Özgür Özel

Türk politikacı

Özgür Özel (d. 21 Eylül 1974, Manisa), Türk politikacı, eczacı ve 2023'ten beri Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) genel başkanı ve Türkiye'nin ana muhalefet partisi lideridir.

Ecz.
Özgür Özel
Özel, Eylül 2023
Türkiye Ana Muhalefet Partisi Lideri
Görevde
Makama geliş
8 Kasım 2023
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan
Yerine geldiği Kemal Kılıçdaroğlu
8. Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı
Görevde
Makama geliş
8 Kasım 2023
Yerine geldiği Kemal Kılıçdaroğlu
Sosyalist Enternasyonal Başkan Yardımcısı
Görevde
Makama geliş
25 Ocak 2024
Başkan Pedro Sánchez
Yerine geldiği Ünal Çeviköz
CHP TBMM Grup Başkanı[1]
Görevde
Makama geliş
3 Haziran 2023
Yerine geldiği Kemal Kılıçdaroğlu
CHP TBMM Grup Başkanvekili
Görev süresi
28 Haziran 2011 - 3 Haziran 2023
Türkiye Büyük Millet Meclisi
24, 25, 26, 27 ve 28. dönem milletvekili
Seçim bölgesi 2011 – Manisa
Haziran 2015 – Manisa
Kasım 2015 – Manisa
2018 – Manisa
2023 – Manisa
Kişisel bilgiler
Doğum 21 Eylül 1974 (49 yaşında)
Şehzadeler, Manisa, Türkiye
Milliyeti Türk
Partisi Cumhuriyet Halk Partisi (2009-günümüz)
Diğer siyasi
bağlantıları
Millet İttifakı
(2018-2023)
Evlilik(ler)
Didem Özel (e. 1998)
Çocuk(lar) 1
Bitirdiği okul Ege Üniversitesi
Mesleği Siyasetçi, eczacı
İmzası
Resmî site eczozgurozel.com

2011'den beri TBMM'de Manisa milletvekilidir. Cumhuriyet Halk Partisi'nin 24 Haziran 2015 tarihinden 3 Haziran 2023 tarihine kadar grup başkanvekili olarak CHP'nin TBMM'deki çalışmalarını yönlendirdi. 3 Haziran 2023 tarihinde parti grubu tarafından Cumhuriyet Halk Partisi TBMM grup başkanı olarak seçildi.[2] 5 Kasım 2023 tarihindeki 38. Cumhuriyet Halk Partisi Olağan Kurultayı'nda Kemal Kılıçdaroğlu'na karşı 276 oy farkla CHP genel başkanı olarak seçildi.[3][4] Girdiği ilk yerel seçimde CHP'nin oyunu %12 arttırarak 1977 yılından beri ilk defa birinci parti konumuna getirmiştir.[5]

1999 yılında serbest eczacılığa başladı. Manisa Eczacı Odası'nda 2001-2007 yılları arasında bir dönem genel sekreterlik ve iki dönem oda başkanlığı görevlerinde bulundu. Bu dönemde Manisa Akademik Odalar Birliği'nde dönem sözcülüğü ve başkanlığı görevlerini üstlendi. Ayrıca, Uluslararası Eczacılık Federasyonu, Avrupa Birliği Eczacılık Grubu ve Avrupa Eczacılık Forumu gibi uluslararası örgütlere üyeliği bulunmaktadır.

2007-2011 yılları arasında Türk Eczacıları Birliği'nde bir dönem saymanlık, iki dönem genel sekreterlik görevlerini yürüttü. Aynı dönemde Manisa'yı temsilen TBMM'ye milletvekili seçildi. TBMM'de görev yaptığı dönemlerde Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu, CHP Cezaevleri İzleme ve İnceleme Komisyonu, CHP Üniversitelerin ve Öğrencilerin Sorunlarını Araştırma Komisyonu ve TBMM Soma Maden Araştırma Komisyonu üyeliği gibi önemli görevler üstlendi.

İlk yılları ve eğitimi değiştir

21 Eylül 1974 tarihinde Manisa'da Talat ve Şükran Özel çiftinin çocuğu olarak doğdu. Üsküp ve Selanik göçmeni bir ailenin çocuğudur. İlköğretimini Manisa Merkez Gazi İlkokulu'nda tamamladı. Verdiği bir röportajda, ilkokulu tamamladıktan sonra parasız yatılı sınavlarını kazanarak İzmir Bornova'da eğitim aldığını belirtmiştir.[6] Orta ve lise öğrenimine İzmir'de bulunan Bornova Anadolu Lisesinde başladı, son yılında Manisa Lisesine geçip oradan mezun oldu. Bornova Anadolu Lisesi Almanca Bölümü ve Manisa Lisesinde tamamlamasının ardından 1997 yılında Ege Üniversitesi Eczacılık Fakültesinden mezun oldu.[7]

Mesleki kariyeri değiştir

Üniversiteden mezun oluşunun ardından Özel, 2011 yılında yapılan seçimlerde milletvekili seçilene kadar serbest eczacılık mesleğini sürdürdü. 2007 yılından sonra Türk Eczacıları Birliğinde (TEB) yönetim kurulu üyeliği, sayman ve iki dönem genel sekreterlik görevlerinde bulundu. Ayrıca eczacılık kariyeri boyunca 163 tane kongre ve konferansta yazılı ve sözlü bildiri sunumu yapmış, panelleri yönetmiş ve uluslararası platformlarda aktif olarak yer almıştır. Uluslararası Eczacılık Federasyonu, Avrupa Birliği Eczacılık Grubu ile Avrupa Eczacılık Forumu'na üyelikleri bulundu.[8]

Atık Pillerin Eczanelerde Toplanması Kampanyası ile Manisa Belediyesi tarafından "Manisa Tarzanı Çevre Ödülü"ne layık görülmüştür. Aynı dönemde başlattığı "Çölyak hastaları için İstanbul'da ürettirilen ekmeklerin Manisa ve ilçelerindeki hastalara ulaştırılması" projesini hayata geçirmiştir. Bu projeler ile, çevre duyarlılığı ve toplum sağlığına yönelik önemli katkılarda bulunmuştur.[9]

Özel, eczacı olarak kariyerine başlamasında Neşe Gülersoy'un etkisi olduğunu belirterek Gülersoy'un mücadeleci kişiliğinin onun için bir ilham kaynağı olduğunu daha sonradan aktarmıştır.[6]

Siyasi kariyeri değiştir

İlk yılları (2009-2015) değiştir

Özel, 2009 yerel seçimlerinde Cumhuriyet Halk Partisi'nden Manisa Belediye Başkan adayı oldu fakat seçilemedi. İlk defa 2011 Türkiye genel seçimleri'nde CHP Manisa milletvekili olarak meclise girdi. 2014 yerel seçimlerinde tekrar aynı partiden Manisa Büyükşehir belediye başkan adayı oldu fakat yine seçilemedi. Özel, diğer CHP Manisa milletvekilleriyle birlikte Soma'daki maden ocaklarının incelenmesi için bir meclis komisyonu kurulmasını teklif etmiş, bu önergenin gündeme alınmasıyla ilgili yaptığı 29 Nisan 2014 tarihli konuşmada ocaklardaki denetim ve güvenlik eksikliklerinden bahsetmiş, konuşma 13 Mayıs 2014 Soma Maden Faciası sonrası ülke gündeminde uzun süre tartışılmıştır.[10]

Haziran 2015 ve Kasım 2015 Türkiye genel seçimleri'nde tekrar CHP Manisa milletvekili olarak meclise girdi. 18. Cumhuriyet Halk Partisi Olağanüstü Kurultayı'nda CHP parti meclisi üyesi seçildi. Milletvekilliği döneminde Türkiye Büyük Millet Meclisi Sağlık Komisyonu ve CHP Cezaevleri İnceleme Komisyonu üyesi oldu. 24 Haziran 2015 tarihinde CHP grup başkanvekilliği görevine seçildi.[11] Çağdaş Gazeteciler Derneği ve Atatürkçü Düşünce Derneği tarafından verilen 2015 Uğur Mumcu Yılın Siyasetçisi Ödülü'nü aldı.[12]

Grup başkanvekilliği (2015-2023) değiştir

 
Manisa Milletvekili Özgür Özel, TBMM kürsüsünde Soma Faciası hakkında konuşma yaparken; Mayıs 2014.

Özgür Özel, 15 Temmuz Darbe Girişimi gecesi CHP genel merkezinden meclise sarı Vosvos ile gittiğini ve bu araçla geldikleri bir video çekildiğini, bu videoyu ailelerine bırakmak üzere çektiklerini belirtti. Meclise giderken helikopterlerden ateş açıldığını ve tankları gördüklerini ifade etti. Meclise ulaştıktan sonra yaşadıkları sığınakta kaldıklarını ve meclisin bombalandıktan sonra elektriklerin kesildiğini aktardı. Özel ayrıca Meclis'te TRT stüdyosuna girerek canlı yayına katıldığını ve o günün psikolojisiyle sunucunun "İnşallah bundan sonra hep birlikte olacağız" dediğini paylaştı.[13]

Kasım 2016'da CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel, TBMM'de AK Parti'nin Ceza Muhakemeleri Kanunu önergesini eleştirerek, önergenin içeriğindeki cinsel istismar suçlarını hafifleten maddelere karşı çıktığını ve Meclis'te açık oylama talep ettiklerini belirtti.[14]

Özgür Özel, TBMM Kanun Kararlar Müdürlüğünde çalışan bir personelin, CHP genel başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’na hakaretler içeren çok sayıda sosyal medya paylaşımını genel kurul gündemine getirdi. Bu personelin, Twitter hesabından atılan hakaret içeren tweetler nedeniyle genel kurul çalışmaları durma noktasına geldi. Özgür Özel, bu olayı dikkat çekici bir şekilde ifade etmek amacıyla personelin odasına giderek masaüstü bilgisayarının kasasını söktü ve bu kasayı genel kurul salonuna getirdi.[15]

Mart 2017'de Özgür Özel, Fox TV'de katıldığı canlı yayında, Cumhurbaşkanının Meclis'i feshetme yetkisini kanıtlamak için Meclis'te oylanan kitapçığı sundu. Özel, bu kitapçıkla cumhurbaşkanının Meclis'i feshetme yetkisinin kanıtlandığını belirtti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, "Başkanın meclisi fesih yetkisi olduğunu kanıtlayın istifa ederim" ifadelerini kullanmıştı.[16] Erdoğan'ın bu çağrısına yanıt veren Özgür Özel, canlı yayında kitapçıkla konuyu ele aldı. Özel, kitapçıktan 11. maddeyi okuyarak, Cumhurbaşkanının seçimleri yenileme yetkisini açıkladı. Özel, Cumhurbaşkanının gerekçe göstermeksizin seçimleri yenileyebileceğini vurguladı. Özel ayrıca Cumhurbaşkanının bu yetkisini kullanmasının bir kelime oyunu olduğunu belirtti ve kitapçığın içeriğini göstererek iddialarını destekledi.[17]

 
Grup Başkanvekili Özgür Özel, TBMM'de basın toplantısı düzenlerken; 11 Mart 2021.

2018 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Özgür Özel, cumhurbaşkanlığı adaylığı spekülasyonları yapılan Abdullah Gül ile ilgili açıklama yaptı. Özel, Abdullah Gül'ün CHP'nin gündeminde olmadığını belirtti ve spekülasyonların morale zarar vermekten başka bir amaca hizmet etmediğini ifade etti.[18]

CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel, 2018 yılında Meclis'teki bütçe görüşmelerinde Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar'ı eleştirdi.[19] Yaşanan tartışmalar sonucunda Akar, Özel'e dava açtı. Mahkeme, Akar'ın eleştirilere katlanma yükümlülüğü olduğunu ve Özel'in suç işlemediğini belirterek davayı Özel'in lehine sonuçlandırdı.[20]

 
Gezi Parkı davası duruşması sonrasında Çağlayan Adliyesi önünde Özgür Özel, 25 Nisan 2022.

Gezi Parkı davasında yargılanan 17 kişiden iş insanı Osman Kavala, "cebir ve şiddet kullanarak Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti'ni ortadan kaldırmaya teşebbüs" suçlamasıyla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırıldı. Özgür Özel, karar sonrası Çağlayan Adliyesi önünde yaptığı açıklamada, "Burada bugün sonlanan davada hukukun ve adaletin gereği yapılmadı. Sadece ülkeyi yöneten bir tek adamın gönlü yapıldı" ifadelerini kullandı.[21]

Özgür Özel, 12 Ocak 2023 tarihinde Telegram'da Bakan Süleyman Soylu'ya bağlı olduğunu iddia ettiği 'Ebabil Harekatı' adlı bir kanalın varlığından bahsetti. Özel, bu kanalın aracılığıyla 8 bin kişinin gündemle ilgili bilgilendirildiğini ve adı geçenler hakkında sosyal medyada operasyonel amaçlı paylaşımlar yapıldığını iddia etti.[22] İçişleri Bakanlığı, Özel'in iddialarına yanıt verdi ve Özel'in açıklamalarında adı geçen "Emin Şen" isimli kişinin Bakanlık Müşaviri veya 657'ye tabi bir devlet memuru olmadığını ve bakanlık ile bağlı kuruluşların sosyal medya hesaplarının Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirlikleri tarafından yönetildiğini savundu. Ayrıca, Emin Şen'in Bakan Süleyman Soylu'nun uzun yıllardır sosyal medya danışmanlığını yürüttüğü belirtildi.[23]

Cumhuriyet Halk Partisi liderliği (2023-günümüz) değiştir

 
Özgür Özel, 38. CHP Olağan Kurultayı'nın ilk turunda oy kullanırken; 4 Kasım 2023.
 
38. CHP Olağan Kurultayı'ndaki Özgür Özel sloganı, 5 Kasım 2023.

2023 yılında yapılacak 38. Cumhuriyet Halk Partisi Olağan Kurultayı'nda genel başkanlık için aday olacağını açıkladı.[24] CHP genel başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, CHP'nin geleceği hakkında yaptığı açıklamalarda, partiyi "bilgili, birikimli iyi bir sosyal demokrata" devredeceğini söyledi. Ancak bu ifadeye tepki gösteren bazı partililer, Kılıçdaroğlu'nun partiyi demokratik bir şekilde yönetemediği eleştirilerinde bulundular. Özellikle Özgür Özel, Kılıçdaroğlu'nun bu tanımlamayı kendisine ve diğer potansiyel rakiplere yönelik olarak yaptığını savundu. Özel, partinin iç demokrasisinin önemine vurgu yaparak, partinin liderinin demokratik yollarla seçilmesi gerektiğini dile getirdi. Ayrıca Kılıçdaroğlu'nun "ama görünür hale gelmesi lazım" ifadesine de tepki gösterdi ve böyle bir kişinin nerede olduğunu ve hangi görevlerde denendiğini sordu.[25] Kemal Kılıçdaroğlu'nun "partiyi güvenli bir limana teslim etmek" benzetmesine de itiraz eden Özel, bu ifadeyi "O gemiyi tehlikeli sulara kim sürükledi?" sorusuyla eleştirdi.[25]

5 Kasım 2023’te gerçekleştirilen kongrede rakibi ve mevcut genel başkan Kemal Kılıçdaroğlu karşısında 2. turda 812 oy ile CHP genel başkanı seçildi.[26]

2024 Türkiye yerel seçimleri değiştir

31 Mart 2024 tarihinde yapılan yerel seçimlerde CHP, %37,77'lik oy oranıyla 1977 yılından itibaren ilk defa rakiplerinden daha yüksek oy sayısına ve oranına ulaşarak birinci parti oldu. 35 belediye kazanan CHP, 61 milyonun yaşadığı, Türkiye nüfusunun %64'üne ve Türkiye ekonomisinin %80'ine tekabül eden coğrafi büyüklüğü yöneten parti haline geldi.[27]

Seçimler tarihi değiştir

Özgür Özel, 2009 yılından beri beşi milletvekili, ikisi yerel seçim olmak üzere toplam 7 seçime katıldı.

Tarih Seçim Özel'in katılımı Parti Oy sayısı Oy oranı (%) Sonuç
29 Mart 2009 2009 yerel seçimleri, Manisa Manisa belediye başkanı adayı Cumhuriyet Halk Partisi 21.376 13,04 3. sırada kaldı ve seçilemedi
12 Haziran 2011 2011 genel seçimleri, Manisa Manisa milletvekili adayı 249.482 28,77 Manisa milletvekili seçildi
30 Mart 2014 2014 yerel seçimleri, Manisa Manisa büyükşehir belediye başkanı adayı 161.659 18,2 3. sırada kaldı ve seçilemedi
7 Haziran 2015 Haziran 2015 genel seçimleri, Manisa Manisa milletvekili adayı 262.927 28,9 Manisa milletvekili seçildi
1 Kasım 2015 Kasım 2015 genel seçimleri, Manisa 270.096 29,4
24 Haziran 2018 2018 genel seçimleri, Manisa 252.578 26,3
14 Mayıs 2023 2023 genel seçimleri, Manisa 300.648 29,4

Kişisel hayatı değiştir

Evli ve bir çocuk babası olan Özel, iyi düzeyde Almanca ve İngilizce bilmektedir.

Kaynakça değiştir

  1. ^ "CHP Meclis Grubu Başkanı Özgür Özel oldu". 3 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2023. 
  2. ^ "Cumhuriyet Halk Partisi". chp.org.tr. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2022. 
  3. ^ "38. Olağan Kurultayımızda Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanımız Özgür Özel olmuştur". X (formerly Twitter). 5 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2023. 
  4. ^ "Genel Başkanlık görevine seçilen yeni Genel Başkanımız Özgür Özel'i kutluyor, başarılar diliyorum". X (formerly Twitter). 5 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2023. 
  5. ^ TV100 (31 Mart 2024). "47 yıl sonra CHP ilk kez birinci parti oldu". https://www.tv100.com/47-yil-sonra-chp-ilk-kez-birinci-parti-oldu-haber-745297. Erişim tarihi: 17 Nisan 2024.  |çalışma= dış bağlantı (yardım)
  6. ^ a b "İkinci kez üniversiteyi okuyacaktım, Didem ile tanışınca unuttum". www.sozcu.com.tr. 11 Mart 2018. 6 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2023. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2016. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2016. 
  9. ^ "Özgür Özel- CHP 2. sıra Manisa Milletvekili adayı | Özgür Özel Kimdir ? - Facebook". CHP Manisa İl Başkanlığı. www.facebook.com. 16 Mayıs 2011. 29 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2023. 
  10. ^ http://www.cnnturk.com/video/turkiye/ozgur-ozelin-meclisteki-soma-konusmasi 2 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Özgür Özel'in meclisteki Soma konuşması
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2016. 
  12. ^ http://www.hurriyet.com.tr/gundem/28048987.asp 2 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Uğur Mumcu gururu
  13. ^ "CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel, 15 Temmuz gecesini anlattı: Bize bir şey olursa diye yolda ailelerimiz için video çektik". T24. 31 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2023. 
  14. ^ "CHP Grup Başkanvekili Özel'den cinsel istismar önergesine tepki". www.sozcu.com.tr. 18 Kasım 2016. 31 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2023. 
  15. ^ "CHP'ye hakaret, bilgisayara gözaltı!". www.sozcu.com.tr. 17 Kasım 2016. 31 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2023. 
  16. ^ "Cumhurbaşkanı Erdoğan: İspat et istifa ederim, ya sen?". www.sozcu.com.tr. 27 Mart 2017. 31 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2023. 
  17. ^ "CHP'Lİ Özel Canlı Yayında Fesih Yetkisini Belgeledi – Özgür ÖZEL". 31 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2023. 
  18. ^ "Tezcan: Herkes 40 kere düşünüp konuşsun!". Gazete Duvar. 25 Nisan 2018. 31 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2023. 
  19. ^ "Hulusi Akar ile Özgür Özel tartışmasında bugüne kadar yaşananlar". evrensel.net. evrensel.net. 26 Aralık 2018. 29 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2023. 
  20. ^ "Hulusi Akar, Özgür Özel'e açtığı davayı kaybetti". www.cumhuriyet.com.tr. 30 Nisan 2022. 29 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2023. 
  21. ^ "Gezi Parkı davasında Osman Kavala'ya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası". BBC News Türkçe. 31 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2023. 
  22. ^ "Özgür Özel, Bakan Soylu hakkında 'çok gizli' dediği dosyayı açıkladı". euronews. 12 Ocak 2023. 29 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2023. 
  23. ^ "CHP'li Özgür Özel, İçişleri Bakanı Soylu'nun 'trol ordusu' olduğunu iddia etti, bakanlık yalanladı". BBC News Türkçe. 12 Ocak 2023. 29 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2023. 
  24. ^ Habertürk. "Özgür Özel CHP Genel Başkanlığına aday olacak". Habertürk. 14 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2023. 
  25. ^ a b "Özgür Özel'den Kılıçdaroğlu'na 'iyi bir sosyal demokrat' tepkisi: Şehzademiz hangi kafeste?". gazeteduvar.com.tr. 31 Ekim 2023. 31 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2023. 
  26. ^ "Özgür Özel: CHP'de 13 yıllık Kemal Kılıçdaroğlu dönemine son veren değişimci yeni genel başkan". BBC News Türkçe. 5 Kasım 2023. 5 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2023. 
  27. ^ "Türkiye'de tarihi sonuç: Türkiye ekonomisinin yüzde 80'i CHP'nin eline geçti". www.ilksesgazetesi.com. Erişim tarihi: 17 Nisan 2024. 

Dış bağlantılar değiştir