Vikipedi:Vikipedi sözlük değildir

Vikipedi bir sözlük veya argo, jargon veya kullanım rehberi değildir. Bu projenin amacı bir ansiklopedi oluşturmaktır. Kardeş projemiz Vikisözlükte ise amaç sözlük oluşturmaktır. Vikisözlük, Vikipedi'nin "sözlük yoldaşı"dır ve ikisi sıkça birbirine bağlantı verir. Vikisözlük, sözlük oluşturmak isteyen tüm editörlere açıktır.

Vikisözlükteki bütün sözlük maddeleri ve Vikipedi'deki bütün ansiklopedi maddeleri taslak olarak başlayabilir -Vikisözlükte taslak sözlük maddesi olarak ve Vikipedi'de taslak ansiklopedi maddesi olarak. Vikipedi maddeleri iyi bir tanım ve açıklama ile başlamalı, fakat konu hakkında diğer türdeki bilgileri de sunmalıdır. Vikipedi'nin gelişim sağlayarak tam bir madde haline dönüşen maddeleri, sözlüktekilerden oldukça farklıdır.

Ansiklopedideki tüm maddeler, kişi ya da kişiler (topluluk), kavram, yer, olay ya da şey hakkındadır, sözlük maddeleri ise temel olarak bir kelime, deyim veya terim ve bunların anlam, kullanım ve tarihçeleri hakkındadır. Bazı durumlarda, kelime veya deyimin kendisi ansiklopedik bir konu olabilir (örnek: Ankara (isim) veya doğruluk)

Her daim süren bir kafa karışıklığının sebebi de, taslak bir ansiklopedi metninin taslak bir sözlük maddesine çok benzemesi ve taslak maddelerin yetersiz şekilde yazılmış olmasıdır. Diğer bir daimi kafa karışıklığı ise, (cep sözlükleri gibi) bazı basılı sözlüklerin editörleri sözlük maddelerinin kısa olduğuna ve kısa ansiklopedi maddeleri ile sözlük maddelerinin eşdeğer olduğuna dair yanlış bir düşünceye yönlendirmesidir.

Genel görünüm: ansiklopedi ve sözlük

Bu bölümde Vikipedi ve somut bir sözlük örneği olan Vikisözlük karşılaştırılmaktadır. Ancak asıl prensip, Vikipedi'nin Vikisözlük olmadığı değil, Vikipedi'nin bir sözlük olmadığıdır.

Önemli farklar

	Vikipedi	Vikisözlük
Maddeler şunun hakkındadır:	Başlıkları ile ifade edilebilecek bir kişi veya kişiler, bir kavram, bir yer, bir olay, bir şey, vb. Ahtapot maddesi, hayvanı konu almaktadır: Fizyolojisi, gıda olarak kullanımı, bilimsel sınıflandırması ve benzeri.	başlıktaki kelimelerin ve deyimlerin kendisi, ve bunların ifade edebileceği her şey. ahtapot girdisi "ahtapot" kelimesi hakkındadır: ekleri, çoğulları, kullanımları, etimolojisi, diğer dillerdeki karşılıkları ve benzeri.
Aynı şeyi ifade eden fakat başlığı farklı olan kelimeler (eş anlamlılar):	aynı madde altında birleştirilmesi gereken Anlamdaş maddelerdir. Örnek: petrol ve yer yağı.	birbirinden ayrı maddelerde yer alırlar (örn. petrol ve yer yağı).
Başlıkları aynı kelimenin veya kelime kökünün farklı okunuşlarına sahip olan maddeler:	aynı madde altında birleştirilmesi gereken Anlamdaş maddelerdir. Örnek: renkler ve renk.	birbirinden ayrı maddelerde yer alırlar (örn. renkler ve renk).
Farklı şeyleri anlatan aynı başlıklar (sesteşler):	farklı maddelerde bulunurlar. Örnek : "bağ", "bağ (tarım)", kimyasal bağ	tek başlıkta bulunurlar. (örn: bağ).

Bir diğer ayırt etme yöntemi de, bir ansiklopedideki madde isimlerinin çok sayıda farklı biçime girebilir oluşu, ancak başlıktaki sözcüklerin anlamına ilişkin dilbilimsel bir çalışma olan sözlüğün çevirisinin kolay bir şekilde yapılamamasıdır.

Önemsiz farklar

	Vikipedi	Vikisözlük
Çekimler:	Vikipedi:Adlandırma kuralları uyarınca, tek kelimelik madde adları genelde isim ya da isim-fiildir (örn: ortaçlar ve ulaçlar. örn:Yürüme) Vikipedi:Adlandırma kuralları uyarınca madde başlıkları tekildir. Diğer çekimler mevcutsa bile, yönlendirme ile yer alabilir .	Bir kelimenin her çekimi, olası betimleyici kullanımlarıyla beraber sözlükte yer alabilir. Örnek: gitmek, gidiyor, gitti, ve gidecek kelimelerinin hepsi ayrı maddelerde yer alabilir. Kelimenin farklı hallerini gösteren ekler de sözlük maddesidir: -acak, -ler vb.
Sıfatlar:	Vikipedi:Adlandırma kuralları gereği sıfatlar genelde isimlere yönlendirilir veya kendi başlarına anlam ayrım sayfalarıdır veya hiç bulunmazlar.	Her sıfat kendi başına kelime ve sözlük maddesidir.
Kullanılan dil:	Madde başlıkları Türkçe açılır (özellikle eser isimleri veya bazı diğer özel isimler istisna olabilir).	Bütün dillerdeki bütün kelimeler sözlük maddesi olarak açılabilir.
Özel adlar:	Başlığında ad ve soyad yer alan maddeler, genelde yalnızca o adla veya soyadla bilinen kişileri, yerleri veya şeyleri listeleyen anlam ayrım sayfasını oluşturur. Örnek: Yılmaz, Murat, Kemal Ayrıca madde, aynı şekilde yazılan özel ya da cins adlara dair Vikisözlük maddelerine bağ oluşturmak için {{Vikisözlük}} şablonunu kullanacaktır.	Başlık olarak bir ad veya soyada sahip bir madde, etimoloji, anlam, çeviri, telaffuz ve diğer bilgilerini vermek suretiyle söz konusu özel adı konu almaktadır. Örnek: Yılmaz, Murat, Kemal Maddede Vikipedi bağlantılarına yer vermek için interviki bağları ve {{Vikipedi}} şablonundan yararlanılabilir. Vikisözlük büyük/küçük karakterlere de duyarlıdır. Dolayısıyla özel isim olan Kartal ile bir kuş cinsi olan kartal sözcüğü ayrı maddelerde yer alır.

Boyut değil

Ansiklopedi ve sözlük maddelerinin yalnızca uzunluk anlamında farklılaştığını söylemek yanlış olur. Tam bir sözlük maddesi (Vikisözlük maddelelerinin başlangıç noktası olan taslak sözlük maddesinin aksine) veya ansiklopedik sözlük maddesi, listelenen her anlam için etimoloji; çeviri; çekim listesi, ilişkili ve türetilmiş terimlere bağlantı; eşanlamlılara, zıt anlamlılara ve eşseslilere bağlantı, çeşitli şivelerdeki telaffuzlarına dair telaffuz rehberi, ses dosyalarına bağlantı ve kullanım notları içerir ve gerçekten de çok uzun olabilir. Kısa sözlük maddeleri, aslında yer darlığı nedeniyle müsait yeri olmayan basılı sözlüklerin mirasçısıdır. Sözlüklerin hepsi kağıt boyutu ile sınırlı değildir. Vikisözlük de kağıttan yapılmamıştır.

Sözlük tanımı tuzağı

İyi tanımlar

Hem ansiklopediler hem de sözlükler tanım içerir:

Öncelikle, bu şaheser üzerinde işbirliği yapanlar kendilerini her şeyi istisnasız olarak tanımlamakla yükümlü görmelidir

— Diderot

Ansiklopedi maddeleri, bir konunun (veya büyük oranda, tamamen eşanlamlı ya da son derece ilişkili konuların) düzgün tanımı ile başlamalıdır ama madde başlık hakkında diğer türde bilgileri de vermelidir. Ansiklopedik bir tanım, dilbilimsel hususlardan ziyade ansiklopedik bilgiyle (olgularla) alakalıdır.

Bir tanım, bir terimin (kelime veya deyimin) ifade ettiği kavram, varlık veya varlık türünün gerekli özellikleri veya ayırt edici karakteristiklerini belirterek o terimi açıklamaya veya anlamı için sınır çizmeye yarar.

— Tanım

İyi bir tanım iç döngüye sahip, tek kelimelik eşanlam veya eşanlama yakın, aşırı geniş veya aşırı dar, muğlak, mecazlı veya örtük olmamalıdır. Bkz. Tanımlama hataları

Vikipedi kullanım rehberi değildir

Vikipedi, kelimelerin, deyimlerin, tabirlerin nasıl kullanılması gerektiğini belirtme işiyle uğraşmaz (fakat bir ansiklopedi maddesi bağlamında bir kelimenin nasıl kullanıldığını ele almak önemli olabilir).

Kullanım rehberi olma yönünde ilerleyen maddelerin bu yönde gelişmesine nasıl engel olunduğuna örnek olarak Cinsiyet bilgisi içermeyen zamir ve Cinsiyetçi olmayan dil maddeleri verilebilir. Bir kelimenin nasıl kullanıldığına dair bilgi içeren maddelere örnek olarak ise homofobi ve cinsiyetçilik verilebilir.

Sonuncusunu açmak gerekirse; Vikipedi bir argo veya tabir rehberi değildir. İnsanlara nasıl bilgisayar korsanı ya da pazarcı ağzıyla konuşulacağını öğretmiyor, bir ansiklopedi yazıyoruz. Ansiklopedik sözlük tarzındaki bazı maddeler bir sanayi kolu veya sahasının jargonuna ilişkin listeler içerebilir. Bu tür maddeler, niteliği gereği yönlendirici değil, bilgilendirici olmalıdır. Çünkü Vikipedi bir rehber, kullanım kılavuzu ya da ders kitabı değildir.

Vikipedi soyağacı sözlüğü değildir

Soyağacı sözlüğü veya biyografi sözlüğü olarak bilinen bazı özel türde referans çalışmaları bulunmaktadır. Bunlar, öncelikli olarak maddeyi konu alan kişinin aile bağlarına (ebeveynler, kardeşler, çocuklar ve onların kardeşleri) odaklanma eğilimindedir. Vikipedi bir ansiklopedidir ve bu yüzden, maddeye konu kişinin eylemlerine ve katkılarına odaklanır. Bunun anlamı, soyağacına ilişkin birçok detayın daha iyi akıcılığa sahip ve daha dengeli bir ansiklopedi maddesi yazmak uğruna kapsam dışında bırakılabilmesidir.

Biyografi maddeleri yalnızca doğrulanabilir kayda değerliğe sahip kişiler için açılmalıdır. Kayda değerliğin önemli bir ölçütü de, birbirinden bağımsız, çok sayıda kaynakta yer almaktır. Ne var ki, görece daha az kayda değer olan kişilerden de diğer maddeler içinde bahsedilebilir.

Bakınız Vikipedi:Kayda değerlik (kişi).

Yeni türeyen kelimeler

Yeni türeyen kelimelerle ilgili maddeler genelde silinirler, çünkü bu maddeler genelde Vikipedi'nin terimin daha sık kullanılması için bir araç olarak kullanılması amacıyla açılırlar. Vikisözlük'ün içerik kriterleri Vikipedi'den farklı olduğu için, o proje Vikipedi'nin kabul etmediği terimleri kapsayabilir. Yeni türeyen bir kelime hakkında madde açmak istiyorsanız, buna o projede devam edebilirsiniz.

Bazı yeni türeyen kelimeler sık kullanımda olabilir ve belirli bir terime ilişkin çok sayıda bilgi toplayarak internet ya da daha büyük bir topluluktaki kullanımına ilişkin kanıtlar sunulabilir. Belirli bir terim veya kavram hakkındaki bir maddeyi desteklemek için, terim veya kavramı kullanandan ziyade konu alan kitap ve makale türündeki güvenilir ikincil kaynaklardan] destek alınmalıdır. Bir kullanıcının kişisel gözlem ve araştırmaları (örn. terim hakkındaki blog, kitap ve makalelerden ziyade, o terimi kullanan kaynaklar), yeni türeyen kelimeler hakkındaki maddeleri desteklemekte yetersizdir, çünkü bunların ikincil kaynaklarca analiz ve sentezden geçmiş bulunmaları gerekir, ki bu yüzden bunlar Vikipedi'de açıkça yasaklanmıştır.

Geniş kullanımda olan, fakat ikincil kaynaklardan doğrulanamayan yeni kelimeler Vikipedi'de bulunmak için henüz hazır değildir. Terimin gerçek bir terim olması için Vikipedi'de yer almasına gerek yoktur, ve ancak ikincil kaynaklar bulunduğu vakit konu hakkında madde açmak veya diğer maddelerde o maddeden bahsetmek mümkün olacaktır.

Bazı durumlarda, güvenilir kaynaklarda iyi şekilde belgelendirilmiş kayda değer konular olsa da, bunlar için kolay erişilebilen kabul edilebilir bir terim olmayabilir. Böyle bir durumda yeni bir kelime yakıştırmak cazip gelebilir. Bunun yerine mümkün olduğu takdirde -biraz uzun olsa ve hoş görünmese de- düzgün bir dille açıklayıcı uzun bir deyim kullanılması tercih edilmelidir.

Problemlerin idaresi

Kötü maddelerin ve/veya taslakların tamiri

İyi bir ansiklopedi maddesi, maddenin konusu hakkında (başlığının ifade ettiği kişi, yer, kavram, olay ya da bir şey hakkında) görece kısaca, fakat somut bir açıklama ile başlayabilir ve başlamalıdır.

Ne var ki bazen, bir Vikipedi maddesi (özellikle taslaklar) kötü yazılabilir. Böyle bir durumda örneğin "Köpek, Canis lupus ikili adına sahip bir hayvan için kullanılan bir terimdir" veya "Köpek, evcilleştirilmiş kanine verilen isme karşılık gelen kelimedir." şeklinde başlayabilir. Bu tür maddeler sözlük maddesi değildir. Bunlar, daha iyi madde nasıl yazılır rehberi çerçevesinde düzeltilmesi gereken, kötü şekilde yazılmış ansiklopedi maddesidir. "bir terimdir", "anlamına gelen kelimedir" veya "karşılık gelir" gibi ifadeler yerine çok basit olan "-dir, -dır" ekleri kullanılmalıdır. Örnek "Köpek, Canis Lupus ikili adına sahip bir hayvandır" veya "Köpek evcilleştirilmiş bir kanindir". Vikipedi bir sözlük olmadığı için tanım cümlesi yüklemsiz ("Köpek, Canis Lupus ikili adına sahip bir hayvan.") yazılmamalıdır.

Bazen de Vikipedi maddeleri kötü şekilde isimlendirilir. Başlığı bir sıfat, zarf veya fiilin isim biçiminde olmayan bir çekimi olabilir. Bu maddeler, kelimenin veya deyimin neyden bahsettiğini açıklamak yerine yalnızca kelimenin veya deyimin kendisini tartışıyorlarsa sözlük maddesi olurlar. Eğer bunlar kelimenin veya deyimin neyden bahsettiğini tartışıyorsa ilgili konuyla birleştirilmeli ya da başlık adlandırma kurallarımıza uyan maddeye yönlendirilmelidir.

Örneğin "matematiksel" kelimesi bir sıfat olup kendi başına bir konuyu ifade etmez. Matematiksel analiz ise başlı başına bir konudur ve ayrı bir sayfaya sahiptir.

Yanlış yere koyulan sözlük maddeleri

Bazen bir madde, aslında etimoloji, çeviriler, kullanım, çekimler, birden fazla farklı anlam, eşsesliler, çok sesliler, zıt anlamlılar, eş anlamlılar, imla, telaffuz vb. hususlarından bahseden, yanlış yerde bulunan bir sözlük maddesi taslağı olmaktadır.

Eğer Vikisözlük bu kelime veya deyim hakkında maddeye sahip değilse (ki bu düşük bir ihtimaldir), madde {{Sözlüğe taşı}} şablonu kullanılarak işaretlenebilir ve bu şekilde sözlüğe kopyalanabilir.

Fakat kopyalandıktan sonra maddenin ne yapılacağı Vikipedi'ye bağlıdır. Eğer madde yeniden adlandırılamıyor, birleştirilemiyor ya da konuyla ilgili bir taslak ansiklopedisi halini alacak şekilde yeniden yazılamıyorsa, silme kriterleri gereğince silinmelidir.

Vikisözlük Yönlendiricileri

Ansiklopedi içeriğe sahip bir Vikipedi maddesinden bir Vikisözlük maddesine bağlantı vermek için bir şablon kullanılabilir. Örneğin burada olduğu gibi {{Vikisözlük|sözlük}} kodu kullanılarak Vikisözlükteki sözlük kelimesiyle ilgili tanıma bağlantı sağlanabilir. Yalnızca sözlük tanımı olarak açılabilecek ve sürekli silinip yeniden açılan ya da ileride düzgün bir madde olma ihtimaline sahip olduğu halde, şu an sözlük benzeri konumda olan taslaklar için {{Wi|sözlük}} kodu kullanılara yumuşak yönlendirme sağlanabilir.