Vikipedi

Kaykay

Başlığın diğer anlamları için Kaykay (Anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Kaykay, ekstrem bir spor dalı ve bu amaç için kullanılan spor aleti. Kaykay, 20. yüzyılın ortalarından sonra, ABD'nin Kaliforniya eyaletinin sahil kentlerinde, rüzgârsız günlerde sörf yapamayan gençler tarafından, tahta bloklara tekerlek takmak suretiyle icat edilmiştir.[1] Sporcu ilerleyen veya durağan durumdaki kaykayın üzerinde dengede durarak çeşitli akrobatik hareketler gerçekleştirir. Başlangıcından bugüne popülaritesi sürekli değişen bu spor dünyanın hemen her köşesinde çok sayıda amatör ve profesyonel sporcu tarafından yapılmaktadır.[2][3]

Bir kaykaycı

Kaykay sporu; kaykayı oluşturan parçalar, kendisine özel ayakkabı, kıyafet ve aksesuarların üretimi ve pazarlanması yanı sıra kaykay parkları'nın kurulması ve işletmesi, yerel ve uluslararası yarışma organizasyonları ile çok büyük bir endüstri, ekonomi ve kültür haline gelmiştir.[4][5][6][7]

Kaykayı oluşturan kısımlar değiştir

Tahta/Deck değiştir

Ana madde: Kaykay tahtası

Kaykay tahtası kaykayın gövdesini şekillendirir ve ayakta duracak alanı oluşturur. Kaykaycının ayağına daha çok sürtünme oluşturarak ayağının altından kolayca kaymasını önlemek için kendinden yapışkanlı zımpara ile kaplanır.

Çoğu tahta 7 kat çapraz iliştirilmiş Kuzey Amerika maple ağacından yapılmıştır. Zaman zaman tahtanın yapımında fiberglas, bambu, karbon lifi gibi daha egzotik maddeler tahtayı daha sağlamlaştırmak, hafifletmek ve performansını artırmak amacıyla hammaddesine eklenir. Genelde tahtalar 19 ila 20,5 cm genişliktedir.

Tekerlekler değiştir

Tekerler, genellikle poliüretandan yapılır ve kayış stillerine göre değişik şekil ve ölçülerde olur. 65–90 mm gibi daha geniş ölçülerde olanlar daha hızlı döner ve güzergahtaki ufak taşlar gibi engeller üzerinde daha rahat hareket ederler. 48–54 mm gibi daha küçük ölçüde olanlar tahtayı yere daha yakın tutar, ivmelenmek için daha az enerjiye ihtiyaç duyar ve daha alçak bir yerçekim merkezi oluştururlar ancak büyük ölçülü olanlar kadar hızlı değildirler.

 
Bir kaykayın dingil ve tekerleri

Tekerler aynı zamanda durometre adı verilen ölçüm aletiyle ölçülebilen değişik oranda sertliklere sahiptir. Tekerler çok yumuşaktan (yaklaşık 75a) çok serte (yaklaşık 99a) kadar değişirler. Bu ölçekte son nokta 100a'dır ; buna karşın 101a veya daha fazla olarak etiketlenmiş tekerler de vardır. Günümüzde bazı üreticiler bu ölçek yerine daha kullanışlı olan bir sistem ortaya koymuşlar ve tekerleri sertliklerine göre ' B ' ya da ' D ' ölçeğine göre sınıflandırmaktadırlar.

Modern streetstyle kaykaycıları kickflip ve ollie gibi hareketleri yapmayı kolaylaştırdığı için daha çok ufak boyda olan tekerleri (genellikle 48–55 mm) tercih ederler. Streetstyle kayanların tercihi aynı zamanda oldukça sert modeller olmalıdır ; çünkü yumuşak ve ufak modeller çok enerji emdiklerinden kaykaycının çok fazla efor harcamasına sebep olurlar.

Vert tarzında ise daha geniş tekerlerin kullanılması daha faydalıdır (genellikle 55–65 mm). Bu tarz yüksek hız gerektirir ve de ufak tekerler hem yüksek hızlara ulaşmayı zorlaştırır hem de rampa üzerinde daha kolay denge kaybına yol açar. Vert tekerleri genellikle çok serttir böylece daha hızla dönebilirler.

Çok az yapılan slalom tarzında ise daha da geniş (60–75 mm) tekerler kullanılır ki böylece olabilecek en yüksek hızlara ulaşılır. Buna rağmen keskin ve fazla dönüşleri kolaylaştırmak için yumuşak ve pürüzlü olmaları gerekir.

Longboarding ve Downhill skateboarding dallarında daha da geniş tekerlekler kullanılır. Ölçüler 65 mm'den 100 mm'ye kadar çıkar. Bu tekerlerin hemen hemen hepsinde sert plastik göbek bulunur ve bu şekilde sert bir poliüretan tekerden daha ince ve hafif bir yapı ortaya çıkar. Çoğunlukla bu tekerleri Kaykay filmi çekenler ve videoya alanlar kullanır ki bu şekilde geniş ve yumuşak tekerlerle hemen hemen her zeminde kolayca ve sarsılmadan hareket edebilirler.

Dingiller değiştir

 
Kaykay dingili

Tahtaya iliştirilmiş olan tahta ile tekerlekleri birbirine bağlayan iki metal (genellikle alüminyum alaşım) dingil vardır. Dingillerin iki kısmı vardır. Üstteki tahtaya vidalanmış olan kısım baseplate olarak adlandırılırken kalan kısmına hanger adı verilir. Baseplate ve hanger arasında ise bushingler, lastik kısımlar ya da grommetler vardır. Bu parçalar mekanizmanın kaykayın dönmesi gerektiğinde işlemesini sağlar. Bushingler dingile dönüş esnasında yastık görevi görür. Bushingler ne kadar sıkı ve sert ise kaykay o kadar stabil kalır. Bushingler ne kadar yumuşak ise, kaykayın sağa sol dönüş yapabilmesi o kadar kolay olur. Kingpin denen bir geniş vida bu parçaları bir arada tutar ve bushinglerin iç kısmı ile tam ölçüde ve uyumludur. Kingpinin somununu sıkılaştırma ve gevşetme sonucunda dingiller kaykayın dönüş kabiliyetinin ayarlanması sağlanır.

Rulmanlar değiştir

Ana madde: Rulmanlı yatak

Bir kaykay tekerinin hareket edebilmesi için içinde iki adet rulman bulunmasına ihtiyaç duyar ve bu genellikle ' 608 ' (8 mm internal bore) ölçüsünde olur. Birçok kaykay rulmanı ABEC ölçeğine göre sınıflandırılır. Yüksek numaralı rulmanların kaykay sporu için daha iyi olduğu hatalı bir bakış açısıdır.[8] Çünkü ABEC ölçeği kaykay için kullanılan rulmanın ne kadar dayanıklı veya ne kadar hızlı olduğunu göstermez. Rulmanlar yere yakın ve dolayısıyla nem ve kirle yakın temasta olduğundan bir süre sonra kirlenir ve içeriğindeki yağ kalınlaşarak pislik bağlar. Bu durum rulmanın dolayısıyla tekerlerin dönüşünü yavaşlatıp ve rulmanlara zarar verdiğinden bakım gerektirir. Bu amaçla rulmanlar zaman zaman çıkartılıp önce kuru bez veya peçeteyle silinmeli, ardından en kolay bulunabilen bir ürün olan kolonya içinde bekletilip en son makine yağı veya gresle yağlanmalıdır.

 
Rulmanların çalışma şeması

Vidalar ve somunlar değiştir

Ana madde: Vida
 
(a) tenceremsi tepeli, (b) düğme tepeli, (c) yuvarlak tepeli, (d) çatılı, (e) düz tepeli (kaykay için genellikle bu tip kullanılır), (f) oval tepeli

Bu parçalar dingillerin tahtaya bağlanması için kullanılır. Sekiz tane 10-32 ölçüsünde vida ve içinde naylon çevrelenmiş olan somunlardan oluşur. Vidalar alyan anahtarı yahut da yıldız tornavida kullanılarak takılır.

İlk kez birleştirilen bir kaykayda vidalar yerine hemen oturmaz. Bir süre kaydıktan sonra vidalar tekrar sıkılmalıdır. Bu işleme vidaların başı,tahtanın içine tamamen oturana kadar devam edilmeli ve bu şekilde dingiller ile tahtanın tam olarak birleşmesi sağlanmalıdır.

Kaykay sporunun alt dalları değiştir

Streetstyle (sokak stili) değiştir

 
Streetstyle kayan bir kaykaycı

Bu tarzda sokaktaki kaldırımlar, düz alanlar, basamaklar, engeller, merdiven kenarındaki tutacaklar veya bunlara benzer materyallerin bulunduğu kaykay alanların kullanılır ve bunlarla alakalı hareketler yapılır. Bu tarza en büyük katkıyı Amerikalı kaykaycı Rodney Mullen'ın yaptığı fikri kabul görür.[9] Streetstyle'da zıplama hareketi olan ollie başta olmak üzere hemen hemen tüm temel hareketleri keşfeden kişi o'dur. Dünyada en çok tercih edilen bu tarz özel alanlara ihtiyaç duyulmaması nedeniyle en çok tercih edilen stildir.

Bu tarzın başlangıç tarihi kaykayın tarihi ile aynıdır. Henüz ilk kaykay kullanılmaya başladığında kaykaycılar sokaklarda kayarak ulaşımlarını sağlıyorlardı. Daha sonraları ise daha değişik hareketler keşfedildikçe bunları daha kolay ve gösterişli yapabilecekleri bol kaldırım ve basamakları olan mekânları aramaya koyuldular. En son aşamada ise kendilerinin tasarladıkları kaykay parklarını geliştirdiler. Yapılan bu parklarda sokaklar ve binaların önlerindekine benzeyen yapılar bulunur. Bu yapılar genellikle metal, taş ve ahşap malzemeden üretilirler. 1980' lerin başında popülaritesini yaklaşık on yıl boyunca yitiren bu tarz 1990'larda yine eski haline dönmüştür.

Bu tarzın en büyük dezavantajı ise özellikle bu konuda özel yerel kanunların varolduğu Birleşik Devletler'de kaykaycıların sık sık umuma açık yerlerde kaydıklarında polis tarafından alıkonmaları hatta tutuklanmalarıdır.

Benzer uygulamalara bu sporu yapan kesimin sayıca çok olduğu diğer ülkelerde de rastlanır.[10][11]

Vertstyle (eğim stili) değiştir

 
Vertstyle kayan bir kaykaycı

1970'lerde ortaya çıkan bu tarzda rampalar mevcuttur. Önceleri sadece sokak tarzı kayan kaykaycılar bir süre sonra çanak şeklindeki havuzlarda kaymaya başladılar daha sonra ise daha kullanışlı olan rampalar yapmaya başladılar. Bu şekilde eğim tarzı da ortay çıkmış oldu.

Değişik şekillerde rampalar olsa da en çok bilinen ve gösterişli olanı yarım tam boru şekline çok yakın olan halfpipelardır. Çok büyük çoğunlukla ahşap materyalden yapılan bu rampada 90 derece açı ile rampaya kaykaycı kendini bırakır ve bir karşı tarafa bir ilk başlanan tarafa doğru kayarak değişik hareketler yapar. Bu tarzda kullanılan rampalar sadece halfpipe'lardan ibaret değildir. Diğer en çok kullanılan rampaların başında çeyrek boru şeklindeki halfpipe'tan daha az eğimli ve daha alçak olan quarterpipelar gelir.

Rampalarda kaymak için güvenlik açısından bir takım ek tedbirler alınması sıkça karşılaşılan bir durumdur. Özellikle kişi kendi ekseni etrafında 360 derecelik bir küre oluşturan sınırlar dahilinde dönerek hareketleri gerçekleştirdiğinden olası ters, sert ve yüksekten düşme olasılığına karşı bazı koruyucu materyaller vücuda takılır. Bunlar genel olarak kask, bileklik, dizlik ve dirsekliklerdir.[12]

Bu tarzdaki hareketler sokak tarzına göre biraz daha farklıdır. Benzer hareketler rampanın bir ucundan yükselerek daha yüksekte yapılır ve hareketin önüne aerial ifadesi getirilir. Ayrıca bu stilde hareketlerde bolca tahtadan tutma yani grab hareketleri mevcuttur.

 
Freestyle kayan bir kaykaycı

Genellikle birbirine yakın ve standart boyutlarda yapılan half-pipe'ların yanı sıra Danny Way tarafından projelendirilerek özel olarak imal edilmiş olan Süper Mega Ramp diye adlandırılan modeller de mevcuttur. Danny Way bu rampalarda pek çok yüksek ve uzun atlama rekorlarına sahiptir.[13] Bu tarzda dünyanın en iyilerinden biri olarak Tony Hawk kabul edilir.[14]

Freestyle (serbest stil) değiştir

En eski kaykay alt dalı olan bu tarz 1960'lardan 1990'ların başına kadar oldukça popüler olmuştur.[15] 1980'lerde ollie ve ollie bazlı diğer hareketlerin ortaya çıkmasıyla yavaş yavaş eski popülaritesini yitirmiştir. Bu stil sokak tarzına benzer ancak yapılan hareketler bilinen hareketlerden çok kaykaycının kendi tarzı ile ürettiği ve bilinen kural ve hareketlerin dışındakilerdir. İyi bir freestyle performans çıkarmanın anahtarları sergilenen hareketlerde; çeşitlilik, zorluk, akıcılık ve yaratıcılıktır.

Bu tarz özellikle günümüzde eskisine nazaran eğim ve sokak tarzına göre daha az tercih edilir.[16] Bunun sebebi olarak gerçek bir yaratıcılığa ihtiyacı olması ve kaykaycının sosyal kaygılarla daha çok yapılan diğer tarzları tercih etmesi olarak gösterilebilir.

Bu stilde Rodney Mullenın dünyanın en iyilerinden birisi olduğu kabul edilir.[17]

Downhill (yokuş aşağı) değiştir

Bu stil streetstyle tarzına diğerlerine göre daha yakındır. Bu tarzda herhangi bir kaykay hareketi yapma kaygısı olmadan daha geniş tekerler kullanarak eğimli ve uzun bir güzergahta ve yokuş aşağı olarak yarışılır veya sadece kayma amaçlı bir aktivite olarak kalır. Kaykayla en yüksek hızlara bu tarz ile ulaşılabilir.[18] Günümüzde artık teknik becerilerin ön plana çıktığı bir anlayış kaykay sporuna hakim olduğundan eskisine göre daha az yapılmaktadır ancak bu tarza özel dingil ve tahtalar geliştirilmiş olup güvenlik ve sürat artış göstermiştir.

 
Longboard ile downhill tarzında kayan bir kaykaycı

Kaykay hareketleri değiştir

Ana madde: Kaykay hareketi
 
Bir kaykaycı kaykayıyla havada

Kaykay hareketleri kaykay ile sporcunun kombine halde yaptığı bazı numaralardır. Bu hareketlerin zorluk derecesinin bir genelleme ölçütü yoktur. Kimi sporcular diğerlerine zor gelen hareketleri kolaylıkla yapabilirken; diğerlerine kolay gelen hareketlerde zorlanabilirler.

Kaykay hareketleri özellikle 1976 yılında basitçe zıplama hareketi olan ollienin keşfinden sonra hızla gelişmiş ve değişik numaralar ortaya çıkmıştır. Ollie birçok hareketin temelini teşkil eder.

Kaykay hareketlerinin isimlendirilmesinde temel hareketin yanında kaykaycının hangi ayağı önde olarak kaydığı ve hareketi öne doğru yoksa geri geri mi yaptığı önemlidir. Kaykaycı sağ ayağı önde kayıyor ise sağa dönüşlü hareketlerin başına frontside sola dönüşlü hareketlerin başına backside terimi gelir. Eğer hareketi geri geri giderken yapıyorsa başına ayrıca fakie terimi eklenir. Kaykaycı normalde öne koyduğu ayağını arka tarafa koyup hareketleri tamamlıyorsa bu durumda da hareketin önüne switch stance terimi koyulur.

Hareketlerin fiziksel ve bazı teknik terimleri olsa da bazen de ilk yapan kişilerin adıyla anılırlar. Örneğin Cabellerial hareketi ilk kez Steve Cabellero tarafından yapılmıştır.

Bu kuralların dışında da hareket isimleri vardır. Herhangi bir sınıflandırmaya sokulması zor olan bazı hareketlere de madonna, impossible, Ho-Ho plant, shove it gibi isimler de verilmiştir.

Yüzlerce sayıda olan kaykay hareketleri genel olarak şu şekilde sınıflandırabilir:

Aerial hareketler değiştir

Bu tür hareketlerde sporcu kaykayıyla havada kaykayını eli veya ayağıyla kavrayarak süzülür. Havada süzülürken el veya ayak her daim kaykay tahtası ile temas halindedir. Havuz veya rampalarda ollie yapmadan havalanma hareketleri ve ollienin tüm varyasyonları bu sınıfta ele alınabilir. Örneğin zıplayıp havada sağ ayak önde kayılıyor ise sağa doğru 180 derece dönülerek tam ters pozisyonda (fakie) olarak yere inilerek devam ediliyorsa bu hareketin ismi 180 frontside ollie olur ve bu bir aerial harekettir.

 
Serbest stil hareket yapan bir kaykaycı

Serbest stil hareketler değiştir

Bu tür hareketlerde sporcu tamamen özgürdür. Kaykayının dört tekeri,iki tekeri ve hatta bazen tek tekeri üzerinde olmak üzere çeşitli numaraları seri biçimde sergiler. Ayrıca kaykayının kenarında, kuyruğunda, burun kısmında veya kaykayına tam ters olarak binerek de çeşitli hareketleri ortaya çıkarır. Bazen kaykaycı bu stilde elleri üzerinde amuda kalkmış bir halde kayarken bile görülebilir. Bu hareketlerin özel isimleri genellikle yoktur.

Flip hareketleri değiştir

Flip hareketlerinde kaykay kendi kısa çapı etrafında (oklavanın yuvarlanması gibi) 360 derece dönmelidir. Elbette bu durumun fiziksel olarak mümkün olması için hareketin havada yapılması gerekir. Buradan da anlaşıldığı üzere tüm flip hareketleri aslında aerial da sayılabilir. En basit flip hareket örnekleri burun kısmına ayağın ucu ile vurularak gerçekleştirilen kickflip ve burun kısmının tam çapraz kısmına topuk ile vurularak yapılan heelflip'tir. Diğer örnekler arasında 360 flip, hardflip ve tüm bu hareketlerin ters ayakla,fakie ve çeşitli derecelerde frontside ve backside yapılanları gösterilebilir.

 
Boardslide yapan bir kaykaycı

Slide hareketleri değiştir

Slide yani başka bir deyişle kaydırma hareketlerinde kaykaycı hareketleri kaykayının üstünde olmak üzere kaykayı tekerlekleri üzerinde değil ancak tahtanın altı, burun kısmı veya kuyruk kısmını kaldırım ya da merdiven kenarı tutacakları gibi materyallerde kaydırmak suretiyle yapar. Eğer kaykayın altı üzerinde materyale 90 derece açı ile kayılıyorsa buna boardslide denir. Burun kısmının kaydırıldığı harekete noseslide kuyruk kısmı kaydırıldığında ise tailslide denir.

Grind hareketleri değiştir

Grind hareketlerinde olayın esası kaykayın dingillerini hareketin yapıldığı duvar, kaldırım veya boru gibi materyallerle temas etmesidir. Kaykaycı hareketi dingiller üzerinde kayarak tamamlar. Örnek olarak özel bir boru üzerinde her iki dingil üzerinde sürtünerek hareket tamalanırsa bu harekete 50-50 Grind denir. Eğer sadece arka dingiller üzerinde sürtünerek hareket tamamlanırsa hareketin adı 5-0 grind olur. Ön dingil ve burnun bir kısmının sürtünerek tamamlandığı hareket ise Crooked grind olarak adlandırılır.

Dünyada kaykay sporu değiştir

 
Çekya'da bir kaykay parkı

Hemen tüm dünyada gençlerin yaptığı bu spor özellikle ABD'de çıkış yeri olmasının da etkisiyle çok yaygındır ve yaklaşık 7 milyon kişi tarafından yapıldığı var sayılmaktadır.[19] Bu yoğun ilgiye bağlı olarak yüzlerce ilgili markanın yanında binlerce mağaza ve kaykay parkı mevcuttur. Bunun dışında özellikle ülkelerin ekonomik koşullarının etkisiyle daha çok Avrupa ülkelerinde bu spor yaygınlanmış olsa da dünyanın hemen her ülkesinde bu spora ilgi vardır.

Brezilyadaki kaykay sporuna olan sevgi ise ekonomik zorlukları bir şekilde bertaraf eden gençlerin futboldan sonra en yaygın olarak yaptığı spor olarak kaykayı benimsemesine yol açmıştır.[20]

Uzak Doğu'da kaykayın en çok yapıldığı ülkelerin başında gelen Japonya'da ise kaykaycılar polislerin kaba tavırları ve kaykaylarını açıklama olmaksızın kırmaları, sık sık karşılarına çıkan burada kayılmaz levhaları ve kaykay parklarının yalnızca büyük şehirlerde olmasından şikayetçidirler. Japonya ayrıca kendi kaykay markalarına sahip A.B.D. dışındaki Kanada, Almanya gibi ender ülkelerden birisidir.[21]

Okyanusya ülkelerinden Avustralya da kaykay sporunun oldukça geliştiği ve sevildiği yerlerden birisidir. 2002 Dünya Kupasının da düzenlendiği ülkede çok sayıda kaykay parkı mevcuttur.[22]

Afrika kıtasında da bu sporun kalbi Güney Afrika Cumhuriyetinde atmaktadır. Halen sörf sporunun gerisinde kalmış olsa da hızla yaygınlaşmakta ve gelişmektedir.[23]

Türkiye'de kaykay sporu fazla yaygın değildir. Ancak İstanbul, Ankara, İzmit, İzmir ve Gaziantep gibi bazı büyük şehirlerde daha çok yapılmakta ve buralarda kaykay parkları da bulunmaktadır.

Rusya'da da soğuk iklim şartlarına rağmen kaykay sporu yıllardır özellikle Moskova ve Sankt-Peterburg şehirlerinde yapılmaktadır. Sadece bu şehirlerle sınırlı kalmayıp tüm ülkeye de yayılan bu spora olan sevgi geçmişte Kaliningrad gibi küçük şehirlerde malzeme bulamadıkları zaman mobilya parçalarını kaykaya çeviren grupların ortaya çıkmasını sağlamıştır.[24]

Almanya'da kaykay sporu oldukça yaygındır ve hemen hemen Birleşik Devletler'le eş zamanlı bir geçmişe sahiptir. Stuttgart kentinde bu sporla ilgili bir müze de mevcuttur.[25][26]

 
Crooked grind yapan bir kaykaycı

Hollanda'da kaykay sporu birçok genç tarafından sevilerek yapılmaktadır. Bu sporculardan birçoğu profesyonel firmalar tarafından sponsorluk şansı elde etmiştir. Sporun bu ülkedeki popülaritesi 2007 Vans Dünya Kaykay Şampiyonası'nın Rotterdam şehrinde yapılması ve organizasyonda binlerce sporseverin bir araya gelmesi ile bir kez daha gün yüzüne çıkmıştır.[27][28]

İsveç'te kaykayın başkenti Stokholm sayılır. İklimin etkisi ile kaykaycılar açık havada kayacak uygun mekân bulmakta çok zorlanırlar. Şehir genellikle kaymak için çok uygun olmayan asfalt zeminle kaplıdır. Uygun olan mermer veya buna benzer alanlar ise hemen hemen tüm sene kar, yağmur, dökülmüş yapraklar veya bunların karışımı ile kaplıdır. Ancak bu ülkedeki kaykay sevgisi ile her şeye rağmen onlarca profesyonel kaykaycı yetişmiş, kapalı alanlar inşa edilmiş ve profesyonel kaykaycıların ABD'den gelip ders verdiği kamplar açılmıştır.[29] Venezuela'da ise kaykay sporu zor şartlarda yapılmaktadır. Uluslararası kimi profesyonel kaykaycılar ülkenin başkentinde dahi yasal kaykay parklarında bir organizasyona katılmak istediklerinde polis tarafından park sahibinden rüşvet istenebilmektedir. Yine de bu spor Venezuela'da da yaşamaktadır.[30]

ABD ile sınırların sürekli açık olduğu ve birçok özelliği bu ülkeye çok benzeyen Kanada'da kaykay sevgisi komşusundan aşağı kalmaz. Öyle ki Kanadalı kaykaycılar hemen hemen tüm ülkenin kaldırım ve alçak duvarlarını slide ve grind hareketleri için kullanıp bu yapılara zarar verdiklerinden dolayı yerel yetkililer çareyi Birleşik Devletler'de merdiven yanındaki tutacaklara yapıldığı gibi bu yapılara hareket yapılmasını önleyen ince şerit bloklar koymakta bulmuşlardır.

Afrika'nın kuzeyindeki Mısır'da kaykay sporuna ilgi azdır ve genellikle yabancı çocukların yaptığı ilginç bir atraksiyon olarak görülür. Ancak son zamanlarda bu spor İskenderiyeli Omar ve Cherif Harrawi kardeşlerin yoğun çabaları ve açtıkları online mağaza ile Mısırlı gençlerin malzeme teminini çok kolay ve ucuzlaştırmış olmaları sonucu ülkede hiç olmadığı kadar popüler olmaya başlamıştır. Kahiredeki yerel kaykaycılar genellikle 988 yılında kurulmuş olan tarihi El-Azhar Üniversitesindeki yabancı gençleri de aralarına katarak bu çöl ülkesinde akşam üstlerinin keyfini çıkartmaktadırlar.[31]

Kaykay parkları değiştir

Ana madde: Kaykay parkı
 
Davis, Kaliforniya'da bir skatepark

Kaykay parkları kaykaycılar için yapılmış serbestçe kaymaları, tekniklerini geliştirmeleri ve eğlenmeleri amacıyla kurulmuş parklardır.

Bu parklar resmi ve özel kuruluşlar yanında özel şahıslar tarafından yaptırılmış olabilir. Özel parkların bir kısmı ücretli olabilir. Bu durumda genellikle promosyon amaçlı abonelik seçeneği daha fazla sporcuyu alana çekmek için sık sık kullanılır.

Kaykay parklarında çeşitli rampalar ve sokakta kayarken kaykaycıların karşısına çıkan kaldırım, duvar, basamak, handrail gibi materyallerin simülasyonları ve hatta bu materyallerin birleştirilmesi ile ortaya çıkmış funbox gibi yapılar bulunur.

Kaykay parkları ailelerin çocuklarını daha rahat bir şekilde bu sporu yapmak üzere yollamalarına da katkı sağladığından oldukça önemlidir. Özellikle sporun çok yapıldığı bölgelerde aileler için bekleme ve izleme yerleri, kafeteryaları, mağazası ve çeşitli imkânları olan parklar mevcuttur.

Parklar açık ve kapalı olabilir. Kapalı olanlar özellikle soğuk kuzey ülkeleri ve Kuzey Amerika'nın kuzey kesimlerinde ve oldukça sıcak olan ülke ve bölgelerde iklimin dezavantajlarını bertaraf etmek amacıyla tercih edilir.

Kaykay dergileri değiştir

Dünya çapında dağıtımı yapılan ve ABD' de yayınlanan en önde gelen Kaykay dergileri Transworld Skateboarding ve Thrasher dergileridir. Aylık çıkan bu dergilerde mekânların tanıtımı, profesyonel ve amatör kaykaycılara ait bölümler, kaykay mağaza ve parklarının iletişim bilgileri ve birçok ürün tanıtımı bulunur. Transworld Skateboarding dergisi ayrıca her sene başında özel resim sayısı yayınlamakta iken Thrasher dergisi uzun yıllardır okuyucularının oyları ile yılın kaykaycısını da seçmektedir. Yayıncıları ticari olarak sadece derginin basım ve pazarlamasıyla sınırlı kalmamış aynı zamanda hemen her yıl birkaç tane çekilen kaykay videolarını ve daha çok kıyafet olmak üzere kendi tasarladıkları ürünlerini de pazarlamaktadırlar. Her iki dergi de abonelik sistemine çok önem vermekte ve bunu özendirmek için abone fiyatlarını normal kapak fiyatının yaklaşık dörtte birine göre ayarlamaktadır.[32] Ayrıca tüm dünyadaki kaykaycıların aynı sayıya eş zamanlı olarak ulaşmalarını sağlamak maksadıyla Birleşik Devletler dışına postalanacak olan dergiler en az bir ay öncesinden basılmakta ve önceden gönderilmeye başlanılmaktadır. ABD' de ayrıca Skateboard Mag, Slap ve The Skateboard Mag adlı kaykay dergileri de yayınlanmaktadır.

Türkiye'de kaykay sporuna içeriğinde yer veren ilk dergi yayın hayatına 2006 sonlarında başlayan Boardrider isimli dergidir. Henüz yurt çapında dağıtım sorunlarını tam olarak çözememiş ancak bu yolda çok hızla ilerleyen bu dergide kaykayla ilgili bölümlerde; Türkiye'deki yarışmalar, firmaların Türkiye turları, hareket ipuçları ve kaykay tarihi ile ilgili makaleler ile yerli ve yabancı kaykaycılarla röportajlar yayınlanmaktadır.

Almanya'nın en önde gelen kaykay dergisi Monster Skateboard Magazine'dir. Dergide haberler, kaykaycı profilleri, yarışmalar, mekânlar, organizasyon tarihleri, yeni başlayanlar için özel bölüm dışında müzikle ilgili bölüm de mevcuttur.

Değişik bilgiler değiştir

 
Charlie Grubu 1. Batarya 5inci Denizci Bölüğünden bir asker Urban Warrior '99 tatbikatında kaykayını taşıyor
  • Norveç'te kaykayın yasaklanması:

1978-1989 yılları arasında Norveç kaykayı yasaklamış ve bu şekilde kaykaya yasak koyan tek ülke olarak tarihe geçmiştir. Yasağın sebebi çok sayıda kaykaycının kendini yaralaması idi. Kaykaycılar ise bu periyodu ormanın içinde gizli yerlerde rampalar kurarak ve oralarda kayarak geçirdiler.[33]

  • ABD'de ordu tarafından kullanımı:

ABD Deniz Kuvvetleri özel timleri 90'lı yılların sonunda bina içi operasyonlarda kaykayın özellikle bina içerisinde manevralar yaparak keskin nişancı olup olmadığının tespiti konusunda yararlı olabileceğini düşünerek bir dönem denemeye almış ve tatbikatlarda kullanmıştır.[34]

  • Çin Seddi üzerinden atlayış:

Amerikalı kaykaycı Danny Way 9 Temmuz 2005 tarihinde Çin seddi üzerinden kaykayla bir atlayış yaparak ilginç bir başarıya imza atmıştır. Bu duvar üzerinden motorsuz bir araçla yapılan ilk başarılı atlayış olmuştur. Ayrıca bu atlayış için kurulan özel rampa dünya üzerinde kurulmuş en büyük kaykay sporuyla ilgili yapıdır.[35][36]

  • Dünya Go skateboarding günü:

Tüm dünyada her yıl 21 haziran günü Go skateboarding günü olarak adlandırılmakta ve bu özel günde değişik etkinlikler düzenlenmektedir.Bu etkinliklerin en önemli ve anlamlı tarafı ise topluca kaykay parklarında buluşma, yarışmalar düzenleme gibi aktivitelerin yanında genç yaşlı yüzlerce kaykaycının o gün hep birlikte sokak ve caddelerde gelişigüzel kaymalarıdır.[37]

  • Dünyada kaykaycı istatistikleri:

American Sports Data kuruluşunun 2002 raporuna göre dünya çapında 12.5 milyon kaykaycı vardır . Bunların yüzde sekseni 18 yaş altında ve yüzde yetmişdörtü erkektir.[38]

  • Kaykayla en yüksek sürat rekoru:

Carlsbad, Kaliforniya'dan Gary Hardwick 26 Eylül 1998'de Fountain Hills, Arizona'da yapılan bir yarış esnasında aerodinamik bir elbise ve kask giyerek 63 mil / saat'lik (yaklaşık 100 km) bir hıza ulaşarak kaykay dünyası için tarihi bir rekora imza atmıştır.[39]

  • Dünyanın en büyük kaykayı:

Dünyanın bu en büyük kaykayı 3,5 metre uzunluğunda ve 220 kg ağırlığındadır. Otomobil lastikleri üzerinde ilerler ve 11 kişiyi rahatlıkla taşıyabilir.[40]

  • Güvenlik:

Ekim 2002'de ABD yapılan araştırmalara göre kaykay sporu basketbol sporuna göre daha güvenlidir. Araştırma sonuçlandığında yaralanma oranlarının kaykay için % 0,89 iken basketbol için % 2,12 olduğu ortaya çıkmıştır.

  • Olimpiyatlarda kaykay:

Kaykay sporunun 2012 Londra Olimpiyatları'na dahil edilmesi planlanmaktadır. Ancak profesyonel ve amatör kaykaycıların çoğu bu duruma karşı tavır sergilemektedir. Eğer bu durum gerçekleşirse kaykay olimpiyatlarda bisiklet'in yerini alacaktır.[41][42][43]

Kaykay sporu yaparken dikkat edilmesi gereken hususlar değiştir

 
Idaho eyaletinde kaykay kaymanın yasak olduğunu gösteren bir levha

Olası kaza ve sakatlıklardan kaçınmak için alınacak güvenlik tedbirleri

  • Trafiğin tehlikeli ve yoğun olduğu yollarda kaymamaya özen gösterilmelidir.
  • Özellikle rampada kayarken dizlik, dirseklik ve kask takılmalıdır.
  • Yapılacak hareketlerin seçiminde kabiliyet ve tecrübe durumu göz önünde bulundurulmalıdır.
  • Rampada aynı anda birden çok kişi kaymamalıdır.
  • Uygun kıyafet ve ayakkabı seçilmelidir.
  • Yokuş aşağı kontrolsüzce ve hızla kayılmamalıdır.

Olası sürprizlere karşı alınacak tedbirler

  • Her zaman rulman parçalanması sorununa karşı en az iki adet yedek rulman bulundurulmalı.
  • Kırılma olasılığına karşı yedek bir kingpin bulundurulmalı.
  • Kaykay uzak bir mesafede bırakılmamalı.

Diğer öneriler

  • Başkalarının rahatsız olabileceği ve kalabalık ortamlarda kayılmamalı.
  • Mutlaka uygun tornavida ve anahtarlar bulundurulmalı.
  • Olası taciz ve uzaklaştırma girişimleri karşısında sakin olup o bölgeden uzaklaşmak tercih edilmeli.

Sinemada kaykay değiştir

Kaykay'ın özellikle gençler arasındaki popülaritesi sinema dünyasını da harekete geçirmiş, kaykay sporunun ortaya çıkışını takiben yüzlerce kaykay filmi yapılmıştır. Bu filmlerin büyük kısmı kaykay firmalarının reklam amaçlı yaptığı filmlerdir. Bu filmlerde firmanın sponsorluğunu yaptığı profesyonel kaykaycılar firmanın malzemelerini kullanarak hünerlerini sergilerler.

Bu filmlerin yanında kaykay sporu onlarca klasik filme de konu olmuştur. Bu filmlerin bir kısmı kaykayın doğuş hikâyesini ve bir yaşam tarzı olmasını konu ederken bir kısmı da kaykay ana teması ile seyirciyi; macera, aşk ve tutku dolu bir dünyaya götürmüştür. Özellikle Thrasin' filmi gösterildiği zamanlarda dünya çapında çok sayıda gencin bu spora başlamasına neden olmuştur.

 
Atlanta Georgia'da kapalı bir E.S.P.N. kaykay parkı

Kaynakça değiştir

  1. ^ Cave, Steve. "A Brief History of Skateboarding". About.com. 18 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "Statistics for Skateparks". skateparkdesign.com. 13 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ Steele, Jeremy W. (21 Mayıs 2003). "Sports craze, fans hit the riverfront concrete this week". enquirer.com. 
  4. ^ "About IASC". skateboardiasc.org. 17 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "skateboardworldcup". 19 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "Skateboard Clothing Brands". skateboardclothingbrands.com. 4 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "SkateboardDirectory.com News". skateboarddirectory.com. 10 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ "What Are ABEC Bearings?". skatelog.com. 19 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ Cave,, Stave. "Rodney Mullen Interview - Talking with The King of Skateboarding". About.com. 29 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ Martha, Slater. "Skateboard Ban in S.R." rherald.com. 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ "Council explains skateboard ban". bbc.co.uk. 4 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ "Skateboarding Safety". orthoinfo.aaos.org. 8 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ Jensen,, D. Gabrielle. "X-Games' Danny Way and Skateboarding's Mega Ramp". associatedcontent.com. 12 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  14. ^ "Tony Hawk on Video: Skateboard Superstar Talks Rollercoasters, Big Tricks". .rollingstone.com. 18 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ "Skateboard History". skateamerica.com. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  16. ^ Cave,, Steve. "A Brief History of Skateboarding". About.com. 18 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  17. ^ "Rodney Mullen "The Mutt" - THE KING OF FREESTYLE". skatelegends.com. 8 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ "Martin Siegrist". mrtn.ch. 12 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  19. ^ "Great Quotes from the News". skatepark.org/. 6 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  20. ^ Jordan,, Miriam. "For some young Brazilians, skateboarding jump-starts fame". post-gazette.com. 16 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  21. ^ Stave,, Cave. "Skating in Japan". post-About.com. 7 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  22. ^ "Globe World Cup Skateboarding". wcsk8.com. 27 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  23. ^ Hauser,, Stefan. "Skate Souuth Africa". skateandannoy.com. 18 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  24. ^ Kirilova,, Albina. "Kaliningrad. Russian Skateboarding archives". skater.ru. 16 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  25. ^ "Skate Board". skateboardfieber.de. 12 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  26. ^ "Museum". skatelab.com. 11 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  27. ^ "The WSR07 as seen by iskateboard.eu". blogspot.com. 7 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  28. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2007. 
  29. ^ "City Lights". kingpinskateboarding.com. [ölü/kırık bağlantı]
  30. ^ Olsen, Erick. "VENEZUELA: "Right next to Colombia" - trip for skateboarding demonstration at Caracas's Aero Skatepark - Brief Article". findarticles.com. 18 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  31. ^ El-Saadani, Fatima. "Full Story". businesstodayegypt.com. 14 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  32. ^ "Transworld Skateboarding". skateboarding.com. 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  33. ^ "SKATEBÅRD". ekkofest.no. 9 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  34. ^ "Urban Combat Skateboard". defensetech.org. 17 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  35. ^ "Skateboard". Youtube.com. 14 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  36. ^ Steve, Cave. "Danny Way Jumps the Great Wall of China". About.com. 27 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  37. ^ "Go Skateboarding Day". goskateboardingday.org. 31 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  38. ^ FETTO, JOHN. "Your Questions Answered - statistics about skateboarders - Brief Article - Letter to the Editor - Statistical Data Included". findarticles.com. 23 Ocak 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  39. ^ "Skateboarding Sports Records". kidzworld.com. 7 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  40. ^ "Rekorlar". nationalgeographic.com.tr. 12 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  41. ^ Thomas, Danny. "Skateboarding rolls into the London 2012 games". bbc.co.uk. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  42. ^ "London could host skateboarding". bbc.co.uk. 22 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  43. ^ McKeon, Kevin. "Skateboarding out of the 2012 olympics?". ukskate.org.uk. 22 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kaykay&oldid=30495383" sayfasından alınmıştır