Tanımlık

Tanımlık, tanım edatı, harf-ı târif veya artikel; bir isimle birlikte kullanılan bir sözcük olup o isme nasıl değinildiğini belirtir. O sözcüğün belirli veya belirsiz, bilinir veya bilinmez olduğuna ilişkin bilgi verir. Türkçede olmayan tanımlık sınıfı, Hint-Avrupa dillerinin birçoğunda bulunur.

Avrupa dillerinde tanımlıklar:

  belirsiz ve belirli tanımlıklar

  sadece belirli tanımlık

  belirsiz ve eklemeli belirli tanımlıklar

  sadece eklemeli belirli tanımlık

  tanımlık yok

Dil bilimciler, tanımlıkları belirleyiciler sınıfına koyarlar.

Tanımlıkların çeşitli fonksiyonları olabilir:

• Belirli tanımlık (İngilizcede the, Fransızcada le ve la gibi) bir grubun belli bir üyesine değinen tekil ve çoğul isimlerden önce kullanılır. Bu tip tanımlık, daha evvel bahsi geçmiş olan bir isme tekrar değinirken kullanılır.

İngilizce: The cat is sick ("(söz konusu) kedi hasta")

• Belirsiz tanımlık (İngilizce a/an) bir grubun herhangi bir üyesine değinmek için tekil isimlerden önce kullanılır.

İngilizce: A cat is a mammal ("Kedi bir memelidir")

• Parçasal tanımlık, kitlesel bir ismin belirsiz bir miktarını ifade eder. Türkçe "biraz" sözcüğü bu işleve sahiptir.

Fransızca: Voulez-vous du café ? ("Biraz kahve ister misiniz?" veya "Kahveden ister misiniz?")

• Sıfır tanımlık, tanımlığın yokluğudur, bazı dillerde "bir" sözcüğüne tezat olarak kullanılır.

İngilizce: Cats love fish ("Kediler balık sever")

Bazı dillerde belirli tanımlık bir ek olarak sözcüğün sonuna gelir.

Çeşitli Dillerde Tanımlıkların Kullanımı

Arapça

Arapçada belirsiz tanımlık yokken belirli tanımlık, sözcüğün önüne getirilen bir ektir: بيت (bejt(un))‎ ev, البيت (al-bejt(u))‎, (söz konusu) ev

Arnavutça

Arnavutçada belirli tanımlık, sözcüğün sonuna getirilen bir harftir: shtëpi, ev shtëpia, (söz konusu) ev

Fransızca

Fransızcada yalnızca iki adet cinsiyet bulunduğundan (feminin ve masculin) iki temel tanımlık vardır. Tanımlıklar kendi içlerinde tekil ve çoğul olmak üzere ikiye ayrılırlar. Çoğul tanımlıklar genellikle cinsiyet taşımazlar. Bunun dışında Fransızca, belirli (le, la, les) ve belirsiz (un, une, des) tanımlıkları da birbirinden ayırmaktadır.

Belirli tanımlıklar diğer dillerde de olduğu gibi doğrudan ve net bir biçimde tanımlanan sözcükler için kullanılır.

Fransızcada belirli tanımlık kullanımı

Le frère de Marie habite à Nantes. (Marie'nin kardeşi Nantes'de oturuyor.) → Bu cümleden herhangi bir erkek kardeşten ziyade, net bir biçimde Marie'nin kardeşi ifade edilmektedir.

La maison de mes parents est grande. (Ebeveynlerimin evi büyük.) → Burada da net bir biçimde kime ait olduğu belli olan bir evden söz edilmektedir. Bu nedenle belirli tanımlık kullanılmaktadır.

Fransızcada belirsiz tanımlık kullanımı

J’aime les fleurs de Marie ! (Marie'nin çiçeklerini seviyorum!) → Bu cümleden de anlaşıldığı üzere tam olarak hangi çiçeklerin sevildiği net bir biçimde belirlenmiş değildir.

Marie a un frère. (Marie'nin bir kardeşi var.) Mes parents habitent dans une maison rouge. (Annem ve babam kırmızı bir evde oturuyorlar.) J’aime des fleurs. (Çiçekleri severim.) → Verilen tüm örneklerde bahsi geçen sözcük net bir biçimde açıklanmış değildir. Hangi kardeş, hangi ev, hangi çiçekler gibi sorular cevaplanamamaktadır.

Fransızcada parçasal tanımlık kullanımı

Ayrıca bakınız Parçasal tanımlık

İzlandaca

İzlandacada belirli tanımlık, sözcüğün sonuna getirilen bir ektir: hestur, at; hesturinn, (söz konusu) at

Norveççe

Norveççede belirli tanımlık, sözcüğün sonuna getirilen bir ektir:

hest: at;

hesten: (söz konusu edilen) at

Tanımlada eklenen "en" eki İngilizce'de kullanılan "the" ekinin işlevini görmektedir.

Rumence

Rumencede belirli tanımlık, sözcüğün sonuna getirilen bir ektir: drum, yol; drumul, (söz konusu) yol

Türkçe

Türkçede ayrı bir sözcüğün olarak belirli tanımlık bulunmamasına rağmen belirtme eki -i bazı cümlelerde benzer bir işlevi yerine getirir.

• Cam kırdı. (herhangi bir cam)
• Camı kırdı. (o camdan söz edilmekte)

Benzer şekilde "bir" sıfatı da bazen belirsiz tanımlık fonksiyonunu yerine getirir:

• Sepetten bir elma aldım.