Karakulak
Karakulak (Caracal caracal), kedigiller (Felidae) familyasından vahşi bir hayvan türü.
| Karakulak | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
,_Paris,_d%C3%A9cembre_2013.jpg) Paris'te bulunan Jardin des Plantes'teki bir karakulak | |||||||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1)[1] | |||||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||||
| Caracal caracal (Schreber, 1776) | |||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||
| Karakulakların dağılımını gösteren harita, 2016 | |||||||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||||||
Liste
| |||||||||||||||||||
Dış görünümü ile vaşağa çok benzeyip Step vaşağı, Mısır vaşağı gibi adlarla da anılmış olsa da daha sonraları moleküler DNA çalışmaları ile, tamamen farklı bir tür olup Afrika altın kedisi ve Serval ile yakın akraba olduğu gösterilmiştir.[2]
Orta Asya, Ortadoğu ve Afrika'da yaşar. Asya ve Kuzey Afrika'da sayısı azalmakta ve soyu tehlikede türler arasında kabul edilmekte iken Orta ve Güney Afrika'da tehlike görülmemektedir.[3] Türkiye'de Güney Toroslar, Konya Havzası ve Güneydoğu Anadolu'da yaşadığı sanılan Caracal caracal, Türkiye'de ilk olarak 2002 yılında biyolog Batur Avgan tarafından görüntülenmiştir.[4]
Etimoloji değiştir
Latince adı caracal 1761 yılında Georges-Louis Leclerc tarafından önerilmiştir[5] ve Türkçedeki karakulak adından gelmektedir.[5][6]
Özellikleri değiştir
Ortalama ağırlıkları erkeklerde 12–18 kg, dişilerde ise 8–13 kg arasındadır. Omuz yükseklikleri 40–50 cm, vücut uzunlukları 75–90 cm'dir. Bunun dışında 30–35 cm uzunluğunda bir kuyruğa sahiptir. Karakulak'ın kuyruğunun üst kısmında etrafında beyaz tüylerden oluşmuş püskül bulunan siyah bir çizgi vardır. Rengi genelde kahverengi tondadır ve üzerinde gri ya da beyaz benekler bulunur. Karakulağın kulaklarının ucunda sivri tüy kümecikleri vardır. Kulaklarının üst kısmının kenarları siyah tüylüdür.
Davranış ve Beslenme değiştir
Yetişkin karakulaklar çift halinde ya da tek başlarına yaşayabilirler. Erkek karakulaklar 19 ile 220 kilometrekare arası çok geniş alanlar üzerinde dolaşmaktadırlar. Dişi karakulak ise kendi bölgesi olup olmamasına bağlı olarak, 5 kilometrekare ile 57 kilometrekare arasında değişen, erkek karakulaklara göre çok daha küçük alanlarda yaşamaktadırlar. Dişiler aktif olarak diğer dişilere karşı kendi topraklarını savunurlar.
Daha çok geceleri avlandığı için avlandığı pek sık görünmez. En çok tavşan, tarla faresi ve sincap gibi kemirgenleri avlar. Ender olarak da meyve yediği görülür. Hatta ceylan, antilop ve yavru deve kuşlarını avladığı görülebilir. Avladığı hayvanların iç organlarını yemezler.
Kendilerini gizlemekte ustadırlar, bir karakulak zemine karşı dümdüz olabilir ve hareketsiz kalabilir, tüylerinin rengi onlara çok iyi bir kamuflaj sağlayabilir.
Karakulaklar avlarına 5 metreye kadar yaklaşır ve sıçrayarak avlarını yakalamak için hamle yaparlar. Karakulaklarda diğer kediler gibi avlarını dişleriyle boğarak öldürürler. Büyük hayvanları pençeleri ile yan yatırarak boğazından ısırırlarken, daha küçük avlarını ise enselerinden ısırarak öldürdüler. Karakulaklar tek bir öğünde avlarının tüm etlerini tüketemezler. Özellikle de büyük avlarda daha sonra bitirmek için geri dönerler. Hatta bazılarının ağaçlarda avlarını gizlediği bile gözlemlenmiştir.
Korunma değiştir
Karakulaklar kolayca evcilleştirilebilir. Zaman zaman bir evcil hayvan izlenimi verir. İnsanlarla birlikte yaşamaya kolayca adapte olurlar. Afrika'daki çiftçiler bu hayvanı hoş karşılamazlar çünkü çoğu zaman telleri aşarak çiftçilerin tavuk ve diğer kümes hayvanlarını yerler.
Doğada düşük yoğunlukta bulunmaları ve iyi gizlenmeleri sebebi ile vahşi yaşamda görülmeleri çok zordur. Türkiye'de ilk kez Ağustos 2002'de Batur Avgan tarafından fotoğraflanan karakulak, Temmuz 2009 ve Ocak-Nisan 2010 dönemlerinde Antalya Güllük Dağı Milli Parkı'nda karakulakların ekolojisi üzerine Batur Avgan'ın yürüttüğü arazi çalışmaları sırasında yeniden görüntülenmiştir. Tür üzerine detaylı koruma ve araştırma projelerinden olan ve 2007 yılından bu yana, Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma bölgesinde Biyolog Yasin İlemin tarafından yürütülen çalışmalar çerçevesinde ise özellikle karakulakların aktivite özellikleri üzerine sonuçlar elde edilmiştir.
Günümüzde Anadolu'nun belirli bölgelerinde Tarım ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından fotokapanlarla takip edilmektedir. Sayısı çok az olmakla birlikte, avlanılması kesinlikle yasaktır. Zira Eylül 2011'de Çevre ve Orman Bakanlığı ile Merkez Av Komisyonu tarafından çıkarılan kanuna göre, Anadolu karakulağının Türkiye sınırları dahilinde herhangi bir şekilde avlanması, 13.000 TL para cezasından başlayan yaptırımların yolunu açmaktadır.[7]
Alt türler değiştir
- Caracal caracal caracal, Doğu Afrika ve Güney Afrika
- Caracal caracal algira, Kuzey Afrika
- Caracal caracal damarensis, Namibya
- Caracal caracal limpopoensis, Botsvana
- Caracal caracal lucani, Gabon
- Caracal caracal michaelis, Türkmenistan
- Caracal caracal nubicus, Etiyopya, Sudan
- Caracal caracal poecilictis, Batı Afrika
- Caracal caracal schmitzi, Batı Asya, İran, Arabistan, Pakistan, Hindistan, Türkiye
Kaynakça değiştir
- ^ Avgan, B.; Henschel, P.; Ghoddousi, A. (2016). "Caracal caracal". s. e.T3847A102424310. 8 Ağustos 2018 tarihinde
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım) arşivlendi. - ^ Johnson; ve diğerleri. The Late Miocene Radioton of Modern Felidae: A Genetic Assessment. ss. 73 - 77, Science Vol. 311.
- ^ "Caracal caracal". iucnredlist.org sitesi. 19 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2018.
- ^ Yedig, Serhan. "Zirvelerin vahşi ve yalnız efendisi". Hürriyet gazetesi, 16 Kasım 2012. 23 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2018.
- ^ a b Buffon, G.-L. L. (1761). "Le Caracal". Histoire naturelle, générale et particulière, avec la description du Cabinet du Roi. Tome IX. Paris: L'Imprimerie Royale. ss. 262-267.
- ^ Alanç, Zeynep (Eylül 2011). "KARAKULAKLAR YOK EDİLMESİN! Datçalı Karakulak Yavrusunun İnsanla Tanışması". TABİAT VE İNSAN. s. 46. 10 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2014.