New York Esrarı
New York Esrarı[1] 1948 ABD yapımı kara filmdir. Özgün adı The Naked City dir. 1970'li yıllarda TRT televizyonunda özgün adının tam çevirisiyle, yani Çıplak Şehir adı ile gösterilmişti.
| The Naked City | |
 "New York Esrarı" (The Naked City)filminin Fransa'da basılmış bir afişi | |
| Yönetmen | Jules Dassin |
|---|---|
| Yapımcı | Mark Hellinger |
| Senarist | Albert Maltz Malvin Wald |
| Oyuncular | Barry Fitzgerald Howard Duff Dorothy Hart |
| Müzik | Miklós Rózsa |
| Görüntü yönetmeni | William H. Daniels |
| Kurgu | Paul Weatherwax |
| Stüdyo | Hellinger Productions Universal Pictures |
| Dağıtıcı | Universal Pictures |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Türü | Polisiye, kara film |
| Renk | Siyah-beyaz |
| Yapım yılı | 1948 |
| Çıkış tarih(ler)i | 4 Mart 1948, ABD |
| Süre | 96 dakika |
| Ülke |  ABD |
| Dil | İngilizce |
| Diğer adları | New York Esrarı (Türkiye, sinemalar) Çıplak Şehir (Türkiye, TRT TV) La Cité sans voiles (Fransa) La Città nuda (İtalya) La Ciudad desnuda (İspanya) Die Nackte Stadt (Almanya-Avusturya) Stadt ohne Maske (Almanya-Avusturya) |
Senaryosununu Malvin Wald'ın kendi hikâyesinden Albert Maltz ile birlikte yazdıkları filmin yönetmeni Jules Dassin'dir. Önemli rollerinde Barry Fitzgerald, Howard Duff, Dorothy Hart ve Don Taylor oynamışlardır. Filmin Akademi Ödülü kazanan siyah beyaz görüntüleri William H. Daniels'a aittir. Özgün müziklerini ise Miklós Rózsa yapmıştır.
Filmde olaylar bir cinayet soruşturmasının etrafında gelişirken, New York şehrinin ve insanlarının ayrıntılı bir betimlemesi de yapılır. Çekimlerin çoğu stüdyo dışındaki mekanlarda gerçekleştirilirken yönetmen Jules Dassin şehrin gündelik yaşantısından ayrıntıları da titizlikle verir. Bu açıdan bakıldığında film bir bakıma 1940'ların sonundaki New York'un ileriki nesillere aktarılacak bir belgeseli gibidir adeta. Buna oyuncuların abartısız ve yalın oyunculukları, William H. Daniels'ın etkileyici siyah beyaz görüntüleri, Paul Weatherwax'ın akıcı kurgusu ve Miklós Rózsa'nın müziği de eklenince ortaya o yıllarda herkesin büyüleyici olarak nitelendirdiği bu film çıkmıştı.
"The Naked City" en iyi kurgu ve en iyi görüntü yönetimi dallarında 2 Oscar ödülü aldı. En iyi senaryo dalında da bu ödüle aday gösterildi. En iyi film BAFTA ödülüne de aday gösterilen film 2007 yılında Kongre Kütüphanesi tarafından "kültürel, tarihi ve estetik olarak kayda değer ve önemli bir film" olduğu ilan edilerek "Ulusal Film Arşivi"nde koruma altına alındı.[2]
Olay Örgüsü değiştir
Genç manken Jean Dexter Manhattan'da yaşadığı apartman dairesinde önce bayıltılır sonra da banyo küvetinde boğulmaya terkedilir. Ona ait olduğu sanılan çok miktarda mücevher de kaybolmuştur. Cinayeti çözme görevi Detektif Teğmen Dan Muldoon (Barry Fitzgerald) ve yardımcısı Detektif James Halloran'a (Don Taylor) verilir. Bu iki detektifin New York emniyeti ile birlikte cinayeti çözme yolunda yaptıkları çalışmalar araya serpiştirilmiş şehir hayatı görüntüleri ile iç içe geçer. Özellikle katile gittikçe yaklaşıldığı ve temponun süratle arttığı final bölümünde olmak üzere filmin her anında kamerayla birlikte seyirciler de yaşayan bir şehri adım adım gezerler. Metro sistemi, rıhtımlar, inşaat halinde bir gökdelen, binalar arasında kalmış boş arsalar, sokak satıcıları, at arabaları ile dağıtım yapan sütçüler pazarlar, spor salonları, mahalle çocuklarının serinlemek için bozdukları yangın muslukları, gece çekimleri, havadan çekimler vb. o kadar detaylı gösterilir ki seyirciler polisiye bir filmi izlerken bir de belgesel film izlemiş gibi olurlar.
Film hakkında notlar değiştir
- O tarihte genç bir gazeteci ve foto muhabiri olan sinema yönetmeni Stanley Kubrick sık sık filmin setine geliyor ve çalıştığı Look dergisi için fotoğraflar çekiyordu.[3]
- Biçimsel açıdan suç filmlerine değişik bir bakış açısı getiren filmin açılış yazıları da yoktur, bunun yerine filmin anlatıcısı olan Mark Hellinger (Aynı zamanda bir yazar, eleştirmen ve bu filmin yapımcısıdır) filmin hemen başında kamera Manhattan'a havadan yaklaşırken yönetmen ve başlıca oyuncuların isimleri tek tek sayar.
- Anlatıcı Mark Hellinger'ın filmin sonunda söylediği şu monolog sinema tarihinin en ünlü sloganlarından biri haline gelmiştir: "Bu çıplak şehir 8 milyon öyküyü barındırır. Bu da onlardan biriydi".[4] Bu sözden de New York'un 1948'deki nüfusunun 8 milyon olduğu anlamı çıkmaktadır.[5]
- Mark Hellinger çekimler tamamlandıktan kısa bir süre sonra kalp krizi geçirerek öldü.
- "The Naked City" Jules Dassin'in ABD'de çektiği sondan bir önceki filmidir. 1949'da çekeceği Uçurum Yolcuları (Thieves' Highway)'ndan sonra Fransa'ya yerleşti. Çünkü Dassin "Amerikan aleyhtarı aktiviteleri soruşturma komisyonu"nun (HUAC) Joseph Losey'le birlikte iki önemli kurbanından biriydi ve Komünist olduğu gerekçesiyle ABD'de kendisine artık iş verilmeyeceğini biliyordu.
- Filmin çekildiği yıllarda fazlaca pratik olmadığı için ve diğer teknik zorluklar nedeniyle dış çekimlere fazlaca baş vurulmuyordu. Dış çekimler filmlerde kullanılsa bile bunların süreleri çok kısıtlı tutuluyordu. Hatta çoğunlukla dış çekimler de arkadan projeksiyon yöntemi ile stüdyolarda hallediliyordu. İlk kez olarak Jules Dassin "New York Esrarı" filminin neredeyse tamamına yakını New York sokaklarında ve gerçek mekanlarda çekmişti. Kameranın son derece hareketli olması, havadan çekimler, gerçek gece çekimleri ve "saha derinliği"nin de yüksek tutulmasıyla (Kamera'ya en yakın ve en uzak nesnelerin aynı netlikte olmaları) seyirciler o zamana kadar görmedikleri ayrıntıları hayretle izlediler. Hatta anında kaydedilmiş seslere de fazla müdahale edilmediği için (dublaj yapılmadığı için) gerçekçilik duygusu bir kat daha artmıştır.
Oyuncular değiştir
| Oyuncu | Rolü |
|---|---|
| Barry Fitzgerald | Dedektif Teğmen Dan Muldoon |
| Howard Duff | Frank Niles |
| Dorothy Hart | Ruth Morrison |
| Don Taylor | Dedektif Jimmy Halloran |
| Frank Conroy | Yüzbaşı Donahue |
| Ted de Corsia | Willie Garzah |
| House Jameson | Dr. Stoneman |
| Anne Sargent | Mrs. Halloran |
| Adelaide Klein | Mrs. Paula Batory |
| Grover Burgess | Mr. Batory |
| Tom Pedi | Dedektif Perelli |
| Enid Markey | Mrs. Edgar Hylton |
| Mark Hellinger | Anlatıcı (sesiyle) |
Kaynakça değiştir
- ^ Rekin Teksoy'un Sinema Tarihi. 2005, Oğlak yayınları. s.303. Türkçe isim için referans
- ^ "National Film Registry" (İngilizce). en.wikipedia.org. 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2008.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2008.
- ^ en:Demographics of New York City