Nur Dağları
Nur Dağları, Gâvur Dağları ya da Amanos Dağları, Kahramanmaraş'taki Sır Baraj Gölü’nden başlayıp Hatay ilinin Samandağ kıyılarına doğru uzanan 175 km uzunlukta dağ silsilesidir.[2] Çoğunluğu, Doğu Karadeniz'dekilere benzer nemli ve gür ormanlarla kaplıdır.[2]
| Nur Dağları | |
|---|---|
| Amanos Dağları / Gâvur Dağları | |
 Nur Dağları | |
 | |
| En yüksek noktası | |
| Yükseklik | Düldül Dağı - 2.440 m (8.010 ft) |
| Listelenme | Ultra zirve |
| Koordinatlar | 36°45′0″K 36°20′0″D / 36.75000°K 36.33333°D |
| Coğrafya | |
| Konum | Gaziantep, Hatay ve Osmaniye, Türkiye |
| Sıradağ | Toros Dağları |
| Jeoloji | |
| Dağ türü | Sıradağlar, Tektonik, Kıvrımlı-kırıklı[1] |
  Türkiye' deki konumu | |
Etimoloji değiştir
Dağın gerçek adı, yabancı bir isim olduğu için bu ismi söyleyemeyen yöre halkınca Gâvur Dağı denmiştir. Bu isim yaklaşık bin yıldır kullanılır.[3] Buradaki "gâvur" sözcüğü; yaygın olarak bilinen şeklinden çok, Arap coğrafyacılarının pek sık kullandığı ve "tepeler arasında basık arazi" anlamına gelen "gavr", "al-gavr" sözcüğü ile ilgilidir.
Amanos Dağları ise Hitit ve MÖ II bininci Suriye metinlerinde, hem yer hem de dağ adı olarak geçer.[4] Babil ve Asur kralları da taştan ve ormandan mahrum olan Mezopotamya'da Lübnanların "Sedr ormanlarına" muhtaç idiler. Bu yüzdendir ki Agadeli Sargon zamanından beri Lübnanlar üzerindeki “Sedr” ormanlarından (Amanoslardan) ve Gümüş dağlarından (Toroslardan) bahsedilmektedir.[5] Cumhuriyet'e kadar resmî olarak bu isim kullanılmıştır.
Amanos Dağları ismi, Cumhuriyet'ten sonra değiştirilip yerine Nur Dağları konulmuştur.[6][7]
Fiziki yapı değiştir
Toroslar ile birlikte üçüncü jeolojik zamanda oluşan dağ, oluşumu sırasında ve sonrasında aşınmaya uğramış, üçüncü zamanın ikinci yarısından sonra yükselmiş kıvrımlı-kırıklı yapılı dağlardandır.[1] 175 km uzunluğundaki dağlar 20–30 km eninde, ortalama 1.500-2.000 m yüksekliktedir. Dağın orta bölümündeki alçalan alanda -"Suriye kapısı" olarak da bilinen- Belen Geçidi (740 m) bulunur. Nur Dağları'nı doğudan Antakya-Kahramanmaraş grabeni sınırlar. Bu oluk Kızıldeniz, Lut Gölü, Lübnan-Antilübnan Dağları arasındaki Beka Vadisi'nden geçen fay hattının devamıdır.[8]
Kuzeyden güneye doğru uzanarak Kahramanmaraş, Ahır Dağı'nın güneyinden başlayarak Asi Nehri'nin Akdeniz'e döküldüğü Samandağ deltasında sona erer. Bittiği noktanın karşısında Suriye sınırındaki gösterişli Kel Dağı vardır. Sıradağların büyük bir kısmı Hatay'da olup Amik Ovası ile Akdeniz'i birbirinden ayırır. Sıradağların en yüksek noktası Hatay'ın Hassa ilçesindeki Mığır Tepesi'dir (Bozdağ). Bu noktada yükseklik 2240 m'dir. Güneye doğru alçalan dağların diğer yükseltileri şunlardır: Kabayar Tepe, 1.698 m; Susuz Tepe, 1.072 m; Akkaya Tepe, 1.939 m; Üçkaya Tepe, 1.976 m.
Samandağ kıyılarından Kahramanmaraş Sır Barajı'na kadar 175 km uzunluğundadır. Kıyıdan itibaren dik olarak yükselir. Dağ kabaca üç bölüme ayrılabilir: kuzeyde Çimen Dağı, ortada Bozdağ, güneyde Musa Dağı. Bitki coğrafyası açısından Nur Dağları, Doğu Karadeniz dağlarının güneyinden Munzur Dağları'na uzanan Anadolu Diyagonali'nin güney kısmını oluşturur.[9]
Bitki örtüsü değiştir
Nur Dağları, Avrupa'da korumada öncelikli yüz ormandan biridir. Dağlar üzerinde Karadeniz'e has ormanlar, Akdeniz maki toplulukları ile ormanları ve alpin dağ çayırları, nemli vadilerde nehir kenarı bitkileri görülür. Dağın orta kısımları Balkan Yarımadası'nın Karadeniz kıyılarına, orta-yüksek bölümleri Doğu Karadeniz'e benzemektedir. Dağın batı yamaçlarındaki nemli ormanlar Orta Avrupa ve Doğu Karadeniz'de görülen doğu gürgeni, porsuk, ıhlamur, ışılgan (Ilex colchica), şimşir gibi Avrupa-Sibirya ve öksin bitki gruplarına ait relikt türleri barındırır. Bu türlerin güney sınırını Nur Dağları oluşturur.[9]
Dağın batısında 600 m yüksekliğe kadar kermes meşesi ağırlıklı maki türleri hâkimdir. Akdeniz ormanları, 350-1900 metreler arasındadır. Kızılçam, 200–750 m; saçlı meşe, 600–900 m; karaçam, 1000–1500 m aralıklarında görülür. 1.900 m'den geçen orman üst sınırından sonra otsu bitkiler ve bodur çalılar hâkimdir. Dağın batı yamaçlarında bitki türlerinde keskin bir farklılık görülür. Çoğunlukla kermez meşesi ve saçlı meşe hakimiyetinde makiler ile yer yer kızılçam ormanları görülür. dağların kuzeyinde ormanlar bozulmuştur. Kızılçam hakimiyetinde ormanların yükseklerinde göknar, sedir, karaçam, ardıçlar görülür.[9]
Akdeniz'e dönük batı yamaçlarda bitki örtüsü daha sık, yoğun ve geniştir. Burada fotosentez faaliyeti yüksektir.[10]
Hayvan topluluğu değiştir
Nur Dağları, süzülen yırtıcı kuşların göç yolu üzerinde olduğundan önemlidir. Göç zamanları şu kuşlar alanda gözlenir: ak leylek, ak pelikan, kara leylek, kaşıkçı, turna, sakarca, boz kaz, şahin, arı şahini, kara çaylak, küçük akbaba, saz delicesi, yoz atmaca, küçük orman kartalı, yılan kartalı, büyük orman kartalı, küçük kartal, bozkır kartalı. Yöresel ölçekte tehlike altında olan türlerden İzmir yalıçapkını, gökkuzgun, tavşancıl, küçük ebabil alanda üremektedir. Karaca, Güney Anadolu'da yalnızca Nur Dağları'nda yaşar. Dağın doğu sırtları çizgili sırtlanın yaşam alanıdır. Yaban keçisi, vaşak, su samuru, uzun ayaklı yarasa; diğer önemli memelilerdir.[9]
Nur Dağları'nın geçtiği yerleşim yerleri değiştir
Resimler değiştir
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ a b İZBIRAK, Prof. Dr. Reşat (2001). Türkiye-I. İstanbul: MEB. s. 41. ISBN 975111568X.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 7 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2019.
- ^ Osman YILDIRIM, Osmaniye, Düziçi
- ^ http://aden-wwwaden.blogspot.com/2015/02/a-harfi-ile-iv.html?m=1 [yalın URL]
- ^ “Yamhad Krallığı” Prof. Dr. Füruzan KINAL. Güterbock, ZA 44 (1938) s. 69.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2018.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2018.
- ^ ALAGÖZ, Prof .Dr. Cemal. "COĞRAFYA GÖZÜYLE HATAY" (PDF). ankara.edu.tr. 3 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2019.
- ^ a b c d "Amanos Dağları". dogadernegi.org. 7 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2019.
- ^ ÇELİK, Mehmet Ali; GÜLERSOY, Ali Ekber (2017). "Nur Dağları'nın (Amanoslar) Orta Kesiminin Farklı Yamaçlarında Bitki İndeks Değişiminin İzlenmesi". Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der. 7 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2019.
- ^ "Doğa Derneği | Doğa Biziz!". 7 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2021.
Dış bağlantılar değiştir
- Aile Ağaçları :: Nur Dağlarına Yerleşik Boz-Ulustan Abacılı Cemaati 4 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- TÜBİTAK-Nurlar ve Antakya Çevresinin Ekloji Temelli Doğa Eğitimlerinde Kullanımı 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- TÜBİTAK projesi kapsamında websayfası, Nurlar hakkında ayrıntılı araştırma ve bilgiler 30 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.