Norrbotten (il)
Norrbotten ili (İsveççe: Norrbottens län), İsveç'in en kuzeyinde yer alan Norrbotten ve Lapland bölgeleri üzerinde kurulu olan bir ildir. İlin tek komşusu Västerbotten ili olup, ilin doğusunda ayrıca Botni Körfezi kıyıları yer almaktadır. İl ayrıca Norveç ve Finlandiya ile de komşu olup Finlandiya ile komşu olan en tek İsveç ilidir. İlin yönetim merkezi Luleå'dur.
| Norrbotten | |
|---|---|
Norrbottens län | |
 | |
 Bayrak  Arma | |
 | |
| Ülke |  İsveç |
| Bölge | Norrbotten Lapland |
| Kuruluş | 1810 |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 98.244,8 km² |
| Nüfus (2017)[1] | |
| • Toplam | 251,080 |
| • Yoğunluk | 2,6/km² |
| Zaman dilimi | UTC+01.00 (OAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+02.00 (OAYS) |
Resmî site lansstyrelsen.se/norrbotten | |
Bölge değiştir
Coğrafi olarak, Norrbotten ili, Norrbotten bölgesinin tamamı üzerine ve Lapland bölgesinin üçte ikisi üzerine kuruludur.
Coğrafya değiştir
Norrbotten ili, yüzölçümü olarak İsveç topraklarının dörtte birinden biraz daha az alan kaplar. Böylece İsveç'in en büyük ili olan Norrbotten ili, buna karşılık seyrek bir nüfusa sahiptir. Bu seyreklik özellikle Lapland bölgesinin iç kısımlarında belirgin olarak görülür.
İklim koşulları oldukça sert olup, tipik bir sert karasal iklimdir. Yine de yaz aylarında görülen iki-üç aylık güneş, kimi tarım ürünlerinin yetişmesine izin verir. Bu tarım ürünlerinin arasında tahıl yer alır. Ayrıca il sınırları içinde patates ve şalgam da önemli birer tarımsal üründür. Ancak tüm bunlardan daha fazla paya sahip olan çim ekimi, hayvancılıkta yem olarak kullanılmaktadır.
İl içinde Torne, Lule, Kalix, Pite, Skellefte, Ume, Sangis, Råne, Åby ve Byske gibi nehirler yer alır.
Nüfus değiştir
İldeki nüfus son özellikle son yüzyılda bir artış gösterdi. 2002 yılı nüfus sayımlarına göre il içinde 250,000'den fazla kişi yaşamaktadır. 1912 yılında bu sayı 166,641, 1892 yılında ise bu sayı 110,000 kadardı. Özellikle 1960'lardan beri iç bölgelerin nüfusu ivmeyle artmaya devam etmektedir.
Tarih değiştir
Orta Çağ'da Norrbotten bölgesinin bir terra nullius (nüfussuz bölge) olduğu düşünülmektedir. Alan, bu dönemlerde son derece seyrek bir biçimde Samiler ve Kvenler gibi Fin kökenli halklar tarafından yerleşilmiş durumdaydı. Orta Çağ'dan itibaren bölgeyi ele geçirmeye ve burayı Hıristiyanlaştırmaya çalıştı. Ancak günümüzde halen bu bölgede yerel Fin kavimleri bulunmakta olup, geleneklerini sürdürmektedir.
1809 yılındaki Fin Savaşı sırasında Västerbotten ilinin parçası olan bölge, büyük tarafı İsveç'in olmak üzere Finlandiya ile paylaştırıldı. 1810 yılında il kendi başına bir il konumuna alındı. Bugün halen bu bölgenin adı söylendiğinde Finlandiya'daki bazı topraklar da kastedilir.
Her ne kadar bu ildeki odun, hidroelektrik enerjisi ve mineraller, İsveç'in sanayileşmesine katkı sağladıysa da, Norrbotten sürekli olarak ülkenin güney yarısından geri kaldı. İşsizliğin yoğun olduğu ilde günümüz gençlerinin çoğunluğu ülkenin güneyine yerleşmeyi planlamaktadır.[2]
Kültür değiştir
Norrbotten ilindeki kültür, İsveç'in geri kalan taraflarından oldukça farklı özelliklere sahiptir. Yörede Sami ve çeşitli Fin kavimlerinin kültürel etkisine rastlanır. Ayrıca yörede hem Fin dillerinin hem de İskandinav dillerinin eski lehçe örneklerine rastlanır ve birtakım insan tarafından anadil olarak konuşulur. İldeki insanların büyük kısmı kendilerini İsveçli olarak değil Norrbottenli olarak tanımlarlar.
İlin deniz kıyılarında Luleå ve Piteå kentleri yer alır. Luleå'nun eski kent merkezi olan ve günümüzdeki merkezin 10 km kuzeyinde yer alan Gammelstad, UNESCO'nun Dünya Mirası listesinde yer alır.
Sami, Meänkieli ve Fince birçok belediyede resmi olarak işlem görür. Ayrıca Arjeplog, Gällivare, Jokkmokk ve Kiruna belediyelerinde Sami dili, azınlık dili olarak resmiyet kazanmıştır. Yine Gällivare, Haparanda, Kiruna, Pajala ve Övertorneå belediyelerinde de Fince resmi azınlık dilidir.
Yönetim değiştir
İlin bir yönetim kurulu bulunmaktadır. Bu kurul, İsveç yönetimine bağlı olup, yöresel anlamda sağlık, eğitim, güvenlik ve ulaşım gibi konularda yöre ihtiyaçlarını karşılamaktadır. İl, vali tarafından yönetilmektedir. İl meclisinin adı Norrbottens Läns Landsting şeklindedir.
Alt belediyeler değiştir
Aşağıda ildeki belediyeler nüfuslarıyla beraber yer almaktadır:
- Kiruna belediyesi – 23,500
- Gällivare belediyesi – 19,500
- Jokkmokk belediyesi – 5,500
- Arjeplog belediyesi – 3,200
- Arvidsjaur belediyesi – 7,000
Dış bağlantılar değiştir
- Norrbotten İl Yönetim Kurulu24 Eylül 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Norrbotten İl Meclisi 15 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Bölgesel Norrbotten Birliği
Kaynakça değiştir
- ^ "Folkmängd i riket, län och kommuner 30 september 2017 och befolkningsförändringar 1 juli–30 september 2017. Totalt". Statistics Sweden. 8 Kasım 2017. 16 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2017.
- ^ article Norrbottens län 13 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. from Nordisk familjebok (1912).