Paryetal göz
Üçüncü göz ve pineal göz olarak da bilinen paryetal göz bazı hayvan türlerinin epitalamusunun bir parçasıdır. Bu göz ışığa duyarlıdır. Biyolojik saat ve vücut ısısının ayarlanması için hormon üretimini düzenleyen pineal beze bağlıdır.[1]
Çeşitli hayvanlarda paryetal göz değiştir
Kertenkeleye benzeyen tuatara adlı sürüngen küçük bir lens ve retinası olan gelişmiş bir paryetal göze sahiptir.[2][3][ ] Paryetal göz, tuna balığı ve derin su köpekbalıkları gibi bazı balıklarda, kertenkele ve kurbağa gibi hayvanlarda da kafalarının üzerinde ışığa duyarlı görünür bir nokta olarak bulunur. Parapineal bez de denilen paryetal gözün az gelişmiş bir versiyonu zebra balığı ve semender gibi hayvanlarda bulunur. Günümüz kuşlarında ve memelilerinde paryetal organ bulunmamaktadır.
Anatomi değiştir
Paryetal göz epifiz ve paryetal organ olarak ikiye ayrılan epitalamusun bir parçasıdır. Pineal organın kafanın ortasından dışarıya doğru büyümesiyle oluşur. Bazı türlerde kafatasından dışarıya çıkar.[4] Paryetal göz, ışığı algılamada omurgalıların normal gözlerinde bulunan hücrelerden farklı bir biyokimyasal metot kullanır.[5]
Omurgalı fosillerinin birçoğunun kafatasında fonksiyonel üçüncü gözü bulundurduğu düşünülen bir delik vardır. Bu delik kuşlar ve memelilerde artık bulunmasa da yaşayan birçok amfibi hayvan ve sürüngenin paryetal kemiklerinin arasında bulunur. Üçüncü göz genellikle diğer iki gözden daha küçük ve genellikle deriyle kaplıdır. Hatta genellikle dışarıdan görülemez.[6]
Balıklar arasında bofa balıkları biri paryetal bezden biri de pineal bezden ortaya çıkan iki tane fonksiyonel üçüncü göze sahiplerdir. Çünkü bofa balıkları yaşayan en ilkel omurgalılardır. Bofa balıklarının üçüncü gözü büyük ihtimalle diğer ilkel omurgalılarda da benzer bir şekilde bulunuyordu ve derinde yaşayan türlerin yukarıdan gelen tehlikeleri hissetmelerine yardım ediyordu.[6]