Tekla
Azize Tekla, İkoniumlu Tekla ya da yaygın bilinen adıyla Aya Tekla (Yunanca: Θέκλα) apokrif Pavlus metinlerine göre, havari Pavlus'un MS 1. yüzyılda Ikonium'da (bugünkü adıyla Konya) yaşamış öğrencisi. Katolik Kilisesince azize, Doğu Ortodoks Kilisesince ise şehit olarak anılmaktadır. İkonografik olarak genellikle aslan, yabani hayvanlar ve yakılmak üzere atıldığı ateşler arasında betimlenir.
Hayatı değiştir
Tekla hakkında günümüze ulaşan tek yazılı metin 2. yüzyıla tarihlenen Pavlus ve Tekla'nın İşleri isimli metindir. Bu metin, 5. yüzyılda düzenlenmiş ve genişletilmiştir. 5. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen bu genişletilmiş metin Vita et miracula S. Theclae adıyla bilinmektedir. İçerisinde Tekla'nın hayatının yanı sıra, efsanevi bazı mucize hikâyeleri de aktarılır. Bu metinde Tekla'nın günümüzde Konya adıyla bilinen İkonium'dan gelen bir kadın olduğu, havari Pavlus'u dinledikten sonra onun peşinden gittiği aktarılır. Tekla, Hristiyanlığı nedeniyle çoğu kez ölüm cezasına (örneğin damnatio ad bestias) çarptırılmasına rağmen, bu cezalardan mucizevi bir biçimde kurtulur. Pavlus'un ölümü sonrası Silifke'ye yerleşen Tekla, burada bir mağarada yaşamını yitirir.
Her ne kadar günümüze ulaşan metin belirli biyografik bilgiler içerse de, biyografinin kendisinin de efsanenin bir parçası olabileceği düşünülmektedir ve bu nedenle metnin içerdiği gerçeklik ölçüsü bilim dünyasınca tartışmalıdır.[1][2] Metnin Kıptîce, Süryanice, Ermenice, Geez dili, Arapça ve Latince'ye çevrilmiş olması, Tekla figürünün Erken Hristiyanlık dünyasındaki popülerliğini ortaya koymaktadır.
Tekla kültü değiştir
Silifke'de Tekla'nın yaşadığı ve hayatının son günlerini geçirdiği bölge Geç Antik Çağ'da meşhur bir hac merkeziydi. Günümüzde ören yeri olan bu bölge Ayatekla olarak bilinmektedir. Burada yapılan araştırmalar beş kilise harabesi yanı sıra, hamam, çok sayıda sarnıç, bir su kemeri harabesi ve mezarlar gibi kalıntıları tespit edebilmiştir. 14. yüzyıla değin Hristiyan hacılarının buraya gelip Ayatekla'yı ziyaret ettikleri, Memlük ve Osmanlı dönemi sonrası ise Tekla kültünün unutulduğu ve bu yüzden Tekla'nın mağarasının olduğu bölgenin halk arasında Meryemlik olarak adlandırıldığı düşünülmektedir.
Tekla'ya ait olduğu iddia edilen bir mezar Suriye'de Malule mevkiinde de bulunmaktadır. Bunun dışında Roma'da adını Tekla'dan alan bir katakomb da bulunmaktadır.
Literatür değiştir
- Karl Schlau: Die Acten des Paulus und der Thecla und die ältere Thecla-Legende: ein Beitrag zur christlichen Literaturgeschichte, Hinrichs, Leipzig 1877.
- Richard Adelbert Lipsius: Die apokryphen Apostelgeschichten und Apostellegenden, 2. Band 1. Hälfte. Schwetzschke und Sohn, Braunschweig 1887.
- Richard Adelbert Lipsius, Maximilian Bonnet: Acta apostolorum apokryphae Bd. 1, Hermann Mendelsohn, Leipzig 1891. Griechischer und lateinischer Text.
- Edgar Hennecke: Handbuch zu den neutestamentlichen Apokryphen in Verbindung mit Fachgelehrten, Tübingen 1904.
- Gilbert Dagron: Vie et miracles de Sainte Thècle. Texte grec, traduction et commentaire. (Subsidia hagiographica; Bd. 62). Societe des Bollandistes, Brüssel 1978.
- Die Taten des Paulus und der Thekla. In: Wilhelm Schneemelcher (Hrsg.): Neutestamentliche Apokryphen. Band 2. Tübingen 1989.
- Stephen J. Davis: The Cult of Saint Thecla. A Tradition of Women’s Piety in Late Antiquity. (Oxford early christian studies). Oxford University Press, New York 2001, ISBN 0-19-954871-4.
- Scott Fitzgerald Johnson: The Life and Miracles of Thekla. A Literary Study. (Hellenic Studies; Bd. 13). Center for Hellenic Studies, Washington, D.C. 2006, ISBN 0-674-01961-X.
- Claudia Nauerth, Rüdiger Warns: Thekla. Ihre Bilder in der frühchristlichen Kunst. (Göttinger Orientforschungen/2= Studien zur spätantiken und frühchristlichen Kunst; Bd. 3). Harrassowitz, Wiesbaden 1981, ISBN 3-447-02171-3.
- Veronika Niederhofer: Konversion in den Paulus- und Theklaakten. Eine narrative Form der Paulusrezeption. Mohr Siebeck, Tübingen 2017, ISBN 978-3-16-155143-7.
- Klaus-Gunther Wesseling: Thekla. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Band 11, Bautz, Herzberg 1996, ISBN 3-88309-064-6, Sp. 806–814.