İbn-i Lubudi

Necmeddin el-Lubûdi
Necmeddin el-Lubûdi
Doğum	1210; Halep
Ölüm	1267-1268; Suriye?
Meslek	Doktor, Matematikçi, Astronom, Filozof

İbn-i Lubudi, (d. 1210, Halep ö.1267/68) Müslüman doktor, matematikçi, astronom ve filozoftur. Tam adı, Yahya b. Şemsüddin Muhammed b. Abdan b. Abdülvahid b. el-Lübûdî'dir.^[1]^[2]

Hayatı ve çalışmaları değiştir

Şam'da ünlü el-Dakhwar'da tıp okudu. Daha sonra Hims'in Mansur İbrahim hükümdarının hizmetine girdi (1239-45) ve sonra Necmeddin Eyyup tarafından İskenderiye'de hükûmet müfettişi olarak atandı. Mısır'dan döndükten sonra Suriye'de yaşadı.

İbn el-Lubudi, bir dizi tıbbi eser yazdı: romatizma, Hipokrat'ın aforizmaları, Huneyn İbn İshak'ın soruları üzerine incelemeler. Eserlerinden sadece ikisi günümüze ulaştı: Elli psikolojik ve tıbbi soruya ilişkin tartışmaların toplanması (deneysel değil sadece teorik tartışmalar); İbn Sina’nın Kanunu'nun Külliyatı hakkında yorum.

İlk çalışma (Tartışmaların Derlemesi - İngilizce: Collection of discussions) burada ilgi çekicidir. Bu eser, Madrid'deki Escurial'da bulunmaktadır. Bu çalışmada el-Lubudi aşağıdaki gibi konularla ilgilenmektedir:

Soru 19: Beden ve korunması, bilginlerin ve filozofların çoğunluğu tarafından kabul gören dört ruh haline değil, sadece kana bağlıdır.
Soru 25: Galen'in söylediğinin aksine, kadınlar sperm üretmiyor.
Soru 27: Arterlerin hareketinin kendileri için uygun olduğu ve kalbin hareketlerine bağlı olmadığı.
Soru 29: Vücutta oluşan ilk uzvun, Hipokrat'ın söylediğinin aksine, kendi görüşüne göre beyin değil kalptir.
Soru 34: Kafatasını oluşturan kemiklerin tümörlere dönüşebileceği.
Soru 58: Aşırı ateş vak'alarında serbest bırakma önerilmemektedir.

İbnü'l-Lubidi’nin matematiksel yazıları şunları içerir:

Öklid'den bir özet; Aritmetik Ders Kitabı; Cebir Üzerine Bir İnceleme.

Ayrıca 9. yüzyılın başlarında yaşayan Habeş el Hasib'in tablolarından çıkarılan El-Zahir (parlak) ve kendi gözlemlerine dayanarak el-Mukarab (yaklaşık olarak) astronomik tablolarını da derledi. 1325 yılında İbn Serrac, Halep'te sergiledi. İki çeşit evrensel usturlap tasarladı; almucantar kuadrantı için çeşitli işaretlemeler geliştirdi ve basit sinüs kuadrantına alternatifler olarak çeşitli ustaca trigonometrik gridler tasarladı.

Tedkîkü’l-Mebâhisi’t-Tayyibe fî Tahkîki’l-Mesâili’l-Hilâfiyye adlı eseri yazmıştır.^[1]

Notlar değiştir

^ ^a ^b AVCI, A. Y. & DAĞCI Ş. (Tez Danışmanı), Fıkhî ihtilâflara tasavvufî bir bakış açısı (Şa’rânî örneği) (PDF), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslâm Bilimleri (İslâm Hukuku) Anabilim Dalı, s. 74, (Doktora Tezi)
^ "599. Najm Al-din İbn Al-Lubudi" (PDF) (Arapça). 25 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mart 2021.

Kaynakça değiştir

L. Leclerc (1876), Histoire de la medecine Arabe, vol. 2, p. 161, Paris. (cf. Salah Zaimeche, "The Scholars of Aleppo: Al Mahassin, Al Urdi, Al-* Lubudi, Al-Halabi", Foundation for Science Technology and Civilisation, 9 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi
Sevim Tekeli, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, 1956, Doktora Tezi Bölümü, Al-Urdi'nin "Risalet-Ün Fi Keyfiyet-il-Erşad" Adlı Makalesi
Sevim Tekeli (1958), "Nasirüddin, Takiyüddin ve Tycho Brahe'nin Rasat Aletlerinin Mukayesesi" (PDF), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, XVI (3-4), s. 301-393
Majeed Azeem, "How Islam changed medicine", BMJ 2005, s. 331:1486, doi:10.1136/bmj.331.7531.1486

[avci-1] AVCI, A. Y. & DAĞCI Ş. (Tez Danışmanı), Fıkhî ihtilâflara tasavvufî bir bakış açısı (Şa’rânî örneği) (PDF), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslâm Bilimleri (İslâm Hukuku) Anabilim Dalı, s. 74, (Doktora Tezi)

[2] "599. Najm Al-din İbn Al-Lubudi" (PDF) (Arapça). 25 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mart 2021.

[1]

[2]

Necmeddin el-Lubûdi
Doğum	1210 Halep
Ölüm	1267-1268 Suriye?
Meslek	Doktor, Matematikçi, Astronom, Filozof