Osman Dikne
Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Osman Dikne (عثمان دقنة, Osman Digna), (1840 - 1926), Sudan’da 1881 yılında başlayan ve bir yüzyıl boyunca etkisini sürdüren Mehdî hareketinin önde gelen lider ve komutanlarından.[1]
Osman Dikne, 1840 yılında Sudan'ın Sevakin şehrinde dünyaya geldi. Babası Kürt[2] bir tüccar olup, kendi ifadesine göre baba tarafından soyu Diyarbekir taraflarından Sudan'a gelmişti. Annesi ise yerli Beja halkından Hadendowa kabilesine mensuptu.
Şâzeliyye tarikatının Meczûbiyye koluna mensup olan Osman Dikne, dinî kişiliğiyle çevresinde tanınan biri halinde geldi. Bir dönem ailesiyle birlikte liman ticaretiyle uğraştı. Bu faaliyetleri sırasında yasaklanmış köle ticareti de yapması nedeniyle Cidde’de tutuklandı ve servetini kaybetti. Bu nedenle, Osmanlı yönetimine muhalif bir tutum aldı. 1882'de Urâbî Paşa’nın Mısır’daki isyan hareketine katıldı. 1883'te kendisini mehdî ilân eden Muhammed Ahmed el-Mehdî'nin hareketine katıldı ve Mehdî tarafından Doğu Sudan'ın Kızıldeniz bölgesinde yaşayan Beca (Bîca) kabilelerine emîr tayin edildi. Mehdî hareketi içinde İngiliz-Mısır yönetimine karşı birçok savaşa katıldı ve önemli başarılar elde etti. Bu başarıları sebebiyle Mehdi'nin en önemli komutanlarından biri haline geldi.[1][3][4]
Mehdî'nin 1885 yılında ölmesinden sonra, hareket eskisi gibi başarılı yürümedi.1888 yılında İngiliz birliklerine karşı yapılan iki savaşta da yenilen Osman Dikne, bir kolunu kaybetti. 1898 ve 1899 yılındaki ağır yenilgilerden sonra ise müttefikleri tarafından terk edilen Osman Dikne, Kızıldeniz'in dağlık alanlarında saklandı. Ocak 1900’de yakalandı ve 1908'e kadar hapsedildi. Daha sonra, Sudan-Mısır sınırındaki Vâdîhalfâ’da göz hapsinde tutuldu. 1926'da burada öldü.[1][2]
Kaynakça değiştir
- ^ a b c Ahmet Kavas, "Osman Dikne", DİA 5 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., c. 33, s. 403
- ^ a b Encyclopaedia Britannica, "Osman Digna" 5 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (erişim: 5.2.2020)
- ^ Mustafa Öz, Muhammed Ahmed el-Mehdî 5 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., DİA, c. 30, 2005, ss. 496-499
- ^ Özdağ, Abdullah. (2018). "Sudan’da Mehdilik hareketi (1881-1885)". Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi. cilt 37, s. 322