Orhan Seyfi Orhon
Orhan Seyfettin Orhon[1] (d. 23 Ekim 1890, İstanbul - ö. 22 Ağustos 1972, İstanbul), Türk şair, gazeteci, yazar, yayımcı, siyaset adamı.
| Orhan Seyfi Orhon | |
|---|---|
| |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 8. ve 13. dönem milletvekili | |
| Seçim bölgesi | 1946 - Zonguldak (CHP) 1965 - İstanbul (AP) |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Orhan Seyfettin Orhon 23 Ekim 1890 Çengelköy, İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 22 Ağustos 1972 (81 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul |
| Partisi | Cumhuriyet Halk Partisi Adalet Partisi |
| Bitirdiği okul | Beylerbeyi Rüşdiyesi Mercan İdadisi İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi |
| Mesleği | Şair, yazar, gazeteci |
| Edebi kişiliği | |
|---|---|
| Dönem | Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı |
| Edebî akım | Beş Hececiler |
Türk edebiyatı tarihine Beş Hececiler olarak geçmiş edebi topluluğun şairlerinden birisidir. Yirmiden fazla şiiri değişik bestekârlar tarafından bestelenmiştir.
Başta Akbaba mizah dergisi ve Çınaraltı fikir ve sanat dergisi olmak üzere pek çok dergi çıkarmış ve adı Çınaraltı dergisi ile özdeşleşmiş[2] bir yayımcıdır.
TBMM’de 8. dönem Zonguldak ve 13. dönem İstanbul milletvekili olarak yer almış bir siyasetçidir.
Hayatı değiştir
1890 yılında İstanbul’un Çengelköy semtinde dünyaya geldi. Babası Miralay Emin Bey, annesi Nimet Hanım’dır.[3]
Orta ve lise öğrenimini Beylerbeyi Rüşdiyesi (1905) ve Mercan İdadisi’nde (1909) yaptı. Öğrencilik döneminde şiirle ilgilendi; edebiyat hocası Celal Sahir Bey’den teşvik gördü. Abdülhak Hamid ve Tevfik Fikret etkisinde şiirler yazdı. 1909’da şiirleri Kehkeşan dergisinde görülmeye başladı. Yalın bir dille aruz vezninde yazdığı “Fırtına ve Kar” adlı şiiri ile tanındı (1913). Yüksek öğrenimine Tıbbiye’de başlayan Orhan Seyfi, bir anestezide fenalaşınca tıp eğitiminden vazgeçip hukuka yöneldi.[4] Darülfünun Hukuk Mektebi’nde öğrenciyken Hıyaban dergisini çıkararak yayıncılığa başladı.
Hukuk Mektebi’ni 1914’te tamamladı ve Meclis-i Mebûsan'ın Kavanin Kaleminde memurluğa başladı. Bu dönemde Türkçü aydınlarla tanıştı ve çalışmalarını Türkçülük ideali çerçevesinde sürdürdü. Ziya Gökalp’in uyarılarıyla halkın diline, vezinde ise aruzdan heceye geçti.
Mütareke yılları değiştir
1918’de İstanbul’un işgal edilip Meclis-i Mebusan’ın kapanması üzerine gazeteciliğe başladı; bir yandan da öğretmenlik yaptı. Şiir ve yazıları Türk Kadını, Şair, Büyük Mecmua, Servet-i Fünûn, Ümit ve Yarın dergilerinde yayımlandı. Türk Kurtuluş Savaşı sırasında İstanbul hükûmetini destekleyen Aydede dergisinde mizah yazarlığı yaptı. Sosyal olayları hicivsel bir üslupla ifade ettiği şiirlerini Peri Kızı ile Çoban Hikâyesi adlı kitapta topladı (1919). Şiirlerinde divan şiirine özgü Aruz vezni kalıplarını, modern ve sade hece ölçüsüne uyarlamayı başardı. 1922 yılında Orhan Seyfi, o güne kadara yayımlanmış gazete ve dergi yazılarını Fiskeler adlı mizah kitabında bir araya getirdi. Bu kitapta dönemin şair ve yazarlarının hicvedildiği yazılara, yazarın kurguladığı mizahi anket ve mülakatlara yer verdi.[5] 1922’de ayrıca Peri Kızı ve Çoban Hikâyesi kitabındakilere yeni şiirler de ekleyerek Gönülden Sesler adlı kitabını yayımladı.
Mizah yazarlığı ve yayımcılık yaşamı değiştir
Gönülden Sesler beklentilerini karşılamayınca şiiri ikinci plana aldı;[3] bacanağı Yusuf Ziya ile beraber çıkardıkları Akbaba’da mizah yazarlığını sürdürdü. Papağan (1924-1927) ve Yeni Kalem adlı mizah, Resimli Dünya (1924-1926) adlı çocuk ve magazin dergileriyle, edebiyat ve sanat içerikli Güneş’i (1927) yayımladı; bir süre Karagöz’ün yayım sorumluluğunu üstlendi (1928-1932).[3]
1932-1938 yılları arasında Yusuf Ziya ile birlikte ve kendi başına Edebiyat Gazetesi, Hızlanış, Ayda Bir, Her Ay, Her Şey gibi dergiler çıkardı. 1941-1944 arasında Yusuf Ziya ile birlikte haftalık Türkçü Fikir ve Sanat mecmuası Çınaraltı'yı yayımladı. Yusuf Ziya'nın adının Akbaba ile özdeşleşmesi gibi Orhon Seyfi'nin adı da Çınaraltı ile özdeşleşti.[2]
Siyaset ve gazetecilik yaşamı değiştir
1944’te Ankara’da yapılan bir mitingde öğrenci olaylarıyla ilgili görülerek bakanlık emrine alınan Orhan Seyfi,[3] 1945’te Tasvir’deki yazılarıyla gazeteciliğe döndü. Cumhuriyet ve Ulus gazetelerinde de yazılarına rastlandı. 1946'da Cumhuriyet Halk Partisi'den Zonguldak milletvekili seçildi. 1950’li yıllarda Demokrat Parti’yi destekleyen Zafer ve Havadis gazetelerinde yazılar yazdı.
1960'tan sonra Adalet Partisi'ne girdi. 1 Mart 1962’de Son Havadis gazetesinde günlük yazılar yazmaya başladı ve hayatının sonuna kadar sürdürdü. 1965'te Adalet Partisi’nden İstanbul milletvekili seçildi.
1972’de İstanbul’da hayatını kaybetti. Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.
Eserleri değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ "TBMM Albümü 2. Cilt (1950-1980)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 12 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ a b "Necati Tonga, "İki Bacanağın İki Kardeş Mecmuası: Akbaba ve Çınaraltı", Değirmen Yüzyılın Dergileri 1900-2000 Özel Sayısı, Ocak-Haziran" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2014.
- ^ a b c d "Alim Kahraman, Orhon, Orhan Seyfi, İslam Ansiklopedisi". 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2014.
- ^ "Orhon, Orhan Seyfi, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi Cilt 7, Ankara, 2007" (PDF). 15 Ekim 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2014.
- ^ "Harun Ceyhan, Orhan Seyfi Orhon'un Fiskeler Adlı Kitabı Üzerine Bir İnceleme, Gazi Türkiyat, Bahar 2013/12". 8 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2014.