Mary TallMountain
Mary TallMountain (Tall Mountain olarak da yazılır, doğum adı Mary Demoski, evlatlık adı Mary Randle 19 Haziran 1918 Nulato, Alaska - 2 Eylül 1994 Petaluma, Kaliforniya), Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin Nulato şehrinde doğan ve uzun yıllar Tenderloin, San Francisco'da[1] yaşamış olan Koyukon Atabasklarından şair, yazar ve öğretmen. Hayatının büyük bölümünü geçirdiği Kaliforniya'da 76 yaşındayken ölmüştür. 1928 yılında daha on yaşında iken ilk öyküsü bir çocuk dergisinde yayımlanmıştır. Yirmi beş yıllık edebi yetişkin yayın hayatında şiir ve kısa öyküleriyle dikkati çeker ve bunlar çeşitli dergi ve antolojilerde yayımlanmıştır.[2] Reno, Nevada'da edindiği güçlü Roma Katolik Hristiyan inancı ile yerli Atabask maneviyatı eserlerinde görülür.[3] Şiirlerinde Kızılderililer ile Beyaz Batı kültürü arasındaki çatışmalara da değinir ve kimi şiirlerinde anadili olan Koyukonca kelimelere de yer verir.
| Mary TallMountain | |
|---|---|
| Doğum | Mary Demoski 19 Haziran 1918 Nulato |
| Ölüm | 2 Eylül 1994 (76 yaşında) Petaluma, California |
| Meslek | şair, yazar |
| İkamet | Tenderloin |
| Milliyet | Koyukon |
| Vatandaşlık | ABD |
| Önemli ödülleri | Pushcart Prize |
Yayımlanmış ve yayımlanmamış eserleri University of Alaska Fairbanks üniversitesindeki Rasmussen Library kütüphanesi arşivindedir.[1]
Ölümünden sonra onun anısını korumak ve diğer kadın yazarlara danışmanlık ve kamu hizmeti vermek için TallMountain Circle kurulmuştur.
Ailesi ve hayatı değiştir
1918 yılında Aşağı Koyukonların Nulato (Noolaaghe Doh) kasabasında doğan Mary'nin annesi Mary Joe Demoski Koyukon-Rus, babası Clem Stroupe ise İskoç/İrlandalı kökenli Amerikalıdır. Babası ile annesi Amerika Birleşik Devletleri Ordusu Nulato'da konuşlanmışken tanışmışlardır. Kızı doğmadan verem kapan Mary Joe iki yıl sonra da Billy adlı bir oğul dünyaya getirir ve öleceğini anlayınca da iki çocuğunu köylerinde çalışan hükûmet doktoru Randle'ların yanına evlatlık olarak vermek ister. Mary Joe çocukları köyden uzaklaşırlarsa veremden etkilenmeyeceğine inanıyordu. Fakat, kabile konseyi (Nulato Tribal Council) iki çocuktan yalnızca kızın ayrılmasına izin vermiş, oğlan çocuğu Billy'nin ise ayrılmasına onay vermemiştir. Köyde kalan erkek kardeşi Billy on yedi yaşındayken veremden ölmüştür. TallMountain'in hayatı zorluklarla dolu bir yolculuktur. Mary TallMountain altı yaşındayken annesinin köyü Nulata'dan Randle'larla birlikte Oregon'a taşınır ve burada iki yıl kalır. Evlatlık verildiği yeni ailesi olan Randle'ların anadilleri İngilizcedir ve Mary'nin de İngilizce konuşmasını isterler ve okulda da diğer öğrenciler onun Koyukonca konuşmasıyla alay ederler. Hepsinden en korkuncu Dr. Randle'ın taciz (molest) alışkanlığıydı.[4] Sonunda, Randle'lar Alaska'ya geri dönerler ve TallMountain'in daha rahat olacağını düşünerek Aleut Adaları'na yerleşirler. Unalaska'da Agnes Randle her gün on iki saat boyunca Mary'ye okuma yazma öğretir. TallMountain henüz on yaşındayken ilk öyküsünü Child Life dergisinde 1928 yılında yayımlatır. Unalaska'da üç yıl kalırlar ve üvey babası emekli olunca da Kaliforniya'daki tavuk çiftliğine yerleşirler. Kaliforniya'da Büyük Buhran sırasında üvey babası hastalanır ve ölür, bu sırada Nulato'daki öz annesinin ve erkek kardeşinin öldüğünü haber alır.[5] Hayatının bundan sonraki karanlık dönemi boyunca kanserle savaşır ve alkolizme yenik düşer. Ancak 1968 yılında manevi bir arayış içinde Atabask köklerine yönelir ve o köklerden gelen mirası harmanlayarak yetişkin dönem edebi yazılarına başlar. Bu arayışın bir parçası olarak annesinin mezarını bulmak için Nulato'ya döner, fakat mezarını bulamaz. Birkaç kere daha Alaska'ya gider. Hayatının bu kayıp yıllarıyla barışır ve kendini yazıya vererek Alaska yerli gençlerini yazmaya teşvik eder.[5] 1992 yılında kamu faaliyetlerini sınırlayacak biçimde felç geçiren TallMountain aynı yıl Petaluma, Kaliforniya'ya taşınır ve burada 2 Eylül (ya da 4 Ağustos[4]) 1994 günü vefat eder.[4][5]
Sanatı değiştir
my fur boot caught
on a slivered board.
Rustle of stealthy giggles.
Beendaaga’ made of velvet
Crusted with crystal beads
Hung form brilliant tassels of wool,
Wet with my sweat.
Children’s faces stared.
I felt their flowing force.
Did I crouch like goh
in the curious quiet?
They butted to the stage,
darting questions; pointing.
Do you live in an igloo?
Hah! You eat blubber!
Hemmed in by ringlets of brass,
grass-pale eyes,
the fur of daghooda-aak
trembled.
Late in the night
I bit my hand until it was
pierced
with moons of dark
Mary TallMountain
Karışık kimlik duygusuyla yıllarca mücadele etmiştir. Bu mücadelede iyileşme sürecinin merkezinde dilin önemi, toprak ve din yer alır. Bu temalar onun şiir ve nesirlerine de yansır. Yazıları genellikle yarı-otobiyografiktir. Alaska yerlileri kendi köylerinde dil kaybıyla, kentlerde de uyuşturucu kullanımıyla boğuşurken, din ve maneviyat hayatlarında önemli rol oynayabilir ve bu umudu yazılarında yansıtır.[5]
| “ | I recall with startling clarity and longing every detail of the land, the river, the people. I know now why my mother wanted me to leave them. It was contained in her message to me. I understood; sometimes I almost agree with her. Yet Alaska mesmerizes my spirit, and I finger the thoughts like beads of prayer. I still feel the crush of the lost bed of wild violets in the Aleutian hills where one day I flung myself down in rapture, knowing who I was, what the wild violets meant. Alaska is my talisman, my strength, my spirit’s hope. Despite loss and disillusion, I count myself, rich, fertile, and magical. I tell you now. You can go home again. | ” |
—TallMountain, [5] | ||
Örnek şiir değiştir
İçinde anadili olan Aşağı Koyukonca kelimelerin yer aldığı Indian Blood («Kızılderili Kanı») adlı şiiri:[6] Koyukonca kelimeler:
- beendaagaʼ eldiven (mittens). Koyukon eldivenleri geleneksel olarak rengeyiği derisinden yapılır ve üzeri Batılı tüccarların getirdiği cam boncuklarla (nedenaałt’onee) kaplanarak süslenir.
- goh tavşan (rabbit) < Aşağı ve Merkezî Koyukonca ggʉh, Yukarı Koyukonca gguh (Lepus americanus)
- daghooda-aak rengeyiği parkası (caribou parka) < Koyukonca deyoodze de’aak
Ödülleri değiştir
- Pushcart Prize: yayımlanan ilk kitabı olan There Is No Word for Goodbye (1981) ile kazanmıştır.[7][8]
Kitapları değiştir
- Continuum
- Green March Moons
- 1996 Haiku and Other Poetic Forms
- The light on the tent wall
- 1995 Listen to the Night, Poems to the Animal Spirits of Mother Earth. Şiirler. San Francisco, CA : Freedom Voices, 1995. ISBN 0962515361
- 1990 Matrilineal cycle. Şiirler. Oakland, CA : Red Star Black Rose Printing, 1990.
- 1994 A quick brush of wings. Şiirler. San Francisco : Freedom Voices Publications, 1994. ISBN 0962515310
- There is no word for goodbye. Şiirler. Marvin, S.D. : Blue Cloud Press.
Ayrıca bakınız değiştir
- Poldine Carlo (Poldine Demoski)
Kaynakça değiştir
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 17 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2013.
- ^ Notable American Women: A Biographical Dictionary, Completing the Twentieth Century. 5. cilt, 2004
- ^ "Native American Authors". 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2013.
- ^ a b c Linda E. Cullum (2004), Contemporary American Ethnic Poets: Lives, Works, Sources
- ^ a b c d e Jeane Breinig, Alaska Native Writers, Alaska Native Identities[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "The Language of Life: A Festival of Poets by Bill Moyers" (PDF). 29 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Şubat 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2013.
Dış bağlantılar değiştir
- Mary TallMountain'in eserleri 31 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Mary TallMountain'in şiiri: There Is No Word for Goodbye 4 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Soogha Dancing (< soogha = eldest brother) şiiri 12 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.