Nasıl Yapmalı?
Nasıl Yapmalı? (Rusça: Что делать?, romanize: Çto delat?), Rus filozof, gazeteci, yazar ve edebiyat eleştirmeni Nikolay Çernişevski'nin, İvan Turgenyev'in Babalar ve Oğullar (1862) adlı romanına yanıt olarak yazdığı 1863 tarihli bir romandır. Asıl adı Ne Yapmalı? olan ve günümüzden yaklaşık 140 yıl önce yazılan Nasıl Yapmalı?'dan gerek yazıldığı dönemde, gerekse sonraları o kadar çok söz edildi ve bu 'roman bile olmayan roman'da fuhuş edebiyatından siyasal propagandaya kadar o kadar çok şey yapıldığı öne sürüldü ki, Çernişevski'nin hem karşıtları, hem de yandaşları için soru sürekli olarak gündemde kaldı: Ne Yapmalı'da ne yapılıyor?[1]
| Chto délat'? (Ne Yapmalı?) | |
 1905 başlık sayfası | |
| Yazar | Nikolay Çernişevski |
|---|---|
| Çevirmen | Muzaffer İlhan Erdost |
| Ülke | Rus İmparatorluğu |
| Dil | Rusça |
| Tür | Roman |
| Yayım | 1863 (özgün) 1968 (Türkçe) |
| ISBN | 9757399183 (özgün) 9789757530022 (Türkçe) |
Roman, Rus köylü komününe dayanan, ancak endüstriyel üretime yönelik olan küçük sosyalist kooperatiflerin kurulmasını savunur. Yazar, entelektüellerin görevinin Rusya'daki emekçi kitleleri kapitalizmi atlayan sosyalizme giden bir yolda eğitmek ve yönlendirmek olduğu fikrini destekler. Kitabın çerçevesi, devrim için çalışmaya karar veren ve hayatlarındaki her şeyi amansızca davaya tabi kılan ayrıcalıklı bir çiftin hikâyesinden geçiyor. Bu bakımdan roman, Rus İmparatorluğu'nun erken sosyalist yeraltı dünyasının ideali haline gelen münzevi ve ölüme adanmışlık için bir kılavuz haline gelmiştir. Küçük rolüne rağmen romandaki karakterlerden biri olan Rakhmetov, Rus radikalizminin felsefi materyalizminin ve asaletinin bir sembolü haline gelmiştir. Roman aynı zamanda bir karakterin rüyası aracılığıyla dünyevi türden 'sonsuz neşe' kazanan bir toplumu ifade eder.
Çernişevski Romanı yazarken, Sankt-Peterburg'da Peter ve Paul kalesinde hapisteydi ve Sibirya'da yıllarca sürgüne gönderilecekti. Romanı hapishanede yazmak için izin istedi ve aldı; yetkililer el yazmasını, eski çalıştığı Sovremennik gazetesine gönderdiler ve gazetenin sayfalarında parça parça yayınlanmasını onayladılar.
Ne Yapmalı? 'Bir Radikalizm El Kitabı' olarak adlandırılmıştır[2] ve 'Toprak ve Özgürlük Toplumu'nun kurulmasına yol açmıştır.[3] Rusya'da popülistler, nihilistler ve Marksistler dâhil olmak üzere birkaç nesil devrimciye ilham vermiştir. Aynı şekilde Vladimir Lenin, Georgi Plehanov, Pyotr Kropotkin, Alexandra Kollontay, Rosa Luxemburg ve İsveçli yazar August Strindberg[4] de kitaptan çok etkilenmiş ve bu kitap, Sovyet döneminde resmen bir Rus klasiği olarak görülmeye başlanmıştır.[5][6]
Diğer yazarların eleştirileri değiştir
Romanın kendisinden çok, kitap belki de en çok İngilizce konuşulan dünyada aldığı tepkilerle tanınır.
Fyodor Dostoyevski, 1864'teki Yeraltından Notlar adlı romanında ve 1872 tarihli romanı Demons'ta romanın faydacılığı ve ütopyacılığı ile alay etmiştir. Lev Tolstoy, 1886'da yayınlanan kendi ahlaki sorumluluk fikirlerine dayanarak kendi ‘Ne Yapmalı?’ kitabını yazmıştır.[7]
Çernişevski'nin çalışmasını ilham verici bulan Vladimir Lenin'in kitabı bir yaz içinde beş kez okuduğu söylenir; Lenin, 1902 kitabına 'Ne Yapmalı?' adını vermiştir. Kişisel ve politik olarak Lenin üzerinde romandaki kahraman karakterin büyük bir etkisi olmuştur. Stanford Üniversitesi'nde Slav ve Karşılaştırmalı Edebiyat Profesörü Joseph Frank'e göre, 'Çernişevski'nin romanı, Karl Marx'ın Kapital'inden çok daha fazla bir etkiyle, sonunda Ekim Devrimi'ni yaratacak olan duygusal dinamiği sağlamıştır.'[8]
Romandan ilginç detaylar değiştir
Vera Pavlovna'nın dördüncü rüyasında roman, alüminyumdan 'geleceğin metali' olarak bahseder. Bununla birlikte, alüminyum 1914'te I. Dünya Savaşı'ndan itibaren yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Romanın sonunda görünen 'Yastaki Kadın' yazarın eşi Olga S. Çernişevskaya'dır.
Diğer çalışmalarda değiştir
- İvan Turgenyev'in ‘Babalar ve Oğullar'ında Kirsanov soyadına sahip karakterler de yer almaktadır.
- Fyodor Dostoyevski ‘Yeraltından Notlar'da, Çernişevski'nin fikirlerini tartışmıştır. Özellikle, Çernişevski'nin Rus edebiyatı boyunca atıfta bulunulan bir tema olan ‘Kristal Saray'ı idealleştirmesine olumsuz yanıt verir.
- Amerikalı oyun yazarı Tony Kushner, ‘Slavlar!’ adlı oyununda kitaba defalarca atıfta bulunmuştur.
- André Gide Les Caves du Vatican'da (Lafcadio'nun Maceraları) başkarakteri Rakhmetov'a benziyor.
- Yazar Chris Matthew Sciabarra, 'Ayn Rand: The Russian Radical' adlı kitabında, Ne Yapmalı?’nın Rand'ın düşüncesinin esin kaynaklarından biri olduğunu ifade etmiştir.[9] Örneğin, kitabın ana karakteri Lopuhov şöyle diyor: "Ben fedakârlık yapacak bir adam değilim. Ve gerçekten de böyle şeyler yok. Kişi en hoş bulduğu şekilde davranıyor."
- Vladimir Nabokov son romanı 'Hediye'de 'Ne Yapmalı?'nın dördüncü bölümü ile dalga geçer.
Kaynakça değiştir
- ^ Çernişevski, Nikolay. Nasıl Yapmalı? 2. Basıma Önsöz. Kor Yayınları. 2019. s. 7. ISBN 9786052283110. 2 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2021.
- ^ Marder, Jen, Mike Meyer, ve Fred Wyshak (1996). "Dostoevsky's 'Notes from Underground': A Study Guide (İngilizce). Middlebury College. 1 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2021.
- ^ "Nikolai Chernyshevsky | The Philosophers who Influenced Dostoevsky". Atlanta, GA: Emory University. 24 Temmuz 2011. 24 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2021.
- ^ Myrdal, Jan. 1986. Ord och avsikt.
- ^ L. V. Chernetz (1990). "Русские писатели. Биобиблиографический словарь. Том 2. М--Я. Под редакцией П. А. Николаева." 17 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2021.
- ^ Plekhanov, Georgi (1910). "Н. Г. Чернышевский. Библиотека научного социализма. Т.4." 8 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2021.
- ^ "What Is to Be Done?". 28 Mayıs 2012. 5 Mart 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2021.
- ^ Amis, Martin (2002). Koba the Dread (İngilizce). New York: Talk Miramax Books. s. 27. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2021.
- ^ Sciabarra, Chris Matthew (1 Kasım 2010). Ayn Rand: The Russian Radical. The Pennsylvania State University Press, Pennsylvania. s. 28. ISBN 0271042362. 1 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2021.
Konuyla ilgili yayınlar değiştir
- Lunaçarski, A (1998), Sosyalizm ve Edebiyat. (Çev. Asım Bezirci). İstanbul: Kayhan Matbaası
- Bonnard, A. (2001). Yeni Bir Hümanizmaya Doğru: Sovyet Edebiyatı Üzerine (Çev. Serdar Canbolat, Mehmet Erdal). İstanbul: Evrensel Basım Yayım
- Öksüz, G. (2014). Rusya’da Eylemin Sanatla Buluşması: Edebiyatta ve Sinemada Devrim. İstanbul: Çeviribilim Yayınevi
Dış bağlantılar değiştir
- Sütçü, Güneş (2020) 'N. G. Çernişevski’nin Nasıl Yapmalı? adlı romanında “yeni insan” tipleri'' 1 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [Araştırma makalesi]
- Özge, Zeynep (1990), Çernişevski ve Nasıl Yapmalı? Üzerine 23 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Özgürlük Dünyası (Aylık Sosyalist Teori ve Politika Dergisi)
- Çulhaoğlu, Metin (1987), 68 Kuşağı Üzerine. 1 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Gelenek, Sayı 3 (Marksist Siyasi Dergi)