Zeda Vardzia
Zeda Vardzia (Gürcüce: ზედა ვარძია, anlamı, "yukarı Vardzia") Güney Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesindeki Aspindza Belediyesi'nde yer alan bir 11. yüzyıl Theotokos Gürcü Ortodoks kilisesidir. Kilise, Orta Çağ yontma kaya kompleksi Vardzia'nın 3 km kuzeybatısında yer almaktadır.[1] Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.[2]
 Zeda Vardzia Kilisesi | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Aspindza Belediyesi, Samtshe-Cavaheti, Gürcistan |
| Koordinatlar | 41°23′02″K 43°15′27″D / 41.38389°K 43.25750°D |
| İnanç | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
Tarihi değiştir
Zeda Vardzia kilisesi 11. yüzyılda inşa edilmiştir. Kilisenin bodrum duvarındaki duvara kazınmış yazıtta eristavt-eristavi Liparit'ten (muhtemelen IV. Liparit (ö. 1060)) bahseder.[3] Manastır, III. Giorgi döneminde (r. 1156-1184) yeni ve çok daha büyük olan Vardzia manastır kompleksine taşınmış bir manastır topluluğuna ev sahipliği yapmıştır.[4]
16. yüzyılda Osmanlı'nın Zeda Vardzia'nın içinde bulunduğu Mesheti'yı fethetmesinden sonra, manastır terk edildi ve kilise binası çürümeye başladı. Kilise, 1847 ve 1848 yılları arasında bölgeyi ziyaret Kafkas antikaları öğrencisi Fransız Marie-Félicité Brosset tarafından bilimsel olarak incelendi. 1875 yılında, Gürcü bilgin Dimitri Bakradze, Zeda Vardzia'nın yerleşik Kürtler tarafından bir hayvan ahırı olarak kullanıldığını bildirdi. Kilise Sovyet yönetiminde, 1975 ve 1978 yılları arasında, mimar R. Gverdtsiteli ve T. Nemsadze tarafından restore edildi. 1997 yılında, kilise Hristiyanın kullanımına yeniden açıldı ve rahibeler topluluğu kiliseye yerleşti.[5]
Mimarisi değiştir
Zeda Vardzia kilisesi, üst Zeda Vardzia vadisinde yapay olarak düzleştirilmiş bir kayalık yüzeyin üzerine inşa edilmiştir. Güney kısma bağlı, üç kemerli stoa ile iki nefli bir tasarıma sahiptir. Kilisenin batı uzantısı sonradan eklenmiştir. Yapı, düzgün bir şekilde oyulmuş dikdörtgen şekilli andezit tüf bloklardan inşa edilmiştir. Asıl nef, kuzeydeki emsalinden daha uzun büyüktür ve derin bir apsiste sonlanır. İki nef, iki sütun üzerine oturmuş kemerler ile birbirine bağlanır. Kilisenin içi bir zamanlar fresklenmişti, ancak fresklerin solmuş ya da kirlenmiştir.[1]
Eğimli bir çatı ile örtülmüş olan her iki nefin de dış kısımları çok süslüdür. Girişin üzerinde Orta Çağ Gürcü alfabesi asomtavruli ile yazılmış Gürcüce bir yazıt vardır, yazıtta 12. yüzyılın önemli ktetorlarından olan Apridon'dan bahseder. Yakınlarındaki kayada rahiplerin kullanımı için yapılmış bir dizi mağara vardır.[1]
Kaynakça değiştir
- ^ a b c Elizbarashvili, Ilia (1979). "ზედა ვარძია [Zeda Vardzia]". ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 4 [Georgian Soviet Encyclopaedia, vol. 4] (Gürcüce). Tiflis: Metsniereba. s. 494.
- ^ "List of Immovable Cultural Monuments" (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2019.
- ^ Berdzenishvili, Devi (2005). "ზედა ვარძიის წარწერების გამო [On the inscriptions from Zeda Vardzia]". ნარკვევები [Studies]. Tiflis: Samkali. ss. 111-122.
- ^ Eastmond, Antony (1998). Royal imagery in medieval Georgia. Pennsylvania State University Press. s. 71. ISBN 0271016280.
- ^ Mkervalidze, N. (2014). "Зе́да-Ва́рдзиа [Zeda Vardzia]". Православная Энциклопедия, Т. 20 [Orthodox Encyclopaedia, vol.20] (Rusça). Moskova. ss. 42-43. 25 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2019.