Saray, Tekirdağ

Tekirdağ'ın ilçesi

Saray, Tekirdağ'ın bir ilçesidir. Kuzeyden Vize, doğudan Çatalca, güneyden Çerkezköy, batıdan ise Çorlu ilçeleri ile komşudur. İlçenin şehir merkezi nüfusu 21.243'tür. İlçenin köyler ve beldeler ile birlikte toplam nüfusu 50.394'tür. İlçe şehir merkezi ve köyler toplam nüfusu 45.639'dur.[2] Yüzölçümü 612 km² olup il merkezine uzaklığı 82 km'dir. İlçenin yükseltisi ise 140 metredir.

Saray
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlTekirdağ
Coğrafi bölgeMarmara Bölgesi
İdare
 • KaymakamAdnan Tezcan[1]
 • Belediye başkanıÖzgen Erkiş (CHP)
Rakım140 m
Nüfus
 (2024)
 • Toplam51,224
 • Kır
-
 • Şehir
50.248
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu59600
İl alan kodu282
İl plaka kodu59

Tarihçe değiştir

Tekirdağ ilindeki en eski yerleşme bölgelerinden Saray ilçesi sınırları içindeki Güneşkaya ve Güngörmez mağaralarında Paleolitik ve Kalkolitik yerleşme izlerine rastlanmıştır. İlin en eski yerleşim merkezi olan Güneşkaya'da mağaralar ve tarihi kalıntılar vardır. Yapılan yüzey araştırmalarında MÖ 5000- 3000 Kalkolitik Çağ buluntularına rastlanmıştır. Saray’ın güneyinden geçen Galata deresinin dik yamaçlarında yer alan Güngörmez Mağaraları'nda da MÖ 5000-3000 Kalkolitik Çağ buluntularına rastlanmıştır.

İlçe, Bizans döneminde küçük bir yerleşme birimi olmasına rağmen Osmanlılar döneminde ise Istıranca Dağlarının güney eteklerini izleyerek ikinci başkenti Edirne'yi İstanbul'a bağlayan yol üzerinde yer almasından önem kazanmıştır.

Cengiz Han'ın soyundan gelen Kırım Hanları 18. yüzyılda bu bölgede özellikle de Saray dolaylarında sürgün hayatı yaşamışlardır. Bugün, Saray Ayaz Paşa Camii avlusunda gömülü olan Kırım Hanları şunlardır:

ll. Devlet Giray Han : öl. 1725
ll. Fetih Giray Han : öl. 1746
İslam Giray Sultan : öl. 1742
lll. Selim Giray Han : öl. 1785
lV. Devlet Giray Han : öl. 1780
Şahbaz Giray Han : öl. 1792

Saray, Fatih döneminden 19. yüzyılın sonlarına kadar Edirne Vilayeti Kırkkilise (Kırklareli) Sancağı'nın Vize kazasına bağlı bir nahiye olarak yönetilmiş. 1916'da Kırkkilise sancağına bağlı bir kaza merkezi olmuştur.

Millî Mücadele sırasında bütün bölge ile birlikte Yunan işgaline uğramıştır. 1920'de başlayan bu işgal Mudanya Mütarekesi ile 15 Ekim 1922'de İtalyanlara teslim edilen Saray, 1 Kasım 1922'de Yunan işgalinden kurtulmuştur.[3]

Coğrafya değiştir

Düz bir alan üzerine kurulmuş bulunan ilçe topraklarının büyük bölümü Ergene Havzası'nda yer alır. Arazi kuzeydoğuda Yıldız Dağları'na doğru yükselerek uzanır. İlçenin en yüksek noktası Yıldız Dağları üzerinde yer alan Karatepe'dir (473 m). Ergene Nehri Saray ilçesindeki Karatepe Güneşkaya mevkinden doğar. Diğer iki akarsu ise Vize suyu ile Galata Deresidir. Vize suyu ilçe dışında Ergene Nehri'ne karışırken, Galata deresi Saray ilçesinin doğusundan geçip Çerkezköy ilçesinde Ergene Nehri'ne ulaşır.

İklim ve flora değiştir

İlçenin sahip olduğu toprakların 314.895 dekarı kullanılan tarım alanları teşkil ederken orman ve fundalık alanlar 255.665 dekardır. Trakya'da tek karaçam ormanı Saray Kastro yöresinde bulunur. Bu sebeple Kastro yöresindeki 329 hektarlık Karaçam ormanı 18 Nisan 1988 tarihinde Millî Park olarak tanımlanmıştır. Yıldız Dağları ormanlıktır. Bu ormanlarda geniş yapraklı ağaçlardan, meşe ve karaçam hakimdir. Bahçeköy bölgenin önemli orman işletmelerinden biridir. İlçede karasal iklim hakimdir. Kış ayları soğuk ve yağışlı geçmektedir. Yazlar sıcak ve kuraktır. Yıllık yağış ortalaması 678,2 mm'dir.[4]

Ekonomi değiştir

Çorlu ve Çerkezköy gibi endüstrileşmiş ilçelere komşu olması ve nispeten bu iki ilçeye göre büyük şehirlere uzaklığından dolayı fazla gelişememiştir. Halk Pazarı günleri Çarşambadır. Saray ilçesinde Trakya'nın çeşitli bölgelerinden ve Bulgaristan'dan getirilen çeşitli sebzeler ve şarap türleri bulunabilir.. Çerkezköy ve Vize'ye 30, Çorlu'ya 60, İstanbul'a ise 2 saatlik mesafededir.

İdari yapı ve nüfus değiştir

Yıl Toplam Şehir Kır
1927[5] 18.790 2.480 16.310
1935[6] 26.960 3.130 23.830
1940[7] 30.633 4.536 26.097
1945[8] 28.730 3.486 25.244
1950[9] 32.011 3.840 28.171
1955[10] 32.058 4.007 28.051
1960[11][a] 22.551 5.309 17.242
1965[12] 23.251 6.183 17.068
1970[13] 23.904 7.526 16.378
1975[14] 24.295 8.220 16.075
1980[15] 27.206 10.101 17.105
1985[16] 29.609 11.831 17.778
1990[17] 33.716 13.038 20.678
2000[18] 41.217 17.769 23.448
2007[19] 44.540 20.312 24.228
2008[20] 45.639 21.243 24.396
2009[21] 46.322 21.784 24.538
2010[22] 46.351 22.315 24.036
2011[23] 46.739 23.085 23.654
2012[24] 46.999 23.938 23.061
2013[25] 47.171 47.171 veri yok
2014[26] 47.522 47.522 veri yok
2015[27] 48.272 48.272 veri yok
2016[27] 48.834 48.834 veri yok
2017[27] 49.180 49.180 veri yok
2018[27] 49.106 49.106 veri yok
2019[27] 49.605 49.605 veri yok
2020[27] 50.248 50.248 veri yok
2021[27] 50.394 50.394 veri yok
2022[27] 50.766 50.766 veri yok
2023[27] 51.224 51.224 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Saray ilçesi idari yapı olarak 4 mahalle (Ayaspaşa, Kemal Paşa, Pazarcık, Yenimahalle), 2 belde (Beyazköy, Büyükyoncalı) ve 19 köyden oluşmaktadır.

Köyleri şunlardır;

Eğitim değiştir

İlçede 15 ilköğretim okulunda 5110 öğrenci eğitim görmektedir. Saray ilçesinde dört ilköğretim okulu (Atatürk İlköğretim Okulu, Cumhuriyet İlköğretim Okulu, Mehmet Uygun İlköğretim Okulu, 75. Yıl İlköğretim Okulu), üç devlet lisesi [Ali Naki Erenyol Lisesi (ANEL), Mesleki Teknik Eğitim Merkezi (METEM), Mustafa-Elmas Arıcı Anadolu Lisesi (MEAAL)], bir özel lise [Özel Saray Anadolu Lisesi (ÖSAL)] vardır. 1 Yüksekokul, 1 Genel Lise, Genel Lise bünyesinde 1 süper lise, 1 Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi, 1 Anadolu Lisesi ve Büyükyoncalı kasabasında Çok Programlı Lise ile birlikte ilçede 5 lise bulunmaktadır. Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi'nde Bilgisayar, Elektrik, Makine, Ressamlığı, Metal İşleri, Mobilya Dekorasyon, Çocuk Gelişimi ve Tekstil Konfeksiyon bölümleri bulunmaktadır.

İlçede okul öncesi eğitimde 19, ilköğretimde 15 okul vardır.

Taşımalı ilköğretimde 5 merkez okul, 14 taşınan okul vardır. İlçede Halk Eğitimi Merkezi 1980-1981 Eğitim yılında faaliyete geçmiştir. Mesleki kursların yanında sosyal faaliyetlere de yer vermekte olan merkezde bugüne kadar 170 kurs açılmış olup, toplam 3341 kursiyere belge verilmiştir.[28]

Saray ilçe merkezinde okur-yazar oranı 2000 itibarıyla %94,63'tür.[3]

Turizm değiştir

Saray ilçesinin turizm açısından önemi Tekirdağ ilinin Karadeniz’e açılan tek kapısı olması ve bunun yanında Istranca Dağlarının bir bölümünün ilçe sınırları içerisinde bulunmasıdır.

Kastro değiştir

Eski adıyla Kastro, şimdiki ismiyle Çamlıkoy Trakya’nın Bahçeköy deresinin Karadeniz’e döküldüğü küçük koy 2.5 km kumsalıyla, Saray’ın sahil şerididir. Yıldız Dağları ormanları ve Karadeniz’i bir arada barındıran Çamlıkoy turizm merkezlerinden biridir. Saray’dan Çamlıkoy’a kadar olan yol güzergâhı da Yıldız Dağlarından geçer. Güzergahta yapılan dağ evleri, nehir boylarındaki mesire yerleri ilgi çekicidir. Çamlıkoy yöresindeki 329 hektarlık karaçam ormanı 18 Nisan 1988 tarihinde Doğayı Koruma Alanı (Millî Park) olarak tanımlanmıştır.

Orman İşletmesi tarafından piknik ve dinlenme yeri olarak düzenlenen bu alanda bazı hizmet tesisleri ve konaklama yerleri vardır. Aynı yerde dinlenmek, kayık gezintisi yapmak ve denize girmek mümkündür. Bu doğal plaj, ilçeye 27 km uzaklıktadır.[29]

Bizans Su Yolları değiştir

Vize’den gelerek Ergene Deresi su kaynaklarından beslenerek vadilerde kemerli su köprüleri inşa edilerek İstanbul’a kadar giden antik su yolları Saray çevresinden geçmektedir.

Ayas Paşa Camii değiştir

Sadrazam Ayas Mehmet Paşa tarafından kesme taş kullanılarak 1539’da yaptırılmıştır. Tek şerefeli ve silindirik gövdeli bir minaresi vardır. Yapı, tek kubbeli ana mekân ile son cemaat mahfelinden ibarettir.

 
Saray'daki Ayas Paşa Camii

Ayas Paşa Hamamı değiştir

Sadrazam Ayas Mehmet Paşa’nın yaptırdığı külliyenin hamamıdır. Ayas Paşa Cami’nin yanında yer alır. Cami ve hamam ilçede bulunan tek Osmanlı Devri mimari eseridir.[30]

Sultanlar Yolu değiştir

Saray ilçesi 1. Viyana Seferi esnasında Kanuni Sultan Süleyman tarafından kullanılan sefer yolu güzergâhı üzerindedir. Bu güzergâh günümüzde yeniden keşfedilerek Sultanlar yolu adıyla kullanımına açılmıştır. Sultanlar Yolu işaretlemeleri Saray içinde ve çevresinde bu yolu yeniden keşfeden Sedat Çakır tarafından yapılmıştır. Sultanlar Yolu Viyana-Simmering' den İstanbul Süleymaniye camii ve Topkapı Sarayı'na kadar uzanan 2133 kilometrelik bir yoldur.

Notlar değiştir

  1. ^ Çerkezköy ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça değiştir

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2015. 
  2. ^ "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi". biruni.tuik.gov.tr. 4 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2024. 
  3. ^ a b "Saray Kaymakamı". www.tekirdagsaray.gov.tr. 23 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2024. 
  4. ^ Tınar, Yaşar (25 Haziran 2020). "Yerel Yönetimlerce Engellilere Sunulan İstihdam Hizmetleri: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Engelliler Müdürlüğü Örneği". Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi/Journal of Social Policy Conferences: 429-453. doi:10.26650/jspc.2020.78.0011. 
  5. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  6. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  7. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  8. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  11. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  12. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  25. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  26. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  27. ^ a b c d e f g h i
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Saray Nüfusu - Tekirdağ". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Tekirdağ Saray Nüfusu". nufusune.com. 
  28. ^ ""İl ve İlçe Yüz ölçümleri"". view.officeapps.live.com. 23 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2024. 
  29. ^ "MÜLKİ İDARE BİRİMLERİ". www.e-icisleri.gov.tr. 18 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2024. 
  30. ^ "SARAY BELEDİYESİ". 23 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2024. 

Dış bağlantılar değiştir

  Wikimedia Commons'ta Saray, Tekirdağ ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur