Karamürsel (gemi)

Karamürsel çektiri sınıfında tarihî bir gemi tipi. İstanbul ve Marmara Denizi sahillerinde işletilen hem kürekli ve hem de yelkenli olarak hareket eden teknelerdi. Yarım güverteli idiler. Her karamürselin yelken için bir buçuk seren/direği bulunmaktaydı. Sivri üçgen latin yelken kullanılırdı. Venedik savaş gemileri taklit olarak alınmış ve onlar gibi değişik tipte Karamürsel tipleri inşa edilip kullanılmıştır. Genel olarak sahil koruma ve iç deniz taşıma işleri için kullanılmış ve bu tip gemilere benzer ticari gemiler de işletilmiştir.

Karamürsel Alp tarafından Karamürsel kasabasının Kavakkoyu-Armutçuk kasabasında yaptırılan bu gemiler Marmara denizinin Türk egemenliğine girmesinde büyük rol oynamıştır. Marmara denizinin ele geçirilmesi, Türk-Osmanlı tarihi açısından önemli bir denizcilik olayıdır. Böylece İzmit körfezinde bir sancak beyliği ya da valiliği kurulmuş olmaktadır.

Türk denizcilik tarihindeki bu ilk başarılarda büyük payı olan Karamürsel çektirmesinin biçimi hakkında elde herhangi bir resim bulunmamakla birlikte konuyla ilgili olarak yapılan yargılar da kesinlikten yoksundur. Bununla birlikte denizcilik konusunda yetkin kimseler teknenin manevra yeteneği, içindeki görevli sayısı, kullanım amacı, bir çektirme sınıfı yelkenli olmasının getirdiği ön kabuller gibi çeşitli verileri birleştirerek ortaya koydukları yaklaşık biçimler bulunmaktadır.

1971 tarihinde Deniz Müzesi kütüphane ve arşiv sorumlusu Yüzbaşı Ergun Göktuna denizcilik tarihi uzmanı Niyazi Uraz’ın çalışmalarından da yararlanarak yapmış olduğu çizimde kürekle tekne, tekne ile yelken arasında olması gereken oranlara özen göstererek 1/100 ölçekte bir yaklaşık çizim yapmıştır.

Teknenin ölçüleri

Göktuna, Karamürsel çektirmesi ile ilgili olarak şu bilgileri ortaya koymuştur:

19.y.y dan bu yana bu teknelerin değişik özellikte, biçimde boyda kürek adedinde olanları inşa edilmiştir. Bu çizilen 13 kürekli olanıdır. Bodoslamadan bodoslamaya 13 metre kadardır. Kürekleri 6-6,5 metre uzunluğunda, boş olarak ağırlığı 15-18 ton, dolu olarak ağırlığı 22-25 ton kadardır (Arkan,1972).

Mürettebat

Geminin 42 mürettebatı şunlardan oluşmaktadır:

• 26 kürekçi(savaşçı)
• 4 yedek
• 4 yelkenci
• 2 kalafat ustası
• 1 işçi
• 1 sucu
• 1 yağcı
• 1 serdümen
• 1 kılavuz
• 1 reis (Arkan,1972)

Teknenin yelken ve diğer donanımları

Göktuna’nın yapmış olduğu çalışma sonucunda teknede şu kalemlerin bulunduğu ortaya çıkmaktadır:

2 adet üç köşe Latin yelken, 26 adet 18-20 kilo ağırlığında çam tahtasından yapılmış kürek, 2 adet tırnaklı ağaç bedenli demir. Ayrıca, savaşçıların silahları ve yedekleri, yedek yelken bezi, büyük baltalar, su, peksimet, un, yağ, zincir, kalafat gereçleri ve para (Arkan,1972).

Kaynakça

• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, 1988, Osmanlı Devleti'nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. ISBN 975-16-0042-1.
• Arkan, Ş., Nisan 1972, Marmara'daki Türk Denizciliğinin Sembolu-Karamürsel Gemisi, HAYAT Tarih Mecmuası, Sayı: 3, s.45-47.