Litvanya Büyük Dükalığı
Litvanya Büyük Düklüğü, Avrupa'da 13. yüzyıl[1] ile 1795[2] arasında varlığını sürdürmüş bir devlettir. Aukštaitija bölgesindeki çok tanrılı Baltık kabilelerinden biri olan Litvanlar tarafından kuruldu.[3][4][5] Daha sonra Kiev Knezliği'nin büyük bir kısmını ve diğer Slav topraklarını ele geçirdi. Böylece bugünkü Belarus, Letonya, Litvanya'nın tamamı ile Moldova, Polonya, Rusya ve Ukrayna'nın bir kısmını kapsar hâle gelmişti. 15. yüzyılda en geniş sınırlara ulaştığında Avrupa'daki en geniş sınırlara sahip ülke konumundaydı.[6] Etnisite ve din açısından çeşitliliğin var olduğu ülkede, kültür unsurları oldukça geniş bir yelpaze oluşturuyordu.
Litvanya Büyük Dükalığı | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| y. 1236-1795 | |||||||||||
 Litvanya Büyük Dükalığı 15. yüzyılda gücünün zirvesindeyken, modern sınırların üzerine bindirilmiş | |||||||||||
| Tür |
| ||||||||||
| Başkent | Kernavė (1279'dan sonra-1321'den önce) Vilnius (1323'ten itibaren) | ||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Litvanca, Rutence, Lehçe, Latince, Almanca, Yidiş, Tatarca, Karayca | ||||||||||
| Hükûmet |
| ||||||||||
| Dük | |||||||||||
| |||||||||||
| Yasama organı | Sejm | ||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||
| |||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||
| 1260 | 200.000 km2 | ||||||||||
| 1430 | 930.000 km2 | ||||||||||
| 1572 | 320.000 km2 | ||||||||||
| 1791 | 250.000 km2 | ||||||||||
| 1793 | 132.000 km2 | ||||||||||
| Nüfus | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Litvan topraklarının birleşmesi 12. yüzyılın sonlarına doğru başlamıştı. Büyük Düklüğün ilk hükümdarı Mindaugas, Litvanya Kralı olarak taç giydi. Aynı zamanda Katolik olarak vaftiz olup putperest olan halkına Töton Şövalyeleri ve Livonya Tarikatının saldırmasını engellemeye çalıştı; fakat bu fayda vermedi. Gediminas'ın hükümdarlığının son dönemlerinde ülke karışık etnik yapılı ve çok dinli bir hâl aldı[3] ve oğlu Algirdas döneminde bu durum ilerleme kaydetti.[7] Algirdas'ın ardılı Jogaila, 1386'da Krewo Birliği'ni imzalayarak Litvanya'nın Hristiyanlığa girişi ve Lehistan Krallığı ile Litvanya Büyük Düklüğü arasında hanedan birliği kurulması gibi iki büyük değişikliği gerçekleştirdi.[8]
Vytautas döneminde ülkenin sınırları çokça genişledi ve 1410'da Grunwald Savaşı'nda Töton Şövalyeleri bozguna uğratıldı. Yine bu dönemde Litvanya soylu sınıfı güçlendi. Vytautas'nın ölümünden sonra Lehistan ile olan ilişkiler oldukça kötü bir hâl aldı.[9] Radziwiłł ailesinin de bulunduğu Litvan soyluları, Lehistan ile olan birliğe son verme girişiminde bulundu;[10] lakin Moskova Knezliği ile yapılan savaşlar birliğin korunmasını sağladı.
1569 tarihli Lublin Birliği'nin sonucu olarak Lehistan-Litvanya Birliği kuruldu. Bu federasyon içinde Litvanya Büyük Düklüğü, ayrı bir siyasi yapıya ve kendine ait ordu, hazine, hükûmet ve yasalara sahipti.[11] Tek hükümdar ve tek parlamentoyu öngören 3 Mayıs 1791 Anayasası'nın kabulüyle federatif yapı sona erdi. 1792'de birlik Rusya tarafından işgal edildi ve komşuları arasında paylaşıldı. Birliğe ait Kraków, Varşova ve Vilnius gibi şehir devletleri ise hukuki açıdan bağımsızlığını korudu. Kościuszko İsyanı'ndan sonra 1795'te birlik; Rusya, Prusya ve Avusturya arasında resmen paylaşıldı.
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
| Wikimedia Commons'ta Litvanya Büyük Dükalığı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ Baranauskas, Tomas (2000). Lietuvos valstybės ištakos. Vilnius.
- ^ Sužiedėlis, Saulius (2011). Historical dictionary of Lithuania. Lanham, Md.: Scarecrow Press. s. 119. ISBN 978-0-8108-4914-3.
- ^ a b Rowell, Stephen Christopher (1994). Lithuania Ascending. Cambridge University Press. ss. 289-290.
- ^ Allmand, Christopher (1998). The New Cambridge Medieval History. Cambridge University Press. s. 731.
- ^ "Grand Duchy of Lithuania". Encyclopædia Britannica. 30 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2013.
- ^ Bideleux, Robert (1998). A History of Eastern Europe. Routledge. ss. 122.
- ^ Z. Kiaupa. "Algirdas ir LDK rytų politika." Gimtoji istorija 2: Nuo 7 iki 12 klasės (Lietuvos istorijos vadovėlis). CD. (2003). Elektroninės leidybos namai: Vilnius.
- ^ Davies, Norman (1996). Europe: A History. Oxford. s. 392.
- ^ J. Kiaupienė. Gediminaičiai ir Jogailaičiai prie Vytauto palikimo. Gimtoji istorija 2: Nuo 7 iki 12 klasės (Lietuvos istorijos vadovėlis). CD. (2003) Elektroninės leidybos namai: Vilnius.
- ^ J. Kiaupienë, "Valdžios krizës pabaiga ir Kazimieras Jogailaitis." Gimtoji istorija 2: Nuo 7 iki 12 klasės (Lietuvos istorijos vadovėlis). CD. (2003). Elektroninės leidybos namai: Vilnius.
- ^ Stone, Daniel (2001). Polish-Lithuanian State, 1386-1795. University of Washington Press. ss. 63.