Tetzkoko
Tetzkoko (Klasik Nahuatl dili: Tetzco(h)co Nahuatl dili telaffuz: [tetsˈkoʔko]), Meksika'da Kolomb öncesi Amerika döneminde Aztek şehir devleti. Texcoco Gölü'nün doğu kıyısında yer alıyordu ve Aztek başkenti Tenochtitlan kuzeydoğusundaydı. Şehir günümüzde Meksiko şehrine bağlı Texcoco ilçesindedir. Kolomb öncesi dönemde Texcoco Aztek Üçlü İttifakı üyesi olmuştur. İspanyol konkistadorların Meksika'yı işgal ettikleri dönemde Aztek başkenti Tenochtitlan’dan sonra en önemli ikinci kentti. Bu dönemde 450 hektarlık arazide 24 bin nüfusa sahip olduğu bilinmektedir.[1]
Tarihçe değiştir
Tetzkoko şehri, aynı isimli gölün doğu kıyısında 12. yüzyılda muhtemelen Chichimekler tarafından kurulmuştur. 1337 yılında Tepaneclerin yardımıyla Acolhua, Chichimekleri şehirden uzaklaştırarak şehir ele geçirmiş ve başkenti, Coatlinchan'dan buraya taşımıştır. 1418 yılında Tetzkoko'nun tlatoani (kralı) olan I. Ixtlilxochitl düşmanı Tezozomoc tarafından devrilse de 1428 yılında I. Ixtlilxochitl'in oğlu Nezahualcoyotl, Azteklerle birlikte yeniden tahtı ele geçirecektir. Bu dönemde Tetzkoko, Tenochtitlan ve Tlacopan Aztek Üçlü İttifakını oluşturacaklardır. Tetzkoko antlaşmaya göre tüm ortak gelirini beşte ikisini alacaktı. Tetzkoko, Aztek İmparatorluğu içinde en büyük kütüphaneye sahipti ve eski uygarlıklara ait yazılı kaynaklar bulunuyordu.
Saraylar bahçeler ve sulama sistemleri değiştir
Şehir saraylarında sadece Aztek İmparatorluğunda değil tüm kıtadaki bitkilerden oluşturulan bir botanik bahçesi bulunmaktadır.[2] Bahçelerin sulanması için gereken su kaynakları Tetzkoko'nun doğusundaki dağlardaki pınarlardan taş kanallar aracılığıyla getirilmiştir. Suyun getirilmesi sırasında önemli mühendislik gerektiren uygulamalar yapılmış ve Kolomb öncesi Amerika’daki ilk su kemerleri inşa edilmiştir.
Kutsal tepe değiştir
Şehirdeki Texcotzingo Tepesi yağmur tanrısı Tláloc için bir mabet yeri haline getirilmiş, buraya şelaleler ve hayvanat bahçesi yapılmıştır. İnşa edilen mabete gelebilmek için 520[3] mermer basamak konulmuştur.
Kralları değiştir
- Nezahualcoyotl (1403 - 1473) Şehrin en bilinen kralı, anı zamanda şair, filozof ve sanatçı. Büyük bir hayvanat bahçesine ve botanik bahçesine sahipti.
- Nezahualcoyotl's oğlu Nezahualpilli (1464-1515)
- Nezahualpilli'nin oğlu Cacamatzin (1515-1520) Şehrin son egemen Aztek kralı.
İspanyol işgali değiştir
1520 yılında İspanyol konkistador Hernán Cortés şehri işgal ederek kral Cacamatzin'i öldürecek ve Tetzkoko egemenliğine son verecektir. Bundan sonra başa geçen hükümdarlar İspanyolların kuklası olacak ve onların çıkarları doğrultusunda hareket edecektir. Bu şekilde Tetzkoko savaşçıları İspanyolların gelişinden önce Aztek Üçlü İttifakı gereğince müttefik oldukları Tenochtitlan'ın alınması için Cortes'in ordusunda savaşacaklardır.
Sonraki tarihi değiştir
Tetzkoko, 1827 ile 1830 yılları arasında Meksika'nın başkenti olacak daha sonra Meksiko City’nin büyümesiyle bu şehre bağlanacaktır.
Kaynakça değiştir
- ^ Smith, Michael E. (2005). "City Size in Late Post-Classic Mesoamerica" (PDF). Journal of Urban History 31 (4): s.403–434. doi:10.1177/0096144204274396. http://www.public.asu.edu/%7Emesmith9/1-CompleteSet/MES-05-CitySize.pdf 8 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 30 Kasım 2009 tarihinde erişilmiştir.
- ^ Discovery Channel tarafından yapılan araştırmada bahçenin kalıntıları bulunmuş ve bahçe yerleşiminin astrolojiye göre tasarlandığı keşfedilmiştir
- ^ 520 sayısı özel olarak tercih edilmiştir, Azteklere göre tanrılar insanlığı her 52 yılda bir büyük bir felaketle cezalandırırlardı.