Sedimanter yapılar
Sedimanter yapılar, çökelme anında oluşan her türlü özelliği içerir. Sedimentler ve tortul kayaçlar, farklı partikül boyutlarına sahip tortu katmanlarının üst üste yığılmasıyla oluşan tabakalanmayla meydana gelir.[1] Bu yataklar milimetreden santimetre kalınlığa kadar değişir ve hatta metre veya birkaç metre kalınlığa kadar çıkabilir.
Stratigrafik çalışmalarda, jeolojik olarak karmaşık arazilerde tabakaların orijinal konumunu belirtmek ve tortunun çökelme ortamını anlamak için çapraz tabakalaşma, kademeli tabakalaşma ve dalgalanma işaretleri gibi tortul yapılar kullanılır.
Akış Yapıları değiştir
İki tür akış yapısı vardır: çift yönlü (çok yönlü, ileri-geri) ve tek yönlü. Değişen hızlarda farklı yapılar üreten tek yönlü (tipik olarak akarsu ) akıştaki akış rejimlerine taban formları denir. Daha düşük akış rejiminde, doğal ilerleme düz bir yataktan bir miktar tortu hareketine (tuzlanma vb.), Dalgalara ve biraz daha büyük kumullara doğru ilerler. Üst akış rejimi oluştukça, kum tepeleri düzleşir ve ardından Antidün üretir. Daha yüksek hareketsiz hızda, antidünler düzleşir ve baskın süreç erozyon olduğu için çoğu sedimantasyon durur.
Yatak Formları Ve Akış değiştir
Tipik tek yönlü yatak biçimleri, tipik çökeltiler (kumlar ve siltler) ve su derinliklerini varsayarak belirli bir akış hızını temsil eder. Aşağıdaki çizelge, aşağıya doğru artan su hızıyla birlikte çökelme ortamlarını yorumlamak için kullanılabilir.
| AKIŞ REJİMİ | YATAK ŞEKLİ | KORUMA POTANSİYELİ | TANIMLAMA İPUÇLARI |
|---|---|---|---|
| ALT | |||
| Alt Düzlem Yatağı | Yüksek | Düz laminalar, neredeyse akım eksikliği | |
| Dalgalanma İşaretleri | Nispeten Düşük | Küçük, cm- ölçekli dalgalanmalar | |
| Kum Dalgaları | Orta İla Düşük | Dalgalardan daha nadir, daha uzun dalga boyu | |
| Kumullar / Megaripples | Düşük | Büyük, metre ölçekli dalgalanmalar | |
| ÜST | |||
| Üst Düzlem Yatağı | Yüksek | Düz laminalar, ± hizalı tanecikler (ayırma çizgileri ) | |
| Antidunes | Düşük | Yatak formlu, düşük açılı, ince tabakalı fazda su | |
| Havuz Ve Oluk | Çok Düşük | Çoğunlukla erozyon özellikleri |
Dalgalanma İşaretleri değiştir
Dalgalanma izleri genellikle Alt Akış Rejimi'nin alt kısmındaki akan su koşullarında oluşur. İki tür dalgalanma işareti vardır :
- Simetrik Dalgalanma İşaretleri
- Genellikle sahillerde bulunurlar, örneğin bir kumsaldaki dalgalar (çalkantı ve geri yıkama) gibi iki yönlü bir akıntı tarafından oluşturulurlar. Bu akıntılar belirli bir yöne daha fazla eğimli olmayan, sivri tepeler ve yuvarlatılmış çukurlarla dalga işaretleri oluşturur. Bu süreçler sonunda oluşabilecek üç yaygın tortul yapı; Balıksırtı Çapraz Tabakalaşması, Balon Tabakalanması ve Girişim Dalgalarıdır.
- Asimetrik Dalgalanma İşaretleri
- Bunlar tek yönlü bir akıntıyla, örneğin bir nehirde veya bir çölde rüzgârla meydana gelir. Bu, sivri tepeler ve yuvarlatılmış çukurlarla dalgalanma işaretleri yaratır, ancak bunlar akıntı yönünde daha güçlü bir şekilde eğimlidir. Bu nedenle, paleo akım göstergeleri olarak kullanılabilirler.
Antidünler değiştir
Antidünler, Froude sayısı 1'den büyük olan hızlı, sığ su akışlarının oluşturduğu tortul [2] yatak formlarıdır. Antidünler, periyodik olarak dikleşen, göç eden ve sonra yukarı doğru parçalanan duran su dalgalarının altında oluşur. Antidün yatak formu, beş metreye kadar uzunlukta olabilen yaklaşık on derecelik bir açıyla yukarı akıntıya daldırılan sığ ön dizilerle karakterize edilir.[3] Düşük açılı ön setleriyle tanımlanabilirler. Çoğunlukla, antidün yatak formları azalan akış sırasında tahrip olur ve bu nedenle antidünlerin oluşturduğu çapraz tabakalanma korunamaz.[4][5]
Biyolojik Yapılar değiştir
İz fosili adı verilen bir dizi biyolojik olarak oluşturulmuş tortul yapı mevcuttur. Örnekler arasında yuvalar ve çeşitli biyoturbasyon şekilleri bulunur. İknofasiyesler, çökelme ortamı hakkında bilgi vermeye yardımcı olan iz fosil gruplarıdır. Genel olarak tortunun içinde daha derin yuvalar yaygınlaştıkça, su sığlaşır. Karmaşık yüzey izleri arttıkça da su derinleşir.
Mikroplar ayrıca Mikrobiyal Kaynaklı Sedimanter Yapılar oluşturmak için tortu ile etkileşime girebilir.
Yumuşak Tortu Bozulma Yapıları değiştir
Yumuşak tortu bozulma yapıları çökelmeden sonra gömülme devam ederken ıslak tortunun üst üste yüklenmesinin bir sonucudur. Daha ağır tortu, kendi ağırlığı nedeniyle alttaki tortudaki suyu "sıkıştırır". Yumuşak tortu bozulma yapılarının üç yaygın çeşidi vardır:
- Yük Kalıpları: Daha yoğun, ıslak bir tortu aşağıya ve aşağıda daha az yoğun bir tortuya düştüğünde oluşan damlalardır.
- Top ve Yastık Yapıları: Sıkıştırılmış yük yapılarıdır; bunlar ayrıca deprem enerjisinden de oluşabilir ve sismit olarak adlandırılabilir.
- Alev Yapıları: Üstteki tortulara çıkıntı yapan çamurlar tarafından oluşturulur.
- Kırıntılı Kayaçlar: Tortul tabakaları kesen tortul malzeme tabakalarıdır.
Yatak Düzlemi Yapıları değiştir
Yatak Düzlemi Yapıları genellikle paleo akım göstergeleri olarak kullanılır. Tortullar biriktirilmesi, yeniden işlenmesi ve sonra yeniden şekillendirilmesiyle oluşurlar. İçerdikleri:
- Bir nesne bir tortul tabakanın yüzeyini oyduğunda taban işaretleri oluşur; bu oluk daha sonra yukarıdaki katman tarafından doldurulduğunda bir kalıp olarak korunur. İçerdikleri:
- Flüt Kalıpları; tipik olarak üzerini örten bir yatakla doldurulan yumuşak, ince tortuya kazılan oyuklardır. Yiv dökümünün uzun ekseninin ölçülmesi, kepçe şeklindeki uç yukarı akım yönüne bakarken ve konik uç aşağı akımı (paleoflow yönü) işaret ederek akış yönünü verir. Flüt kalıbının dışbükeyliği de stratigrafik olarak aşağıya işaret ediyor.
- Araç işaretleri; bir akım tarafından sürüklenen nesneler tarafından bir yatakta bırakılan olukların oluşturduğu bir tür taban işaretidir. Bunların ortalama yönü, akış yönü ekseni olarak kabul edilebilir.
- Çamur Çatlakları; Çamurun suyu alındığı zaman küçülür ve zamanla çatlaklar oluşturur. Bu size çamurun suya doyduğunu ve sonra havaya maruz kaldığını söyler. Çamur çatlakları yukarı doğru kıvrılır, bu nedenle jeopetal yapılar olarak kullanılabilirler. Syneresis çatlakları, havaya asla maruz kalmamaları ve çevreleyen suyun tuzluluğundaki değişikliklerden kaynaklanmaları dışında benzer şekilde oluşur.
- Yağmur Damlası Etkileri; maruz kalan tortu yapısı üzerinde yağmur damlası izleri oluşturur..
- Ayrılma Çizgileri; düzlem yatakları içinde Üst Akış Rejiminin alt kısmında oluşan ince hizalanmış minerallerdir.
Yatak Yapıları değiştir
Bu yapılar tortul tabakalanma içindedir ve çökelme ortamının ve paleo akıntı yönlerinin yorumlanmasına yardımcı olabilir. Tortu çökeldiğinde oluşurlar.
- Çarşaflar Arası
- Çapraz yataklanma, yataydan 35 ° 'ye kadar bir açıyla eğimli rüzgar veya su ile biriken yatakların katmanlanmasıdır.[1] Tortu partikülleri karadaki kum tepelerinin dik yamaçlarında veya nehirlerdeki ve deniz tabanındaki kumulların daha dik yamaçlarında biriktiğinde çapraz yataklar oluşur. Rüzgarla biriken kum tepelerinde çapraz tabakalanma, hızlı değişen rüzgar yönlerinin bir sonucu olarak karmaşık olabilir.
- Hummocky Çapraz Tabakalaşma
- Bu tabakalaşma, içbükey yukarı (hendekler) ve dışbükey yukarı (tümsekler) olan dalgalı çapraz lamina kümelerinden oluşur. Bu çapraz yataklar eğimli erozyon yüzeyleri ile birbirini nazikçe keser. Sığ suda, fırtınanın hakim olduğu ortamlarda oluşurlar. Güçlü fırtına dalgası hareketi, deniz tabanını belirli bir yönelimden yoksun alçak tümseklere ve hendeklere doğru aşındırır.
- Bindirme
- Bu yapı, daha büyük klastların akış yönünde istiflenmesiyle oluşur.
- Normal Dereceli Yataklanma
- Bu yapı, akım hızı değiştiğinde ve tanecikler kademeli olarak akımın dışına çıktığında oluşur. Bunu bulmak için en yaygın yer türbidit yatağıdır. Bu aynı zamanda ters çevrilebilir, ters dereceli yataklama olarak adlandırılabilir ve enkaz akışlarında yaygındır.
- Biyoturbasyon
- Pek çok tortul kayaçta, tabaka, birden çok yatak boyunca dikey olarak uzanan birkaç santimetre çapında silindirik tüplerle kırılır. Bu tortul yapılar, okyanus tabanında yaşayan deniz organizmaları tarafından kazılan yuva ve tünel kalıntılarıdır. Bu organizmalar çamurda çalkalanır ve oyulur ve biyoturbasyon adı verilen bir işlemi yaparlar. Tortuyu yutarlar, organik maddeyi sindirirler ve yuvayı dolduran kalıntıları geride bırakırlar.
- Gelgit Yığını
- İlkbahar ve sakin gelgitlerin değişiminden kaynaklanan gelgit ortamında yatak kalınlığındaki değişim.
İkincil Tortul Yapılar değiştir
İkincil tortul yapılar, birincil çökelme meydana geldikten sonra veya bazı durumlarda bir tortul kayanın diyajenezinde oluşur. Yaygın ikincil yapılar, herhangi bir biyoturbasyon, yumuşak tortu deformasyonu, teepee yapıları, kök izleri ve toprak beneklenmesini içerir. Liesegang halkaları, koni içinde koni yapılar, yağmur damlası izlenimleri ve bitki örtüsünün neden olduğu tortul yapılar da ikincil yapılar olarak kabul edilir.
Ayrıca Bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ a b The Essential Earth. 2nd. New York: W.H. Freeman. 2012. ISBN 9781429255240. OCLC 798410008.
- ^ AILSA ALLABY and MICHAEL ALLABY. "sediment." A Dictionary of Earth Sciences. 1999. Encyclopedia.com. 8 Nov. 2010 <http://www.encyclopedia.com 28 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.>.
- ^ Boggs, Sam jr, 2006 Principles of Sedimentology and Stratigraphy, Patrick Lynch, Principles of Sedimentology and Stratigraphy, Pearson Prentice Hall, Upper Saddle River, NJ.
- ^ AILSA ALLABY and MICHAEL ALLABY. "antidune."
- ^ http://jsedres.geoscienceworld.org/cgi/content/abstract/35/4/922 28 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. C
Konuyla ilgili yayınlar değiştir
- Prothero, D. R. and Schwab, F., 1996, Sedimentary Geology, pg. 43-64, ISBN 0-7167-2726-9