman (Futuro simple veya Futuro)[8] amare amares[9] amare amáremos amareis amaren
Emir kipi (Imperativo)   vos [1] usted nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras[2]
ustedes
Olumlu   ama amá ame amemos amad [10] amen
Olumsuz   no ames no amés /
no ames[5]
no ame no amemos no améis no amen

-er çekimi (temer, 'korkmak') değiştir

Çekimsiz Yapı
Mastar temer
Ulaç temiendo
Ortaç temido (temido, temida, temidos, temidas
sırasıyla; eril tekil, dişil tekil, eril çoğul, dişil çoğul)
Haber kipi yo vos [1] él / ella /
usted
nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras
[2]
ellos / ellas /
ustedes
Şimdiki zaman temo temes temés teme tememos teméis temen
Hikâye birleşik zamanı temía temías temía temíamos temíais temían
Geçmiş zaman temí temiste[3] temistes / temiste[4] temió temimos temisteis temieron
Gelecek zaman temeré temerás temerá temeremos temeréis temerán
Şart kipi temería temerías temería temeríamos temeríais temerían
Dilek kipi yo vos [1] él / ella /
usted
nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras
[2]
ellos / ellas /
ustedes
Şimdiki zaman tema temas temás / temas [5] tema temamos temáis teman
Hikâye birleşik zamanı 1 temiera temieras temiera temiéramos temierais temieran
Hikâye birleşik zamanı 2[6] temiese temieses[7] temiese temiésemos temieseis temiesen
Gelecek zaman[8] temiere temieres[9] temiere temiéremos temiereis temieren
Emir kipi   vos[1] usted nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras[2]
ustedes
Olumlu   teme temé tema temamos temed[10] teman
Olumsuz   no temas no temás / no temas[5] no tema no temamos no temáis no teman

-ir çekimi (partir, 'ayrılmak') değiştir

Çekimsiz Yapı
Mastar partir
Ulaç partiendo
Ortaç partido (partido, partida, partidos, partidas
sırasıyla; eril tekil, dişil tekil, eril çoğul, dişil çoğul)
Haber kipi yo vos [1] él / ella /
usted
nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras
[2]
ellos / ellas /
ustedes
Şimdiki zaman parto partes partís parte partimos partís parten
Hikâye birleşik zamanı partía partías partía partíamos partíais partían
Geçmiş zaman partí partiste[3] partistes / partiste[4] partió partimos partisteis partieron
Gelecek zaman partiré partirás partirá partiremos partiréis partirán
Şart kipi partiría partirías partiría partiríamos partiríais partirían
Dilek kipi yo vos [1] él / ella /
usted
nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras
[2]
ellos / ellas /
ustedes
Şimdiki zaman parta partas partás / partas[5] parta partamos partáis partan
Hikâye birleşik zamanı 1 partiera partieras partiera partiéramos partierais partieran
Hikâye birleşik zamanı 2[6] partiese partieses[7] partiese partiésemos partieseis partiesen
Gelecek zaman[8] partiere partieres[9] partiere partiéremos partiereis partieren
Emir kipi   vos[1] usted nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras[2]
ustedes
Olumlu   parte partí parta partamos partid[10] partan
Olumsuz   no partas no partás / no partas[5] no parta no partamos no partáis no partan

Düzensiz fiiller değiştir

ser, 'olmak (öz olarak)' değiştir

Oy-Yo fiili. Gövde: s-, fu-, er-, se-

Çekimsiz Yapı
Mastar ser
Ulaç siendo
Ortaç sido (asla sıfat olarak kullanılmaz)
Haber kipi yo vos [1] él / ella /
usted
nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras
[2]
ellos / ellas /
ustedes
Şimdiki zaman soy eres sos es somos sois son
Hikâye birleşik zamanı era eras era éramos erais eran
Geçmiş zaman fui fuiste[3] fuistes / fuiste[4] fue fuimos fuisteis fueron
Gelecek zaman seré serás será seremos seréis serán
Şart kipi sería serías sería seríamos seríais serían
Dilek kipi yo vos [1] él / ella /
usted
nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras
[2]
ellos / ellas /
ustedes
Şimdiki zaman sea seas seás / seas[5] sea seamos seáis sean
Hikâye birleşik zamanı 1 fuera fueras fuera fuéramos fuerais fueran
Hikâye birleşik zamanı 2[6] fuese fueses[7] fuese fuésemos fueseis fuesen
Gelecek zaman[8] fuere fueres[9] fuere fuéremos fuereis fueren
Emir kipi   vos[1] usted nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras[2]
ustedes
Olumlu   sea seamos sed[10] sean
Olumsuz   no seas no seás / no seas[5] no sea no seamos no seáis no sean

estar, 'olmak (durum olarak)' değiştir

Çekimsiz Yapı
Mastar estar
Ulaç estando
Ortaç estado (asla sıfat olarak kullanılmaz)
Haber kipi yo vos[1] él / ella /
usted
nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras
[2]
ellos / ellas /
ustedes
Şimdiki zaman estoy estás está estamos estáis están
Hikâye birleşik zamanı estaba estabas estaba estábamos estabais estaban
Geçmiş zaman estuve estuviste[3] estuvistes / estuviste[4] estuvo estuvimos estuvisteis estuvieron
Gelecek zaman estaré estarás estará estaremos estaréis estarán
Şart kipi estaría estarías estaría estaríamos estaríais estarían
Dilek kipi yo vos[1] él / ella /
usted
nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras
[2]
ellos / ellas /
ustedes
Şimdiki zaman esté estés esté estemos estéis estén
Hikâye birleşik zamanı 1 estuviera estuvieras estuviera estuviéramos estuvierais estuvieran
Hikâye birleşik zamanı 2[6] estuviese estuvieses[7] estuviese estuviésemos estuvieseis estuviesen
Gelecek zaman[8] estuviere estuvieres[9] estuviere estuviéremos estuviereis estuvieren
Emir kipi[11]   vos[1] usted nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras[2]
ustedes
Olumlu   está/estate[12] está esté estemos estad[13] estén
Olumsuz   no estés no estés no esté no estemos no estéis no estén

haber, 'Türkçe karşılığı yok (yardımcı fiil)' değiştir

Gövde: hab-, h-, habr-, hay-, hub- (a-u)

Çekimsiz Yapı
Mastar haber
Ulaç habiendo
Ortaç habido (nadiren sıfat olarak kullanılır)
Haber kipi yo vos[1] él / ella /
usted
nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras
[2]
ellos / ellas /
ustedes
Şimdiki zaman he has ha[14] hemos / habemos[15] habéis han
Hikâye birleşik zamanı había habías había habíamos habíais habían
Geçmiş zaman hube hubiste[3] hubistes / hubiste[4] hubo hubimos hubisteis hubieron[16]
Gelecek zaman habré habrás habrá habremos habréis habrán
Şart kipi habría habrías habría habríamos habríais habrían
Dilek kipi yo vos[1] él / ella /
usted
nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras
[2]
ellos / ellas /
ustedes
Şimdiki zaman haya[17] hayas hayás / hayas[5] haya hayamos hayáis hayan
Hikâye birleşik zamanı 1 hubiera hubieras hubiera hubiéramos hubierais hubieran
Hikâye birleşik zamanı 2[6] hubiese hubieses[7] hubiese hubiésemos hubieseis hubiesen
Gelecek zaman[8] hubiere hubieres[9] hubiere hubiéremos hubiereis hubieren
Emir kipi
(Eski İspanyolcada)
  vos[1] usted nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras[2]
ustedes
Olumlu   haya hayamos habed[10] hayan
Olumsuz   no hayas no hayás / no hayas[5] no haya no hayamos no hayáis no hayan

tener, 'sahip olmak' değiştir

G fiili.

Çekimsiz Yapı
Mastar tener
Ulaç teniendo
Ortaç tenido (tenido, tenida, tenidos, tenidas) —
sırasıyla; eril tekil, dişil tekil, eril çoğul, dişil çoğul)
Haber kipi yo vos [1] él / ella /
usted
nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras
[2]
ellos / ellas /
ustedes
Şimdiki zaman tengo tienes tenés tiene tenemos tenéis tienen
Hikâye birleşik zamanı tenía tenías tenía teníamos teníais tenían
Geçmiş zaman tuve tuviste[3] tuvistes / tuviste[4] tuvo tuvimos tuvisteis tuvieron
Gelecek zaman tendré tendrás tendrá tendremos tendréis tendrán
Şart kipi tendría tendrías tendría tendríamos tendríais tendrían
Dilek kipi yo vos [1] él / ella /
usted
nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras
[2]
ellos / ellas /
ustedes
Şimdiki zaman tenga tengas tengás / tengas[5] tenga tengamos tengáis tengan
Hikâye birleşik zamanı 1 tuviera tuvieras tuviera tuviéramos tuvierais tuvieran
Hikâye birleşik zamanı 2[6] tuviese tuvieses[7] tuviese tuviésemos tuvieseis tuviesen
Gelecek zaman[8] tuviere tuvieres[9] tuviere tuviéremos tuviereis tuvieren
Emir kipi   vos[1] usted nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras[2]
ustedes
Olumlu   ten tené tenga tengamos tened[10] tengan
Olumsuz   no tengas no tengás / no tengas[5] no tenga no tengamos no tengáis no tengan

ir, 'gitmek' değiştir

Çekimsiz Yapı
Mastar ir
Ulaç yendo
Ortaç ido (nadiren sıfat olarak kullanılır)
Haber kipi yo vos[1] él / ella /
usted
nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras
[2]
ellos / ellas /
ustedes
Şimdiki zaman voy vas va vamos vais van
Hikâye birleşik zamanı iba ibas iba íbamos ibais iban
Geçmiş zaman fui fuiste[3] fuistes / fuiste[4] fue fuimos fuisteis fueron
Gelecek zaman iré irás irá iremos iréis irán
Şart kipi iría irías iría iríamos iríais irían
Dilek kipi yo vos[1] él / ella /
usted
nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras
[2]
ellos / ellas /
ustedes
Şimdiki zaman vaya vayas vayás / vayas [5] vaya vayamos vayáis vayan
Hikâye birleşik zamanı 1 fuera fueras fuera fuéramos fuerais fueran
Hikâye birleşik zamanı 2[6] fuese fueses[7] fuese fuésemos fueseis fuesen
Gelecek zaman[8] fuere fueres[9] fuere fuéremos fuereis fueren
Emir kipi   vos[1] usted nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras[2]
ustedes
Olumlu   ve[18] andá[19][20][21] vaya vamos id[22] vayan
Olumsuz   no vayas no vayás / no vayas no vaya no vayamos no vayáis no vayan

conocer, 'bilmek; tanımak' değiştir

Çekimsiz Yapı
Mastar conocer
Ulaç conociendo
Ortaç conocido (conocido, conocida, conocidos, conocidas
sırasıyla; eril tekil, dişil tekil, eril çoğul, dişil çoğul)
Haber kipi yo vos[1] él / ella /
usted
nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras
[2]
ellos / ellas /
ustedes
Şimdiki zaman conozco conoces conocés conoce conocemos conocéis conocen
Hikâye birleşik zamanı conocía conocías conocía conocíamos conocíais conocían
Geçmiş zaman conocí conociste[3] conocistes / conociste[4] conoció conocimos conocisteis conocieron
Gelecek zaman conoceré conocerás conocerá conoceremos conoceréis conocerán
Şart kipi conocería conocerías conocería conoceríamos conoceríais conocerían
Dilek kipi yo vos[1] él / ella /
usted
nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras
[2]
ellos / ellas /
ustedes
Şimdiki zaman conozca conozcas conozcás / conozcas [5] conozca conozcamos conozcáis conozcan
Hikâye birleşik zamanı 1 conociera conocieras conociera conociéramos conocierais conocieran
Hikâye birleşik zamanı 2[6] conociese conocieses[7] conociese conociésemos conocieseis conociesen
Gelecek zaman[8] conociere conocieres[9] conociere conociéremos conociereis conocieren
Emir kipi   vos[1] usted nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras[2]
ustedes
Olumlu   conoce conocé conozca conozcamos conoced[10] conozcan
Olumsuz   no conozcas no conozcás no conozca no conozcamos no conozcáis no conozcan

conducir, 'araba sürmek' değiştir

-ducir fiili.

Çekimsiz Yapı
Mastar conducir
Ulaç conduciendo
Ortaç conducido/a
Haber kipi yo vos[1] él / ella /
usted
nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras
[2]
ellos / ellas /
ustedes
Şimdiki zaman conduzco conduces conducí conduce conducimos conducís conducen
Hikâye birleşik zamanı conducía conducías conducía conducíamos conducíais conducían
Geçmiş zaman conduje[23] condujiste[23] condujiste[23] condujo[23] condujimos[23] condujisteis[23] condujeron[23]
Gelecek zaman conduciré conducirás conducirá conduciremos conduciréis conducirán
Şart kipi conduciría conducirías conduciría conduciríamos conduciríais conducirían
Dilek kipi yo vos[1] él / ella /
usted
nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras
[2]
ellos / ellas /
ustedes
Şimdiki zaman conduzca conduzcas conduzcas conduzca conduzcamos conduzcáis conduzcan
Hikâye birleşik zamanı 1 condujera condujeras condujera condujeramos condujerais condujeran
Hikâye birleşik zamanı 2[6] condujese condujeses condujese condujesemos condujeseis condujesen
Gelecek zaman[8] condujere condujeres condujere condujeremos condujereis condujeren
Emir kipi   vos[1] usted nosotros /
nosotras
vosotros /
vosotras[2]
ustedes
Olumlu   conduce conduce conduzca conduzcamos conduced conduzcan
Olumsuz   no conduzcas no conduzcas no conduzca no conduzcamos no conduzcáis no conduzcan

Kaynakça değiştir

  1. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae Vos öznesi kendine has çekimlenir ve Orta Amerika ve Latin Amerika'da (Özellikle Arjantin, Uruguay ve Paraguay) kayda değer derecede insan tarafından konuşulur. Bkz: Voseo.
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae İkinci çoğul şahıs zamiri olan vosotros/vosotras sadece İspanya'da (Kanarya Adaları hariç) ve Ekvator Ginesi'nde kullanılır. Latin Amerika'da yalnızca ustedes kullanılır.
  3. ^ a b c d e f g h i öznesi için bütün geçmiş zaman ekleri -ste'dir. Halk arasında bazen fazladan bir -s harfi de eklenebilir. Örneğin: thus (tú) amastes, temistes, partistes, vb.
  4. ^ a b c d e f g h i -stes ve -ste sonlu fiiller vos — thus (vos) amastes ve (vos) amaste, (vos) temistes ve (vos) temiste şeklinde kullanılabilir. -stes eki tarihsel olarak vos öznesiyle alakalıdır. -ste eki Royal Spanish Academy tarafından yegâne genelgeçer çekimdir.
  5. ^ a b c d e f g h i j k l m n Vos öznesi için dilek kipi yapısında son hece vurguludur ve aksan işareti taşır: amés, temás, partás, vb. Rioplatense İspanyolcası'nda bu yapı tú'da olduğu gibi de olabilir (sondan ikinci hece vurgulu, aksan işareti yok: ames, temas, partas, vb.). Standart vos yapısı Rioplatense İspanyolcası'ndaki gibidir. Bkz: Spanish Royal Academy'de amar 28 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  6. ^ a b c d e f g h i j Modern İspanyolcada hikâye birleşik zamanı için -ra eki -se ekinden daha yaygındır ve -se eki Latin Amerika'da neredeyse hiç kullanılmaz. (In Mark Davies's Corpus del Español 22 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., the ratio of -ra to -se is about 7:1 for 20th-century Spanish.)
  7. ^ a b c d e f g h i Daha çok İspanya'da kullanılan -se eki için sadece Latin Amerika'da kullanılan voseo yapısı göz önüne alındığında (vos) amases, (vos) tuvieses, vb. gibi ifadelerin kullanılması olası değildir.
  8. ^ a b c d e f g h i j İspanyolcada dilek kipinde gelecek zamanı kullanmak, yasal durumlar, edebî dil veya eski dilden kalan ifadeler haricinde pek yaygın değildir. Örnek: sea lo que fuere 'ne olacaksa o olsun'.
  9. ^ a b c d e f g h i Günlük dilde resmî olmayan durumlarda kullanılan ve vos zamirleri için dilek kipinde gelecek zaman göz önüne alındığında, amares, tuvieres, vb. gibi ifadelerin yazılı ve sözlü dilde kullanılması olası değildir.
  10. ^ a b c d e f g Her fiil için vosotros için emir kipi -d ekiyle biter (amad, temed, partid, vb.); ancak halk arasında -r ile söylenebilir; ki bu da fiili mastar haliymiş gibi gösterebilir (amar, temer, partir, vb.). Bu zamirin nesnesi olan os, fiili dönüşlü yapmak için kullanıldığında -d düşerken -r düşmez. Yani; amad > amaos (emir kipi) and amar > amaros (dönüşlü fiil), vb.
  11. ^ Estar genellikle emir kipinde zamir yapılır, özellikle de konuşma dilinde.
  12. ^ Emir kipinde 'tú' zamiri için estar sistematik olarak zamir yapılır (estarse)
  13. ^ Genel konuşma dilindeki yapı düzgüsel olmayan estar dır. Düzgüsel olan estarse' için estaros ve estarse (bazı yerlerde estaos yerine) düzgüsel değildir; ama günlük konuşma dilinde kullanılır. Estad yapısı sadece resmî durumlarda kullanılır.
  14. ^ Present perfect tense ve haber de ifadesinin kullanımı için çekimi ha şeklindedir. Kişinin önemli olmadığı durumlarda hay que kullanılır (Hay que esperar 'beklemek lazım'). Hay tek başına kullanılırsa "var" demektir (Hay un gato 'bir kedi var').
  15. ^ Habemos çekimi 'gündemdeki konu' anlamına gelen nos las habemos con gibi bazı ifadelerde nadir olarak kullanılır. Eski kullanımlarda habemos, hemos'un yerini alabilirdi, ve diyalektik olarak bazı yerlerde değişebilir. Keza diyalektik olarak çoğul durumlarda "var" anlamına gelen hay'ın yerini de alabilir.
  16. ^ Hubieron İspanyolca konuşan insanlar tarafından çoğul durumlarda sıkça hubo yerine kullanılır. "Bir sürü kutu vardı." demek için hubieron muchas cajas diyebilenler olsa da bu durumda hubieron kullanılması düzgüsel değildir.
  17. ^ Diyalektik olarak, haiga, vb.
  18. ^ Diyalektik olarak, ves. Pronominal olarak kullanılmaz, her zaman vete.
  19. ^ Ir fiili, vos zamiri için olumlu emir kipinde andar ('yürümek/gitmek') çekimini kullanır.
  20. ^ Şili'de, anda.
  21. ^ Orta Amerika'daki kullanımında normal yapıdaki "í" kullanılır.
  22. ^ Id yerine ir kullanmak her ne kadar düzgüsel olmasa da günlük konuşma dilinde yaygındır. Düzgüsel ikinci çoğul şahıs zamirinde emir kipi irse fiili için idos şeklindedir (diğer fiiller gibi sondaki d düşmez); ancak çok fazla kullanılmaz. Íos ise eski bir kullanımdır. Günlük hayattaki dilde düzgüsel olmayan konuşma iros veya bölgesel olarak irse şeklindedir. Bu karışıklıktan kaçınmak için bazı insanlar marchaos gibi farklı bir fiil kullanır.
  23. ^ a b c d e f g Sonu -ducir ile biten fiiller için -her ne kadar düzgüsel olmasa da- bazen düzenli geçmiş zaman çekimleri kullanılır. (Örneğin, condujiste yerine conduciste kullanılması)