Vikipedi

Kanal erişim yöntemi

Kanal erişim yöntemi veya çoklu erişim yöntemi telekomünikasyon ve bilgisayar ağlarında, verinin aynı iletim ortamına bağlı ikiden fazla terminalin üzerinde iletilmesini ve terminallerin kapasitesini paylaşmasını sağlar.[1] Paylaşılan fiziksel ortam örnekleri, kablosuz ağlar, veri yolu ağları, halka ağlar ve yarı çift yönlü kipte çalışan noktadan noktaya bağlantılardır.

Çok noktalı.

Kanal erişim yöntemi, birçok veri akışının veya veri sinyalinin aynı iletişim kanalını veya iletim ortamını paylaşmasına izin veren çoğullama (multiplexing) tekniğine dayalıdır. Bu bağlamda, çoğullama fiziksel katman tarafından sağlanır. Kanal erişim yöntemi aynı zamanda ortam erişim kontrolü (MAC) olarak da bilinen çoklu erişim protokolüne ve kontrol mekanizmasına dayanmaktadır. Ortam erişim kontrolü, adresleme, farklı kullanıcılara çok katmanlı (multiplex) kanallar atama ve çarpışmalardan kaçınma (avoiding collisions) gibi konularla ilgilidir. Medya erişim kontrolü, OSI modelinin veri bağlantı katmanında ve TCP/IP modelinin bağlantı katmanının bir bileşeninde bir alt katmandır.

Temel kanal erişim şema türleri değiştir

Kanal erişim şemaları genellikle aşağıdaki kategorilere ayrılır:[1][2][3]

Frekans bölmeli çoklu erişim (FDMA) değiştir

Frekans bölmeli çoklu erişim (FDMA) kanal erişim şeması, farklı veri akışlarına farklı frekans bantları sağlayan frekans bölmeli çoğullama (FDM) şemasına dayanır. FDMA durumunda, frekans bantları farklı düğümlere veya cihazlara ayrılır. FDMA sistemlerinin bir örneği, her bir telefon görüşmesinin belirli bir yukarı bağlantı (uplink) frekans kanalına ve başka bir aşağı bağlantı (downlink) frekans kanalına atandığı birinci nesil (1G) cep telefonu sistemleriydi. Her mesaj sinyali (her telefon araması), belirli bir taşıyıcı frekansta modüle edilmektedir.

İlgili bir teknik, farklı veri akışlarının fiber-optik iletişimde farklı renkler elde ettiği, dalga boyu bölmeli çoğullamaya (WDM - Wavelength-division multiplexing) dayanan dalga boyu bölmeli çoklu erişimdir (WDMA - Wavelength division multiple access). WDMA durumunda, bir veri taşıyıcı veya hub ağındaki farklı ağ düğümleri farklı bir renk alır.

Gelişmiş bir FDMA biçimi, örneğin 4G hücresel iletişim sistemlerinde kullanılan ortogonal frekans bölmeli çoklu erişim (OFDMA - Orthogonal frequency-division multiple access) şemasıdır. OFDMA'da, her düğüm farklı kullanıcılara farklı hizmet kalitesi (farklı veri hızları) sunmayı mümkün kılan birkaç alt taşıyıcı kullanabilir. Alt taşıyıcıların kullanıcılara atanması, mevcut radyo kanalı koşullarına ve trafik yüküne bağlı devingen olarak değiştirilebilir.

Zaman bölmeli çoklu erişim (TDMA) değiştir

Zaman bölmeli çoklu erişim (TDMA - Time-division multiple access) kanal erişim şeması zaman bölmeli çoğullama (TDM) şemasına dayanır. TDMA, döngüsel olarak tekrarlayan bir çerçeve yapısında farklı vericilere farklı zaman dilimleri sağlar. Örneğin, başladığında son vericiye kadar düğüm 1 zaman dilimi 1, düğüm 2 zaman dilimi 2, vb. kullanabilir. Gelişmiş bir biçim, vericilerin zaman dilimlerine atanmasının her karede bir değiştiği dinamik TDMA'dır (DTDMA - Dynamic time-division multiple access).

Örnek olarak, 2G hücresel sistemler TDMA ve FDMA birleşimine dayanmaktadır. Her bir frekans kanalı, yedi tanesi yedi telefon görüşmesi için ve bir tanesi veri sinyalleşmesi için kullanılan sekiz zaman dilimine bölünmüştür.

İstatistikî zaman bölmeli çoğullamalı (Statistical time-division multiplexing) çoklu erişim, genellikle zaman alanlı çoğullamaya dayanır, ancak döngüsel olarak tekrarlayan bir çerçeve yapısında değildir. Rastgele karakteri nedeniyle, istatistikî çoğullama yöntemleri olarak sınıflandırılabilir ve devinimli bant genişliği ataması yapılabilir. Bu, bir ortam erişim kontrolü (MAC) protokolü, yani düğümlerin kanalı açması ve çarpışmaları önlemek için bir ilke gerektirir. Yaygın örnekler, Ethernet veri yolu ağlarında ve hub ağlarında kullanılan CSMA/CD (Çarpışma algılaması ile taşıyıcıya duyarlı çoklu erişim) ve IEEE 802.11 gibi kablosuz ağlarda kullanılan CSMA/CA (Çarpışmadan kaçınma ile taşıyıcıya duyarlı çoklu erişim)'dır.

Kod bölmeli çoklu erişim (CDMA)/Yayılı spektrumlu çoklu erişim (SSMA) değiştir

Kod bölmeli çoklu erişim (CDMA - Code division multiple access) şeması, Yayılı spektrum'a dayanır, yani bireysel bit akışlarının veri hızından daha geniş bir radyo kanalı bant genişliği kullanılır ve çeşitli ileti sinyalleri aynı taşıyıcı frekans üzerinden aynı anda aktarılır ve farklı yayılım kodları kullanılır. Shannon-Hartley teoremi başına, geniş bant genişliği, 1'den (0 dB'den az) çok daha az bir sinyal-gürültü oranı ile göndermeyi mümkün kılar; iletim gücünün, aynı frekans aralığını paylaşan diğer mesaj sinyallerinden gelen gürültü ve ortak kanal parazitinin seviyesinin altında bir seviyeye indirilebileceği anlamına gelir.

Bir biçim, örneğin 3G cep telefonu sistemlerinde kullanılan doğrudan dizili yayılı spektrumdur (DS-CDMA, Direct-sequence spread spectrum CDMA). Her bilgi biti (veya her simge (symbol)), CDMA temel iletim birimi ile birkaç darbeden oluşan uzun bir kod dizisi ile temsil edilir. Dizi, yayılma kodudur ve her mesaj sinyali (örneğin, her telefon araması), farklı bir yayılma kodu kullanır. Başka bir biçim, frekans atlamalı kod bölmeli çoklu erişimdir (FH-CDMA, Frequency-hopping CDMA); burada kanal frekansı, yayma kodunu oluşturan bir diziye (Sequence) göre hızlı bir şekilde değiştirilir. Örnek olarak, Bluetooth iletişim sistemi, frekans atlamalı ve CSMA/CA istatistikî zaman bölmeli çoğullama iletişimi (veri iletişim uygulamaları için) veya TDMA (ses iletimi için) birleşimine dayanmaktadır. Aynı kullanıcıya ait tüm düğümler (aynı sanal özel alan ağına veya piconet'e) aynı frekans atlamalı diziyi eşzamanlı olarak kullanırlar, yani aynı frekans kanalında gönderirler, ancak VPAN (Virtual private area network) içindeki çarpışmaları önlemek için CDMA/CA veya TDMA kullanılır. Frekans atlamalı kod bölmeli çoklu erişim, Bluetooth tarafından farklı VPAN'lardaki düğümler arasındaki karşılıklı konuşma ve çarpışma olasılığını azaltmak için kullanılır.

Alan bölmeli çoklu erişim (SDMA) değiştir

Alan bölmeli çoklu erişim (SDMA, Space division multiple access) farklı fiziksel alanlarda farklı bilgileri iletir. Örnekler, basit hücresel radyo sistemleri ve mekansal iletim kalıplarını iyileştirmek için yönlü antenler ve güç modülasyonu kullanan daha gelişmiş hücresel sistemleri içerir.

Güç bölmeli çoklu erişim (PDMA) değiştir

Güç bölmeli çoklu erişim (PDMA, Power division multiple access) şeması, kanaldaki mevcut gücü paylaşmak için kullanıcılar arasında değişken iletim gücü kullanmaya dayanır. Örnekler, kullanıcıların daha yüksek veri hızlarında iletim için güç kitlesinin daha büyük bir payını talep ettikleri bir uydu transponderinde birden fazla SCPC modemi içerir.[4]

Kanal erişim yöntemleri listesi değiştir

Devre modu ve kanallaştırma yöntemleri değiştir

Yaygın devre modu ve kanallaştırma kanalı erişim yöntemleri şunlardır:

Paket kipi yöntemleri değiştir

Aşağıdakiler paket kipi kanal erişim yöntemlerinin örnekleridir:

Dupleksleme yöntemleri değiştir

Bu yöntemlerin ileri ve geri iletişim kanallarını bölmek için kullanıldığı durumlarda, bunlar aşağıdaki gibi dupleksleme yöntemleri olarak bilinir:

Ortak çoklu erişim protokolleri değiştir

Kablolu çoklu bırakmalı ağlar (wired multi-drop networks) için çoklu erişim protokollerine ilişkin ortak istatistikî zaman bölmeli çoğullama örnekleri:

Paket radyo kablosuz ağlarında kullanılabilecek ortak çoklu erişim protokollerine örnekler şunlardır:

Melez kanal erişim şeması uygulama örnekleri değiştir

Bu tekniklerin melezlerinin -ve sıklıkla- kullanılabileceğini unutmayın. Bazı örnekler:

  • GSM hücresel sistemi, birden fazla cep telefonunun tek bir hücrede çalışmasına izin vermek için FDMA ve TDMA ile dışa ve içe dönüş sinyalleri arasındaki paraziti önlemek için frekans bölmeli dubleks (FDD) kullanımını birleştirir.
  • GPRS paket anahtarlamalı servisli GSM, FDD ve FDMA'yı rezervasyon talepleri için slotted ALOHA ve gerçek verilerin aktarılması için Dinamik TDMA şemasıyla birleştirir.
  • Bluetooth paket kipi iletişimi, frekans atlamalı erişimi (aynı odada birkaç özel alan ağı arasında paylaşılan kanal erişimi için) CSMA/CA ile (bir ortam içinde paylaşılan kanal erişimi için) birleştirir.
  • IEEE 802.11b kablosuz yerel alan ağları (WLAN'lar), bitişik WLAN hücreleri veya erişim noktaları arasında parazitlenmeyi önlemek için FDMA ve DS-CDMA'ya dayalıdır. Bu hücre içinde çoklu erişim için CSMA/CA ile birleştirilmiştir.
  • HIPERLAN/2 kablosuz ağlar, FDMA'yı devingen TDMA ile birleştirir, yani kaynak ayırmaya paket zamanlaması ile ulaşılır.
  • G.hn, ev kabloları üzerinden yüksek hızlı ağ bağlantısı için bir ITU-T standardı (elektrik hatları, telefon hatları ve koaksiyel kablolar) ile, birden fazla cihazın ortamı paylaşmasına izin vermek için TDMA, Token passing (Belirteç geçişi) ve CSMA/CARP kombinasyonunu kullanır.

Belirli uygulama alanları içinde tanımı değiştir

Yerel ve büyükşehir alan ağları değiştir

Yerel alan ağlarında (LAN) ve Metropol alan ağlarında (MAN), çoklu erişim yöntemleri veri yolu ağlarını, halka ağlarını, hub ağlarını, kablosuz ağlar ve 'yarı çift yönlü noktadan noktaya iletişimi' (half duplex point-to-point communication) etkinleştirir, ancak ağ anahtarları ve yönlendiriciler arasındaki 'tam çift yönlü noktadan noktaya seri hatlarda' (full duplex point-to-point serial lines) veya anahtarlamalı ağlarda (mantıksal yıldız topolojisi) gerekli değildir. En yaygın çoklu erişim yöntemi, Ethernet'te kullanılan CSMA/CD'dir. Günümüzün Ethernet kurulumları tipik olarak değiştirilse de, yine de hub'larla uyumluluğu sağlamak için CSMA/CD kullanılmaktadır.

Uydu iletişimi değiştir

Uydu iletişimlerinde, çoklu erişim, bir iletişim uydusunun, aynı anda birden fazla uydu terminali çifti arasındaki bir iletişim bağlantısının bir parçası olarak işlev görme kabiliyetidir. Günümüzde iletişim uyduları ile kullanılan üç tür çoklu erişim, kod bölmeli, frekans bölmeli ve zaman bölmeli çoklu erişimdir.

Anahtarlama merkezleri değiştir

Telekomünikasyon anahtarlama merkezlerinde, birden fazla erişim, bir kullanıcının tek bir mesaj yönlendirme göstergesi veya telefon numarası kullanarak ayrı erişim hatları ile iki veya daha fazla anahtarlama merkezine bağlanmasıdır.

Literatürde sınıflandırmalar değiştir

Literatürde çoklu erişim şemalarını ve protokollerini sınıflandırmanın çeşitli yolları kullanılmıştır. Örneğin, Daniel Minoli (2009)[5] beş temel çoklu erişim programı tanımlamıştır: FDMA, TDMA, CDMA, SDMA, ve rastgele erişim. R. Rom ve M. Sidi (1990)[6] protokolleri Uyuşmazlık içermeyen erişim protokolleri, Aloha protokolleri ve Taşıyıcı Algılama protokolleri olarak sınıflandırmaktadır.

Telekomünikasyon El Kitabı (The Telecommunications Handbook, Terplan ve Morreale, 2000) aşağıdaki MAC kategorilerini tanımlar:

  • Sabit atanmış: TDMA, FDMA+WDMA, CDMA, SDMA
  • Talep atanmış (DA, Demand assigned)
  • Ayrılmış: DA/TDMA, DA/FDMA+DA/WDMA, DA/CDMA, DA/SDMA
  • Seçimli: Genelleştirilmiş seçimli (Generalized polling), Dağıtılmış seçimli (Distributed polling), Token Passing (), Kapalı seçimli (Implicit polling), Slotted erişim (Slotted access)
  • rastgele erişim (RA, Random access): Pure RA (ALOHA, GRA), Adaptive RA (TRA), CSMA, CSMA/CD, CSMA/CA

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ a b Guowang Miao; Jens Zander; Ki Won Sung; Ben Slimane (2016). Fundamentals of Mobile Data Networks [Mobil Veri Ağlarının Temelleri]. Cambridge University Press. ISBN 1107143217. 
  2. ^ "Fundamentals of Communications Access Technologies: FDMA, TDMA, CDMA, OFDMA, AND SDMA". Electronic Design. 22 Ocak 2013. 15 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2014. 
  3. ^ Halit Eren (16 Kasım 2005). Wireless Sensors and Instruments: Networks, Design, and Applications [Kablosuz Algılayıcılar ve Aletler: Ağlar, Tasarım ve Uygulamalar] (İngilizce). CRC Press. s. 112. ISBN 9781420037401. 
  4. ^ Elinav, Doron; Rubin, Mati E.; Brener, Snir (6 Mart 2014), Power Division Multiple Access [Güç Bölmeli Çoklu Erişim], 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 29 Haziran 2016 
  5. ^ Daniel Minoli (3 Şubat 2009). Satellite Systems Engineering in an IPv6 Environment [IPv6 ortamında Uydu Sistemleri Mühendisliği]. CRC Press. ss. 136-. ISBN 978-1-4200-7868-8. 27 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2012. 
  6. ^ Rom, Raphael; Sidi, Moshe (1990). "Multiple Access Protocols: Performance and Analysis" [Çoklu Erişim Protokolleri: Performans ve analiz]. Springer-Verlag/University of Michigan. 


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kanal_erişim_yöntemi&oldid=30606167" sayfasından alınmıştır