Yoğunluk irtifası
Yoğunluk irtifası (DA), atmosfer yoğunluğunun Uluslararası Standart Atmosfer (ISA) şartlarına oranla irtifa cinsinden ifadesi.[1] DA kısaltması, İngilizce density altitute kavramının akronimidir.
Atmosfer yoğunluğu, belirli bir hacimdeki havadaki molekül miktarıdır. Sıcaklık değişimleri, basınç ve nem oranı yoğunluğu doğrudan etkiler.[2]
Atmosfer yoğunluğu, hava taşıtlarının performansını etkileyen en önemli faktörlerden biridir.[1] Hava yoğunluğunun azalması motor performansını, taşıma (L) ve sürükleme (D) kuvvetlerini azaltır.[2] Bunlara bağlı olarak kalkış ve iniş mesafeleri uzar, tırmanış oranı düşer.[3] Bu nedenle yoğunluk irtifası ile taşıtın performansı "ters orantılıdır". Örneğin bir uçak 1000 feet AMSL irtifada uçmasına rağmen, hava şartlarından dolayı o irtifaya karşılık gelen yoğunluk irtifası 2500 feet ise, uçağın performansı 2500 feette uçuyormuş gibi (daha düşük) gerçekleşecektir.[1]
Hesaplanması değiştir
Yoğunluk irtifası hava sıcaklığındaki her 1 °C değişiklik için aynı yönde yaklaşık olarak 120 feet değişir. Atmosfer basıncı ve haricî hava sıcaklığı biliniyorsa (havanın nemsiz olduğu kabul edilerek) DA şu formülle hesaplanır:
![{\displaystyle DA[ft]=PA[ft]+120(OAT[{}^{o}C]-T_{ISA}[{}^{o}C])}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/104ab49c5da83bdd0c31adafbf1392918f4d9553)
Formülde:
- Yoğunluk irtifası (feet)
- Basınç irtifası (feet)
- Haricî hava sıcaklığı (°C)
- PA'da beklenen ISA sıcaklığı (°C)
Yoğunluk irtifasını pratik olarak 3 farklı yöntemle hesaplamak mümkündür. Bu hesaplamalarda nem oranı ihmal edilir:[4]
- Ölçülmek istenen rakım veya irtifa (örneğin meydan irtifası) basınç irtifasına çevirilir. Gerçek hava sıcaklığının (OAT) o irtifada olması beklenen ISA sıcaklığından farkı 120 ile çarpılıp basınç irtifasına (feet cinsinden) eklenir.
- Yoğunluk irtifası hesap grafiğinde; basınç irtifası, haricî hava sıcaklığı ve yoğunluk irtifası hattı eşleştirilir.
- Uçuş kompüterinin hesap yüzündeki hava sürati penceresinde, basınç irtifası ile haricî hava sıcaklığı eşleştirilir. Yoğunluk irtifası penceresindeki değer okunur.
Örnek 1 değiştir
_hesaplama.png)
- Meydan irtifası: 825 feet
- Haricî hava sıcaklığı (OAT): +28 °C
- QNH: 999 mb
Çözüm:
- PA=825+[(1013-999)x30]=1245 ft.
- Bu PA'daki ISA sıcaklığı=15-(2x1,245)=12,5 °C.
- Meydandaki hava sıcaklığının ISA'dan sapması=28-12,5=15 °C.
- DA=1245+(120x15,5)=3105 ft.
Bu değer, DA hesaplama grafiği ile veya uçuş kompüteri ile bulunan sonuçlara oldukça yakın çıkacaktır.
NOT: Eğer meydan irtifası standart basınç hattının (1013,24 mb) altında ise basınç irtifası eksi (-) işaretli olacaktır. Hesaplamalarda basınç irtifasının ve sıcaklıkların işaretlerine dikkat edilmelidir.
Örnek 2 değiştir
- Meydan irtifası: 6 feet
- Haricî hava sıcaklığı (OAT): -2 °C
- QNH: 1031 mb
Çözüm:
- PA=6+[(1013-1031)x30]=-534 ft.
- Bu PA'da beklenen ISA sıcaklığı=15+1=+16 °C.
- Meydandaki hava sıcaklığının ISA'dan sapması=ISA-18 °C.
- DA=-534+(120x-18)=-2694 ft.
Yoğunluk irtifası meydan irtifasının altında bulunduğu için, hava taşıtlarının performansı bu meydan irtifasında beklenenden yüksek olacaktır.[5]
Kaynakça değiştir
- Pooley, Dorothy ve David Robson. The Air Pilot's Manual 3: Air Navigation. 6. baskı. Shoreham, West Sussex: Pooley's Air Pilot Publishing, 2010.
Dipnotlar değiştir
- ^ a b c Pooley's, sf 127.
- ^ a b Density altitude calculator 22 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Pilotfriend.com. Erişim: 17 Nisan 2012.
- ^ Pooley's CRP-5 Computer Handbook for the CRP-5-5W-9. sf 23.
- ^ Pooley's sf 128
- ^ Pooley's, sf 129.