Vikipedi

Varlık neden var

"Varlık neden var?" veya "Neden yokluk dışında bir şey var?" sorusu Gottfried Wilhelm Leibniz, Ludwig Wittgenstein ve Martin Heidegger gibi filozoflara yöneltilmiş ve onlar tarafından cevaplandırılmaya çalışılmıştır. Bu filozoflar bu soruya metafiziğin temel sorusu adını verdiler.[4][5]

Bu soru filozoflar tarafından en azından antik Parmenides'ten (MÖ 515) [1][2][3] beri yazılmıştır.

Genel bakış değiştir

Soru çok kapsamlı olarak sorulmuştur; spesifik olarak çokluevren, fiziksel yasalar, zaman, bilinç veya tanrının varlığını değil de tüm varlıkları kapsar. Açık bir metafizik sorusu olarak görülebilir.[6][7][8]

 
Daire içine alınmış nokta Pisagorcular ve daha sonra Yunanlar tarafından ilk metafizik varlığı, Monad veya Mutlak'ı temsil etmek için kullanıldı.

Nedensellik üzerine değiştir

Antik Yunan filozofu Aristoteles, her şeyin bir nedeni olması gerektiğini ve bu nedenlerin nihai bir nedensiz nedenle sonuçlandığını savundu. (bkz. Dört neden)

David Hume, nedenlerin gerekliliğine ilişkin deneyimimiz nedeniyle her şeyin bir nedeni olmasını beklerken, deneyimlerimizin dışında olan evrenin oluşumu durumunda bir nedenin gerekli olmayabileceğini savundu.

Bertrand Russell, "Evrenin tam orada olduğunu söylemeliyim, hepsi bu" diyerek "kaba gerçek" pozisyonu aldı.[9][10]

Filozof Brian Leftow, soruya nedenlerle ve raslantılarla cevaplanamayacağını (çünkü her neden bir nedenden gelmekte, her rastlantı da önceden var olmalıdır.) ve eğer bir cevap varsa kesin olarak var olan bir şey olması gerektiğini söyledi (yani sadece var olan, varlığını bir şeyin sonucuyla almamış olan bir şey).

Açıklamalar değiştir

Gottfried Wilhelm Leibniz şunları yazdı:

Neden yokluktan başka şeyler de var? Bunun nedeni  [...] kendi varlığının nedenini kendinde bulunduran  [...] bir varlıkta bulunabilr.[11]

Fizik filozofu Dean Rickles, sayıların ve matematiğin (veya bunların altında yatan yasaların) zorunlu olarak var olabileceğini savundu.[12][13]

Fizikçi Max Tegmark, tüm matematiksel yapıların fiziksel olarak var olduğunu ve fiziksel evrenin bu yapılardan biri olduğunu belirten Matematiksel evren hipotezi hakkında yazdı. Hipoteze göre, çoğu evrenin yaşama sahip olmadığı antropik ilkeden dolayı evren zeki yaşam için ince ayarlanmış gibi gözükmektedir.[14]

Sorunun eleştirisi değiştir

Filozof Stephen Law, uzay-zamansal bir ortamın dışında kalan bir soruyu uzamsal-zamansal bir ortamdan yanıtlamaya çalıştığından sorunun yanıtlanması gerekmeyebileceğini söyledi. Soruyu, "Kuzey Kutbu'nun kuzeyi nedir?" sorusuyla karşılaştırır.[15] Sidney Morgenbesser ise soruyu esprisel bir sözle eleştirdi: "Eğer hiçlik olsaydı yine şikayet ediyor olurdunuz!".[16][17][18]

Fizik yeterli değil değiştir

Stephen Hawking ve Lawrence Krauss gibi fizikçiler, kuantum mekaniğine dayanan açıklamalar sunarak, kuantum boşluk durumunda parçacıkların kendiliğinden var olacağını söylediler. Nobel Ödülü sahibi Frank Wilczek, "hiçbir şeyin kararsız olmadığı" aforizmasıyla tanınır. Ancak bu cevap fizikçi Sean Carroll'u tatmin etmedi. Ona göre Wilczek'in aforizması sadece maddenin varlığıyla ilgilidir, kuantum durumların, uzay-zamanın veya bütün olarak evrenin varlığına değinmez.

Tanrı yeterli değil değiştir

Filozof Roy Sorensen, Stanford Felsefe Ansiklopedisi'nde, birçok filozof için sorunun yanıtlanmasının, bir daireyi kare yapmak gibi özünde imkansız olduğunu ve Tanrı'nın bile buna yeterince yanıt vermediğini yazıyor:

"Bir şeyin varlığını açıklamak için, başka bir şeyin varlığına başvururuz... Örnek olarak 'Varlık, Evrensel Tasarımcı var etmek istediği için vardır' cevabını verirsek, cevabımız Evrensel Tasarımcının varlığını açıklamadan kabul etmiş olur. Soruyu kapsayıcı bir şekilde sormuş olan birisi Evrensel Tasarımcının varlığının da nedeninin açıklanmasını isteyecektir. Eğer açıklama bir varlıkla başlamıyorsa, herhangi bir açıklamanın neden geçerliğini olduğunu görmek zor. Böylece bazı filozoflar 'Varlık neden var?' sorusunun cevaplanılamaz olduğu kanısına varır. Sorunun, 'herhangi bir varlığa başvurmadan bir varlığı çıkarsamamızı' isteyerek bizi ezdiğini düşünürler. Mantıkçıların bu çıkarsamayı yapamamalarından dolayı duydukları utanç, matematikçilerin daireyi kare yapamamalarından dolayı duydukları utançdan fazla olmamalıdır."[19]

"Hiçliğin" imkansız olduğu argümanı değiştir

Sokratik öncesi filozof Parmenides, hiçliğin olasılığını sorgulayan ilk Batılı düşünürlerden biriydi. Bede Rundle gibi diğer birçok düşünür[20] hiçliğin ontolojik bir olasılık olup olmadığını sorguladı.[21][22][23][24] Hiçlik, insanların uydurduğu bir kavram olup aslında hiçlik diye bir şey olmayabilir.

Çağdaş filozof Roy Sorenson bu mantık yürütmeyi reddetti. Dedi ki, merak, "önerme kesin gerçek olsa bile mümkündür." Örneğin, "1 − 1/3 + 1/5 − 1/7 + … işleminin π/4'e yakınlaştığının bir reductio ad absurdum ispatı, π/4'e yakınlaşmamasının imkansız olduğunu gösterir. Ancak neden yakınlaşamayacağı üzerine bir şey söylemez. Benzer olarak, eğer "hiçlik" imkansızsa, neden imkansız olduğu sorusu da geçerli bir sorudur.

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ "Poem of Parmenides : on nature". philoctetes.free.fr. 5 Ekim 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2017. 
  2. ^ "The Metaphysics of Nothing". www.friesian.com. 3 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2017. 
  3. ^ "Parmenides". Ancient History Encyclopedia. 17 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2017. 
  4. ^ "The Fundamental Question". www.hedweb.com. 17 Ağustos 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2017. 
  5. ^ Wittgenstein und Heidegger: Die letzten Philosophen (Almanca). Rowohlt Verlag. 2017. s. 166. ISBN 978-3644045118. 2 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2020. 
  6. ^ "Metaphysics special: Why is there something rather than nothing?". New Scientist. 19 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2017. 
  7. ^ Leibniz: What Kind of Rationalist? (İngilizce). Springer. 2008. s. 452. ISBN 978-1402086687. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2020. 
  8. ^ The Puzzle of Existence: Why Is There Something Rather Than Nothing? (İngilizce). Routledge. 2014. ISBN 978-1136249228. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2020. 
  9. ^ "5 Reasons Why the Universe Can't Be Merely a Brute Fact : Strange Notions". 12 Temmuz 2016. 15 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ "Transcript of the Russell/Copleston radio debate". Philosophy of Religion. 15 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ Monadologie (1714). Nicholas Rescher, trans., 1991. The Monadology: An Edition for Students. University of Pittsburgh Press, p. 135.
  12. ^ "Dean Rickles – Closer To Truth". 19 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2020. 
  13. ^ "Michael Kuhn (to Christopher Ishaam) – Closer To Truth". 19 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2020. 
  14. ^ Tegmark (2008). "The Mathematical Universe". Foundations of Physics. 38 (2): 101-150. doi:10.1007/s10701-007-9186-9. 
  15. ^ "Stephen Law – Closer To Truth". 19 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2020. 
  16. ^ There are two errors in the Şablon:Not a typo title of this book: A sourcebook of philosophical puzzles, paradoxes and problems, Robert M. Martin, p. 4, 1-55111-493-3
  17. ^ 36 Arguments for the Existence of God: A Work of Fiction. Vintage Contemporaries. 2011. s. 349. ISBN 978-0307456717. The Cosmological Argument, like The Argument from the Big Bang and The Argument from the Intelligibility of the Universe, is an expression of our cosmic befuddlement at the question, why is there something rather than nothing? The late philosopher Sidney Morgenbesser had a classic response to this question: "And if there were nothing? You'd still be complaining!" 
  18. ^ Why Does the World Exist?: An Existential Detective Story, Jim Holt, p. 17, Liveright, 2013, 0-87140-359-5
  19. ^ Sorensen, Roy. "Nothingness". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Stanford. 30 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2019. 
  20. ^ Kanterian (31 Ekim 2011). "Bede Rundle obituary". The Guardian. 24 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2020. 
  21. ^ "Bede Rundle". Closer to Truth. 29 Haziran 2014 tarihinde kaynağından (Video) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2019. 
  22. ^ "Why there's something rather than nothing". Washington Post. 21 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  23. ^ "Levels of Nothing by Robert Lawrence Kuhn – Closer To Truth". 25 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  24. ^ "Why Does Anything Exist?". 2 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2020. 

Konuyla ilgili yayınlar değiştir

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Varlık_neden_var&oldid=32466366" sayfasından alınmıştır