Türkçe kuş dili
Türkçe kuş dili (Kuşdili, Işıklık, Işılık, Işıldık, Iklık[1]), Türkçenin yüksek perdeli ıslık ve melodilerle iletilen bir uyarlamasıdır.
| Islık Dili (Kuş Dili) | |
|---|---|
| Ülke | Türkiye |
| Kaynak | 00658 |
| Bölge | Avrupa ve Kuzey Amerika |
| Tescil geçmişi | |
| Tescil | 2017 (12 oturum) |
Günümüzde, Türkiye'de başta Giresun, Ordu ve Gümüşhane olmak üzere Doğu Karadeniz bölgesinde kullanılmaktadır. Konut yerleşimlerinin birbirinden uzak olduğu engebeli arazide yaşayan insanların ıslığın çıkardığı yüksek ses hacminden faydalanarak iletişim kurabilmesi için geliştirilmiştir.[1] Dünyada altmışa yakın olduğu tahmin edilen ıslık dillerinden bir tanesidir.[2]
Doğu Karadeniz bölgesinde yüzyıllardır kullanılan kuş dilinin ilk defa ne zaman kullanılmaya başlandığı yönünde herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. 1966 yılında yapılan araştırmalar Giresun’un Güce ilçesi ile Trabzon’un Şalpazarı ilçesi arasındaki dağlık kesimde yer alan pek çok köyde ıslık dili konuşulduğunu ortaya çıkarmıştır.[2] Bu dil sayesinde derin vadileri aşmak yerine ıslık dilini kullanmak Karadeniz Bölgesi insanının işini kolaylaştırmış ancak cep telefonu, internet gibi gelişmiş iletişim araçları kuş dilinin kullanım alanını daraltmıştır. Türkçe kuş dilinin konuşan sayısı günümüzde 10.000'e kadar düşmüştür.[kaynak belirtilmeli]
Kuzey Anadolu Dağları'nın kuzeyindeki Kuşköy’de 1997 yılından beri her Haziran ayında bir festival düzenlenmekte ve bu dili konuşanlar arasında yarışmalar yapılmaktadır. 2015 yılında başlatılan bir çalışmayla ıslık dili yeniden gün yüzüne çıkarılmış[3] ve 2017 yılında UNESCO'nun Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras listesine dahil edilmiştir.[4] Acil statüsünden çıkarılması için çalışmalar sürdürülmektedir.[3]
Islık dili; halkın kendi arasında uzlaştığı ezgisel, ritimsel ve belirgin bazı seslerin birleşiminden oluşan kalıplara sahiptir. Bu kalıplar kullanılarak ıslık dili, günlük hayattaki “tamam”, “gel”, “git” gibi kısa, basit anlam birimleri yerine kullanılabilmektedir. Ayrıca ıslık dili ile "yangın var" şeklindeki acil yardım çağrıları veya "yarın bize fındık imecesine gelir misin?" gibi uzun olmayan diyalogların kurulması mümkün hale gelmektedir.[1]
Islıkla konuşma genel olarak çocuklukta öğrenilmekte, ilkokul çağındaki çocuklar bu dili rahatça konuşabilmektedirler. Islıkla anlaşma bazı yerlerde kısmen görülmekte, bazı yerlerde ise küçük-büyük, kadın-erkek herkes tarafından başvurulan bir anlaşma aracı olmaktadır. Kısmen konuşulduğu yerlerde daha çok çobanların iletişim aracı olarak kullandıkları, ‘‘yaylaya gideceğim’ gibi sözleri ıslıkla naklettikleri görülmektedir.[5]
Giresun'un Çanakçı ilçesine bağlı Kuşköy'de kuş dilinin unutturulmaması için 1997'den yılından itibaren her yıl Haziran ayında "Kuş Dili Kültür ve Sanat Festivali" adı ile festival düzenlenmektedir.[6][7]
Kaynakça değiştir
- ^ a b c "Islık Dili". aregem.kulturturizm.gov.tr/. T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü web sisi. 7 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2018.
- ^ a b Danışmant, Pelin. "Beynin Sınırlarını Zorlayan İletişim Aracı: Islık Di". Bilimdili.com sitesi, 31 Ekim 2016. 3 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
- ^ a b Çıtak, Atakan. "UNESCO listesindeki 'ıslık dili' yok olmaktan kurtarıldı". Anadolu Ajansi web sitesi, 12 Temmuz 2019. 13 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
- ^ "Karadeniz'de asırlardır kullanılan 'ıslık dili'ni artık dünya tanıyacak!". www.hurriyet.com.tr/. Hürriyet gazetesi, 6 Aralık 2017. 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2018.
- ^ Mor, Gökmen. "Türkiye'deki gizli dillerin ses, şekil ve kavram alanı bakımından incelenmesi". Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2009. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
- ^ "Kuşköy'de Kuş Dili Festival". www.hurriyet.com.tr/. Hürriyet gazetesi 23 Temmuz 2017. 18 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2018.
- ^ "Kuş Dili Festivali". Kulturportali.gov.tr sitesi. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
Konuyla ilgili yayınlar değiştir
- Christie-Miller, Alexander (16 Temmuz 2012). "The Remote Village Where People 'Talk' in Intricate, Ear-Splitting Bird Whistles". The Atlantic. 5 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2020.
- Robson, David (25 Mayıs 2017). "The beautiful languages of the people who talk like birds". BBC. 25 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2019.
- Morgan, Martin (6 Aralık 2017). "Turkey's 'bird language' under threat". BBC. 1 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2020.
- Nijhuis, Michelle (17 Ağustos 2015). "The Whistled Language of Northern Turkey". The New Yorker. 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2020.
- "Northern village of Kuşköy still communicates with amazing Turkish whistling language". Daily Sabah. 16 Şubat 2016. 14 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2020.