Kizikos

Kizikos
Kyzikos, Κύζικος (Grekçe)
	Kizikos antik yerleşim
Diğer adı	Kyzikos (Belkıs ve Balkız)
Konum	Balıkesir, Erdek
Bölge	Misya
Koordinatlar	40°23′24″K 27°53′1″D / 40.39000°K 27.88361°D
Tür	Yerleşim
Tarihçe
Kuruluş	MÖ.600
Devir(ler)	Cilalı Taş Devri-(Neolitik Çağ), Bakır Çağı-(Kalkolitik Çağ)
Kültür(ler)	Helenistik Dönem, Roma Dönemi
Olay(lar)	MÖ 4. yüzyılda bağımsızlığını ilan etmiştir.
Sit ayrıntıları
Buluntu(lar)	Sur duvarları, heykel, seramik parçaları
Arkeologlar	Kurt Bittel
Durum	Harabe

Kizikos (Grekçe: Κύζικος), günümüz Erdek ilçesi yakınlarında, Marmara Denizi kıyısındaki Misya antik kentidir. Aslen Marmara Denizi'nde bir ada olduğu söylenen ve eskiden anakaraya ya yapay yollarla bağlanan klasik dönemde Arctonnesus adıyla anılan bugünkü Kapıdağ Yarımadası'nın güney kıyı tarafında bulunuyordu.

Kizikos'un Türkiye'deki konumu

Konumu ve çevresel özellikleri değiştir

Propontis'te önemli bir stratejik konuma sahip Arktonessos'un anakaraya bağladığı kıstağın hemen kuzeyinde yer alan Kyzikos, bugün "Belkıs" ve "Balkız" olarak da anılmaktadır. Kentin yerleşim alanı kuzeyde Dindymos Dağı (Ayı Dağı), Hamamlı ve Belkıs (Yeniköy) köyleri; batıda Erdek Körfezi ve Düzler Köyü, güneyde Erdek-Edincik-Bandırma karayolu; doğuda Aşağıyapıcı Köyü ve Bandırma Körfezi ile sınırlanmıştır.^[1]^[2] Kyzikos, bulunduğu konum nedeni ile Propontis denizi, (Marmara denizi) küçük Asya'nın batı dünyasına açılmasını sağlayan en önemli etkenlerden bir tanesidir. Tam bu noktada kentin coğrafi konumu ve korunaklı limanları, Hytos, Panarmos ve Thrakisos sayesinde antik dönemden itibaren Propontis de daima söz sahibi olmuş, verimli topraklarının yanı sıra ilk dönemlerden beri gelişen Karedeniz ile yapılan deniz ticareti ile zenginleşerek Anadolu'nun en önemli kentlerinden biri olmayı başarmıştır. Strabon, Kyzikos'un bu durumunu, güzellik, büyüklük ve yönetimin mükemmelliği ile Asya‟nın en önemli kentleriyle yarışır durumda olduğunu ve kentin yerleşim düzeninin Rhodos, Massalia ve Karthago ya benzediğini söyler.^[1] Tüm bunların yanı sıra, M.Ö. 6. yüzyılın ortalarından itibaren bastığı elektron sikkeler kentin hem ticaretinin gelişerek zenginleşmesine hem de ünlenmesinde önemli katkı sağlamıştır. Kentin antik coğrafyası hakkında birçok bilgi veren Strabon, kentin çevresinin beş yüz stadion genişliğinde olduğunu, şehrin güney kısmının bir düzlükte, kuzey kısmının ise Arkton Oros dağı yamaçlarına kurulduğunu belirtir. İki köprüyle ana karaya bağlanan bir ada üzerin 'de, limanlarının yanı sıra iki yüzden fazla geminin barınabileceği doğal bir koya sahip olduğunu belirtmiştir. Bu noktada şehrin üzerinde kurulduğu toprak parçasının bir ada mı yoksa bir yarım ada mı olduğu antik kaynaklar tarafından tartışılan bir konu olmuştur.^[1]^[3]

Tarihçe değiştir

Antik Çağ'ın büyük coğrafya bilgini Amasyalı Strabon, MS 17-18 yıllarında yazdığı sanılan ünlü Coğrafya adlı kitabında şöyle ifade eder: "Kyzikos, Propontis'te (Marmara Denizi) bir ada olup, kıtaya iki köprü ile bağlıdır. Köprülerin yakınında aynı ismi taşıyan, gerektiğinde kapatılabilen iki limanı ve iki yüzden fazla gemiyi alabilecek büyüklükte barınağı bulunan bir kent vardır" der. Kyzikos'un büyüklüğünden, güzelliğinden, yönetiminin mükemmelliğinden" söz eder.

Strabon, "Geographia" adlı eserinde, Homeros'a göre Troia toprakları, Kyzikos kentinden Aisepos Irmağı'ndan sonra başlar. 'İda'nın eteklerindeki Zeleia'da yaşayanlar, Aisepos'un kara sularından içen Aphneler, Troialılar, bunlar da Lykaon'un şanlı oğlu Pandaros tarafından yönetildiler." (İlyada, ii. 824). O (Homeros), bunları Lykialılar (Troas'ta Troialıların müttefiki olarak yerleşmiş olan Lykialılar) da der. Onlara, Aphnitis Gölü (Manyas Gölü)'nden ötürü 'Aphneler' dendiği de zannedilmektedir. Daskylitis Gölü(Kuş Gölü)'de bu adla anılır."^[4] demektedir. Buna göre Troia'nın tam olarak nerede olduğunu Çanakkale'den ziyade, daha yukarıda, Marmara Denizi kıyısında aramak gerekir.

Ünlü yazar Heredot kaynaklı bilgiler, bölgenin M.Ö 7. yüzyılın başlarında, ''Didumus Dağı'' eteğinde Kyzikos şehrinin egemenliği altında olduğu gözükmekte. Artake gibi Kyzikos şehri de ismini kurucusundan almış. Kyzikos’un yaptırdığı eserler arasında Hadrian Tapınağı, Kyzikos Amfitheatrı, Altıköşe kuleler, Bouleuterion, Palata Çeşmesi, Agios Nikolas Kilisesi, Muhle Kalesi (Muhla Kalesi), Zeytin adasında yer alan Meryem Ana Klisesi ve genç vaftiz havuzu bulunuyor.^[5]

Antik sikkeleri değiştir

Kyzikos [ Yunanca Κύζικος ] antik dönemdeki hazırladığı ünlü şaraplarının yanı sıra bir diğer ünlü olduğu konu darb ettiği elektron antik sikkelerdir. Arkaik çağdan Hellenistik çağa kadar 240 tan fazla farklı antik sikke tipi mevcuttur. Kyzikos [ Yunanca Κύζικος ] özellikle arkaik dönemde antik sikkeler üzerinde çeşitli hayvanları Aslan, Kartal, Panter, Boğa, Koç, Domuz, Yunus, Ton balığı, Horoz ve çeşitli mitolojik yaratıklar Griffon, Sfenks, Centaur, Daemon, Gorgon başı, Pegasus antik sikkeler üzerinde darp edilmiştir. Antik dönemlerde Marmara [Propontis] Denizi’ndeki ticaret yollarının güvenliğini de Kyzikos [ Yunanca Κύζικος ] sağlamıştır. Aynı zamanda önemli bir darphane olan Kyzikos [ Yunanca Κύζικος ] Yunan dünyasında erken dönemlerden itibaren antik sikke basımına başlamış ve MS. 3. yy. ortalarına kadar kendi sikkelerini basmayı sürdürmüştür. Kyzikos antik kentinin sembolü Orkinos balığıdır. Antik kentin darb etmiş olduğu antik sikkeler üzerinde görülmektedir.

Tarihi olaylar değiştir

MÖ 790: Miletoslu göçmenler, Kyzikos ve Prokonnes'te (Marmara Adası) koloniler kurdu.
MÖ 680: Kyzikos'a büyük bir Miletos göçmen grubu daha geldi. Kyzikos'un "Altın çağı" başladı.
MÖ 410: Kyzikos'u saran Persler'e karşı yardıma gelen Atinalı Alkibiades Bandırma Körfezinde yaptığı deniz savaşını kazandı.^[6]

Kyzikos Antik Kenti ve Bandırma Körfezi

Ünlü kişiler değiştir

Kizikoslu Androsthenes, MÖ 200'lerde Seleukos kralı III. Antiohos zamanında yaşadı.
Kizikoslu Eudoxus, MÖ 130, denizci ve kaşif.
Kizikoslu Gelasius, MS 5. yüzyıl kilise tarihçisi.
Kizikoslu Adrastus, bir matematikçi

Resimler değiştir

Kizikos'a ait sütun, MÖ. 7. yüzyıl (Erdek açıkhava müzesi)

şehir kalıntıları

Tapınaktan kalanlar (çoğunlukla parçalar, tünel benzeri bir yapı ve birkaç basamak)

Hadrian Tapınağı'ndan kalanlar (çoğunlukla parçalar, tünel benzeri bir yapı ve birkaç basamak dışında büyük yapılar yok.

Hadrian Tapınağı'nın girişi olduğu düşünülen yer

Hadrian Tapınağı'nın tahtalarla desteklenmiş kemerleri

Tapınağın devasa sütunu

Tünel benzeri yapılar mevcut

Hadrian Tapınağı'nın kalıntıları

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

^ ^a ^b ^c GÜN, Gül Tekin (2011). Direnen Tarih (2) Bir Belgeselcinin Gözünden Türkiye'nin Antik Bölgeleri Mysia. Türk Bilimi. ss. 103,104. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Akşit, O.(1970). Roma İmparatorluk Tarihi (M.S.193- 395) (İstanbul)
^ T. Bakır. Roma Devrine Kadar Kyzikos'un Ön Tarihi, I. Kyzikos Paneli. Bandırma.
^ Strabon (2012). Georgaphika, Antik Anadolu Coğrafyası, (Kitap XII-XIII-XIV) Çev, Adnan Pekman. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. s. 100.
^ "Erdek Kizikos,Tekin Gün". Arkeolojik çalışma yazısı-Mart 2008. 22 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Mysia-Kyzikos,Tekin Gün". Mootol,Kültür Sanat-17 Aralık 2006. 17 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[tekin-1] GÜN, Gül Tekin (2011). Direnen Tarih (2) Bir Belgeselcinin Gözünden Türkiye'nin Antik Bölgeleri Mysia. Türk Bilimi. ss. 103,104. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[2] Akşit, O.(1970). Roma İmparatorluk Tarihi (M.S.193- 395) (İstanbul)

[3] T. Bakır. Roma Devrine Kadar Kyzikos'un Ön Tarihi, I. Kyzikos Paneli. Bandırma.

[Strabon,_Georgaphika_p_XII-XIII-4] Strabon (2012). Georgaphika, Antik Anadolu Coğrafyası, (Kitap XII-XIII-XIV) Çev, Adnan Pekman. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. s. 100.

[5] "Erdek Kizikos,Tekin Gün". Arkeolojik çalışma yazısı-Mart 2008. 22 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[6] "Mysia-Kyzikos,Tekin Gün". Mootol,Kültür Sanat-17 Aralık 2006. 17 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]